بررسی تورم دهکی خانوارهای کشور در بهمن‌ماه نشان می‏دهد

بازگشت فشار تورمی به کم درآمدها

دنیای‌اقتصاد : درحالی‌که آمارهای رسمی در سه‌ماه اخیر از تورم بیشتر دهک‌های پردرآمد نسبت به دهک‌های کم‌درآمدی حکایت داشت، اما این موضوع در دومین ماه زمستان وارونه شد؛ به‌صورتی‌که گروه‌های کم‌برخوردار تورم بیشتری را تجربه کردند. این موضوع در هر سه تورم ماهانه، نقطه‌ای و ۱۲ماهه برقرار بود. از سوی دیگر از این جهت که سهم کالاهای خوراکی در سبد خانوراهای کم‌برخوردار بیشتر است، می‌توان گفت که محور تورم در بهمن‌ماه کالاهای خوراکی بوده است. کارشناسان اقتصادی بر این باورند که با توجه به وضعیت معیشتی و رفاهی خانوار و تبعات چند بعدی مسائل تغذیه‌ای بر سلامت جسمی، روحی و روانی خانوارهای کشور، نسبت به این موضوع ابراز نگرانی می‌کنند.

انتقال تورم به دهک‌های کم‌درآمد

مرکز آمار ایران در گزارشی اطلاعات مربوط به تورم دهکی در بهمن‌ماه را منتشر کرد. در این گزارش آمارهای تورم بهمن‌ماه در سه قالب تورم ماهانه، نقطه‌ای و 12ماهه ارائه شده است. بر این اساس تورم ماهانه بهمن برابر 1/ 2درصد برآورد شده که دهک اول درآمدی با تجربه کردن تورمی معادل 4/ 2‌درصد بیشترین تورم ماهانه را به ثبت رساند. دهک‌‌‌های دوم و سوم نیز در رده‌های بعدی تورم ماهانه قرار گرفتند. از طرفی کمترین میزان تورم ماهانه در دی‌‌‌ماه متعلق به دهک دهم درآمدی بود که عدد 9/ 1درصدی را به ثبت رساند. این موضوع خلاف روند تورم دهکی ماهانه سه ماه آبان، آذر و دی بود.در ماه‌های مذکور دهک دهم بالاترین تورم ماهانه را در بین دهک‌های درآمدی تجربه کرده بود.

علت این موضوع به‌دلیل بیشتر بودن تورم خوراکی‌ها نسبت به کالاهای بادوام، غیرخوراکی و خدمات است. بنا بر آمارهای رسمی تورم گروه خوراکی‌ها در بهمن ماه به میزان 9/ 3 درصد و تورم گروه غیرخوراکی‌ها برابر 1/ 1درصد به ثبت رسیده است. از سوی دیگر به‌دلیل اینکه عمده سبد دهک‌‌‌های پایین درآمدی را کالاهای خوراکی تشکیل می‌دهند؛ فشار تورمی بر این دهک‌ها بیشتر خواهد بود. این موضوع در حالی است که سهم کالاهای غیرخوراکی و خدمات در دهک‌‌‌های بالای درآمدی بیشتر است و این دهک‌ها از تورم بیشتر کالاهای بادوام بیشتر متاثر می‌شوند.

مورد بعدی؛ تورم نقطه‌ای است. بنا بر آمارهای رسمی تورم نقطه‌ای بهمن ماه برابر 4/ 35درصد برآورد شده است که دهک اول و دهم با یک‌دهم درصد اختلاف تورم در حدود 36درصد را تجربه کردند؛ ولی درخصوص دهک‌های دوم و سوم این اختلاف تورمی نسبت به دهک‌های هشتم و نهم محسوس‌تر است. مورد دیگر در این خصوص اینکه تورم نقطه‌ای خوراکی‌ها در ماه مذکور برابر 7/ 40درصد و تورم غیرخوراکی‌ها برابر 5/ 32درصد گزارش شده است.

مورد آخر اینکه درخصوص تورم 12 ماهه نیز اگر بخواهیم به روایت تورم دهک‌های مختلف بپردازیم، باید بگوییم که از بهمن سال 1399 تا شهریور ماه سال جاری دهک‌های پردرآمد، تورم بالاتری را نسبت به دهک‌ها کم‌درآمد تجربه کردند. با شروع پاییز این روند معکوس شد؛ به‌نحوی‌که دهک‌ اول تورم بیشتری از دهک دهم به ثبت رسانده است. این موضوع بیشتر به‌دلیل ثبات ارزی در ادامه سال بوده‌است. بنا بر آمارهای رسمی در ماه مذکور نرخ تورم 12ماهه برای دهک اول برابر 44درصد و برای دهک دهم به میزان 5/ 40درصد گزارش شده است. بنابراین می‌توان گفت در هر سه تورم ماهانه، نقطه‌ای و 12ماهه، دهک‌‌های پایین درآمدی، تورم بیشتری را نسبت به دهک‌های بالای درآمدی تجربه کردند.

نرخ تورم سال منتهی به هر ماه، از محاسبه درصد تغییر متوسط شاخص CPI در 12ماه منتهی به ماه مورد نظر نسبت به دوره مشابه قبل به‌دست می‌آید. بدیهی است چنانچه ماه مورد نظر اسفند باشد، به آن نرخ تورم سال مورد نظر نسبت به سال قبل می‌گویند. مورد آخر اینکه دهک دهم درآمدی در هر دو گروه عمده کالاهای خوراکی و کالاهای غیرخوراکی و خدمات بالاترین تورم را به ثبت رسانده است؛ به‌نحوی‌که در ارتباط با کالاهای خوراکی‌ در ماه مذکور تورم نقطه‌ای دهک اول برابر 7/ 40درصد و تورم دهک دهم برابر 1/ 42درصد محاسبه شده است. علاوه بر این درباره کالاهای غیرخوراکی و خدمات نیز تورم دهک اول برابر 2/ 31درصد و تورم دهک دهم معادل 9/ 34درصد برآورد شده است.

سهم کالاها در تورم دهکی

در بخش دیگری از گزارش مرکز آمار به بررسی سهم هر‌یک از گروه‌های کالایی و خدماتی را در تورم ماهانه دهک‌های هزینه‌ای پرداخته است. به‌طور کلی در این دسته‌بندی کالاها به دو دسته کالاهای خوراکی و کالاها و خدمات غیرخوراکی تقسیم‌بندی شده‌اند. با توجه به ضریب اهمیت متفاوت گروه‌های کالایی و خدماتی در دهک‌های مختلف، اصولا سهم کالاهای خوراکی در دهک‌های کم‌درآمد و سهم کالاهای غیرخوراکی در دهک‌های پردرآمد بیشتر است. این موضوع را می‌توان با یک مثال ساده توضیح داد، اگر یک خانوار کم‌درآمد ۱۰۰ واحد منابع در اختیار داشته باشد، ۳/ ۴۳ واحد از آن را صرف تامین نیاز خود از کالاهای خوراکی و آشامیدنی می‌کند. این در حالی است که در دهک پر‌درآمد از ۱۰۰واحد منابع فقط ۲۲/ ۱۷واحد از منابع در اختیار خانوار، صرف خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها می‌شود. درباره کالاهای غیرخوراکی و خدمات عکس این موضوع صادق است؛ به‌نحوی‌که خانوار کم‌برخوردار از 100واحد منابع درآمدی خود 7/ 56واحد منابع خود را به کالاهای بادوام اختصاص می‌دهد؛ حال اینکه خانوار برخوردار به میزان 78/ 82واحد از آن را به این امر تخصیص می‌دهد.

 منظور از گروه خوراکی‌ها، کالاهای گوشت، لبنیات، نان، شیرینی‌جات و نوشیدنی‌ها است. از طرف دیگر کالاها و خدماتی مانند پوشاک، مسکن، مبلمان، بهداشت، ارتباطات، حمل‌ونقل، هتلداری و آموزش نیز در گروه کالاها و خدمات غیرخوراکی طبقه‌بندی می‌شود. بررسی آمارهای رسمی نشان می‌دهد که از 11/ 2درصد تورم ماهانه بهمن ماه، سهم گروه خوراکی‌ها برابر 4/ 1درصد و سهم غیرخوراکی‌ها و خدمات معادل 71/ 0درصد برآورد شده است. بنابراین می‌توان گفت چون تورم خوراکی‌ها سهم بیشتری در تورم ماهانه داشته است، گروه‌های کم‌درآمدی تورم بیشتری را تجربه کردند.

به عبارت دیگر محور تورم در این ماه، گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی بوده است. در نهایت اینکه در گروه خوراکی‌ها «نان و غلات» با سهم 56/ 0درصدی و «میوه و خشکبار» با سهمی برابر منفی 01/ 0درصدی به ترتیب بیشترین و کمترین سهم از تورم ماهانه را در گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها در دومین ماه زمستان به خود اختصاص داده‌اند. درباره کالاهای غیرخوراکی و خدمات نیز بیشترین و کمترین سهم به ترتیب متعلق به «پوشاک و کفش» با سهم 15/ 0درصدی و «ارتباطات» با سهم صفردرصدی است.