پیش‌نگر رشد اقتصادی، هت‌تریک کرد
رشد صنعت با تیک‌آف خودرو
بر اساس گزارش‌های رسمی رشد شاخص صنعتی ایران پس از گذشته بیش از یک سال، به بیش از 6درصد رسید. روند رشد شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورسی در ابتدای گذشته تا فروردین سال1401 به‌صورت کلی نزولی بوده است. از خرداد سال جاری روند صعودی رشد این شاخص آغاز شده و پس از گذشت 3ماه رشد این شاخص به 7/ 6درصد رسیده است که پس از خرداد سال گذشته بیشترین رشد شاخص صنعتی در ایران محسوب می‌‌شود. بررسی جزئیات این شاخص نشان‌دهنده آن است که گروه خودرو و قطعات با رشد نقطه به نقطه 1/ 22درصدی دارای بیشتر رشد اجزای تشکیل‌دهنده این شاخص بوده است. در واقع میتوان گفت دلیل اصلی رشد این شاخص در ماه‌های گذشته آن است که خودروسازی کشور به دلایلی مانند محدودیت‌‌های واردات خودرو با مازاد تقاضا روبه‌رو بوده و این مساله زمینه‌سازاصلی رشد تولید در این صنعت بوده است. کاهش موجودی انبار در ماه‌های گذشته بیانگر آن است از خرداد تا مرداد سال جاری رشد فروش شرکت‌ها بیشتر از رشد تولیدشان بوده و همین امر موجب شده است تا موجودی انبار کاهش یابد.
شاخصی برای درک تحولات صنعت
بازوی پژوهشی بانک مرکزی در گزارشی به بررسی تغییرات شاخص صنعتی شرکت‌های بورسی در خرداد سال جاری پرداخته است. براساس این گزارش اهمیت بررسی شاخص صنعت از آن رو است که بیش از 280صنعت پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار و فرابورس که به‌صورت ماهانه گزارش تولید خود را منتشر می‌‌کنند بیش از نیمی از تولید کشور را در اختیار دارند. بنابراین با توجه به بررسی آمار این شرکت‌ها میتوان وضعیت تغییرات تولید صنعت کشور را رصد کرد. بررسی‌‌ها بیانگر آن است که شاخص استخراج‌شده از داده‌های این شرکت‌ها همراستا با شاخص تولید صنعتی کل کشور است. بررسی این شاخص یا به عبارتی شاخص تولید صنعتی کل کشور پس از کاهش قابل توجه تولید صنعتی در نیمه دوم سال1397 و ابتدای سال1398، رشد تولید این بخش از فصل چهارم سال1398 رشد صنعت روند صعودی به خود گرفت و این روند صعودی تا خردادماه1400 ادامه داشت. روند افزایشی رشد شاخص مذکور در تابستان متوقف و رشد شاخص تولید در تیرماه و مردادماه به ترتیب 1/ 3درصد و پس از آن به صفر رسید.
اما در پاییز مجددا روند رشد شاخص تولید صنعتی نزولی و رشد آن در ماه‌های پاییز نسبت به سال گذشته به بازه منفی یک تا صفر درصد رسید. در دی ماه و بهمن ماه رشد شاخص تولید صنعتی نسبت به سال گذشته به ترتیب منفی 1/ 0درصد و منفی 7/ 0درصد رسید. در ادامه روند نزولی ملایم شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورسی، این شاخص در اسفندماه نسبت به سال گذشته حدود 2/ 1درصد کاهش داشته است. پس از کاهش بیش از 5درصدی شاخص تولید صنعتی در فروردین‌ماه روند این شاخص در دوماه اردیبهشت و خرداد صعودی شد و در اردیبهشت رشد شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورسی به نزدیک صفر درصد رسید. از خردادماه روند افزایشی رشد این شاخص آغاز و رشد شاخص تولید صنعتی در خرداد به 5/ 2، در تیر به 8/ 5درصد و در مرداد به 7/ 6درصد رسید. نکته قابل توجه آن است که رشد مثبت بالای 6درصد در مردادماه در یک سال اخیر بی‌سابقه بوده است.
نمای شاخص تولید صنعتی در مردادماه
بر اساس این گزارش شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورسی در مردادماه نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد 7/ 6درصدی داشته و رشد شاخص تولید صنعتی در 3ماه گذشته روند صعودی به خود گرفته است. در میان صنایع مورد بررسی خودروسازی و قطعات با رشد بالای 20درصد دارای بیشترین رشد بوده‌‌اند. ماشین‌آلات و تجهیزات با رشد 6/ 19درصدی و منسوجات با رشد 7/ 17درصدی در مراتب بعدی قرار داشته‌‌اند. در این ماه محصولات شیمیایی با رشد 2/ 3درصدی و و فلزات اساسی با رشد 5/ 8 درصدی بازه مورد بررسی مثبت بوده است. نکته قابل توجه درباره داده‌های مرداد ماه شرکت‌های بورسی،آن است که رشد شاخص صادراتی پس از 22ماه بیشتر از رشد شاخص تولید سایر شرکت‌ها بوده است.
علاوه بر آن رشد تولید کالاهای نهایی یا به عبارت دیگر کالاهای مصرفی و سرمایه‌‌ای در ماه‌های گذشته بیشتر از رشد تولید کالاهای واسطه‌‌ای بوده است. آمار مردادماه نشان می‌‌دهد که به جز صنعت خودروسازی و صنعت محصولات دارویی در سایر صنایع رشد تولید بیشتر از رشد فروش بوده که این مساله منجر به افزایش موجودی انبار این صنایع شده است. همچنین بررسی داده‌های اقتصادی بیانگر آن است که شاخص تولید محصولات شیمیایی در مردادماه رشد بالای 3درصدی داشته است. علاوه بر آن رشد صنعت فلزات اساسی در مرداد همچون تیر ماه در محدوده 8درصد بوده و رشد شرکت‌های فولادی از مهم‌ترین عوامل رشد این صنعت بوده است. نکته آخر آنکه رشد شاخص تولید صنعت خودروسازی و قطعات و صنعت ماشین‌آلات و تجهیزات در 3ماه گذشته بیشتر از سایر صنایع بوده است. از طرفی محصولات کاغذی با رشد منفی 12درصد و صنایع غذایی با رشد منفی 8/ 6درصد دارای کمترین رشد از میان گروه‌های مورد بررسی بوده‌‌اند.
تقاضای ناشی از محدودیت واردات
بررسی تغییرات شاخص موجودی انبار در گزارش مذکور، در نیمه دوم سال1400 مثبت بوده که نشان‌دهنده افزایش در موجودی انبار صنایع است. بیشترین افزایش در موجودی انبار در آذر ماه است. به‌گونه‌‌ای‌که در این ماه بیش از 5/ 2درصد از تولید انجام شده در انبار ذخیره شده است. در سه ماه زمستان نیز تولید صنایع به‌طور متوسط 5/ 1درصد بالاتر از فروش آنها بوده و موجودی انبار افزایشی بوده است. از ابتدای سال1401 شرایط تغییر کرده و تغییرات موجودی انبار صنایع منفی شده است. به عبارات دیگر رشد فروش شرکت‌ها بیشتر از رشد تولید آنها بوده است. در اردیبهشت سال جاری تقریبا مشابه سال گذشته بوده ولی فروش شرکت‌های صنعتی نسبت به مدت مشابه سال گذشته اندکی رشد داشته و همین امر موجب شده که موجودی انبار نسبت به سال گذشته کاهش قابل توجهی یافته است.
این کاهش موجودی انبار همزمان با رشد مثبت تولید صنعتی بوده که نشان‌دهنده آن است که تقاضا برای محصولات صنعتی افزایش قابل توجهی داشته است. البته بخش قابل توجهی از کاهش در موجودی انبار در 3ماه اخیر مربوط به کاهش قابل توجه موجودی انبار شرکت‌های خودروسازی است. در 3ماه اخیر رشد فروش شرکت‌های خودروسازی به‌طور قابل توجهی از رشد تولیدشان پیشی گرفته و همین امر باعث کاهش در موجودی انبار این شرکت‌ها شده که در سال‌های قبلی تجمیع شده است. صنعت خودروسازی در چندسال اخیر به واسطه محدودیت‌‌هایی که در واردات خودرو وجود دارد، همواره با مازاد تقاضا روبه‌رو بوده و همین امر زمینه‌ساز رشد تولید در این صنعت را فراهم کرده است.
بررسی میزان سودآوری این صنعت نیز قابل توجه است. در بین صنایع مهم مورد بررسی شرکت‌های خودروسازی و ساخت قطعات بدترین وضعیت را از نظر سودآوری دارند؛ به‌صورتی‌که این صنعت تنها صنعتی است که جمع سود خالص شرکت‌های آن منفی می‌‌شود. در این صنعت مجموع زیان ایجادشده در سال مالی1400 حدود 30درصد بیشتر از سال قبل بوده است. اما در 3ماه سال1401 زیان ساخته‌شده صنعت خودروسازی 4/ 37درصد کمتر از زیان ساخته‌شده در فصل مشابه در سال گذشته است. بنابراین رشد این صنعت به معنای سودآوری این صنعت نیست.
