معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران منتشر کرد
چشم‌انداز کسبوکارها از پنجره مصرف
براساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد، حدود دوسوم از مصرف‌کنندگانی که در نظرسنجی اخیر مجمع شرکت کرده‌اند، بر این باورند که کووید-۱۹ نیاز به مشارکت کسبوکارها را برای کسب عواید اجتماعی و زیست‌محیطی تشدید کرده است و پاسخ‌دهندگان انتظار دارند کسبوکارها در این زمینه با هم همکاری کنند. همچنین، تصمیمات خرید این مصرف‌کنندگان، انتظارات آنها را نسبت به جهانی سالم‌تر و برابرتر منعکس می‌کند. از ابتدای شروع همه‌گیری، حدود ۹۴ درصد از مصرف‌کنندگان، حداقل یک تغییر مربوط به سلامت - به‌عنوان مثال خرید مبتنی بر آگاهی از سلامتی - را انجام داده‌اند. در عین حال، ۶۰ درصد آنها محصولات پایدارتر و تولیدشده براساس رعایت اصول اخلاقی را خریداری می‌کنند. این روندها و سایر موارد به شکل‌گیری راه‌حل‌های مناسب کمک خواهد کرد.
نتایج بحران کووید-۱۹ و چالش‌های مهم و سیستماتیک
در مواجهه با همه‌گیری کووید - ۱۹ از بهار ۲۰۲۰، صنایع مصرف‌کننده با هدف عرضه کالاها یا خدماتی با ارزش بیشتر، هم به‌عنوان کسب‌و‌کارهای مستقل و هم در قالب مشارکت بین شرکتی، بسیج شده‌اند. با وجود این، این صنایع در معرض عمیق‌ترین آسیب‌پذیری‌ها هم قرار دارند. به‌عنوان مثال، عدم توازن بالا در عرضه و تقاضا، موجب ایجاد ضررهای بالایی برای برخی تولیدکنندگان به‌ویژه در حوزه کشاورزی شده است. در عین حال، وضعیت متزلزل کارکنان غیررسمی به دلیل شیوع ویروس، از جمله آنهایی که بنگاه‌های کوچک و متوسط را اداره می‌کنند، منجر به از دست دادن شغل و ورشکستگی قابل‌توجهی شده است. برآوردهای فعلی نشان می‌دهد در صورت مهار شیوع ویروس، مشاغل از دست رفته در سال ۲۰۲۰ می‌تواند در مجموع به بیش از ۱۶۵ میلیون شغل برسد و همچنین تعداد ۲۶۵ میلیون نفر از مردم جهان به دلیل این همه‌گیری، به گرسنگی حاد دچار خواهند شد.
همسوسازی روند مصرف‌کننده و پاسخ به بحران
در پاسخ به این بحران، شرکت‌های ارائه‌دهنده کالا یا خدمات مصرفی نسبت به طبقه‌بندی و اولویت‌بندی نیازها اقدام می‌کنند. با این حال، همه‌گیری کووید-۱۹، مشکلات برجسته و مداومی را که پیش از بحران کووید-۱۹ نیز وجود داشت، پررنگ‌تر و اثرات آن را تشدید کرده است که مواردی ما‌نند آلودگی زیست‌محیطی، نابرابری، آموزش ضعیف در مورد تغذیه، کمبود اطلاعات و منابع برای سبک زندگی سالم‌تر و سطح اعتماد از دست رفته مصرف‌کننده را در بر می‌گیرد که مورد آخر، نیاز به همکاری کسبوکارها، دولت و پیشروان علمی و اجتماعی دارد. روندهای مهم مصرف‌کننده حاکی از پیش‌بینی تغییر سیستماتیک است. حدود دوسوم از مصرف‌کنندگانی که در نظرسنجی اخیر مجمع جهانی اقتصاد شرکت کرده‌اند، بر این باورند که کووید-۱۹ نیاز به مشارکت کسبوکارها را برای عواید اجتماعی و زیست‌محیطی تشدید کرده است و انتظار دارند کسبوکارها در این زمینه با یکدیگر همکاری کنند. همچنین تصمیمات خرید این مصرف‌کنندگان انتظارات آنها را نسبت به جهانی سالم‌تر و برابرتر منعکس می‌کند. از ابتدای شروع همه‌گیری، حدود ۹۴ درصد از مصرف‌کنندگان، حداقل یک تغییر مربوط به سلامت - به‌عنوان مثال خرید مبتنی بر آگاهی از سلامتی - را انجام داده‌اند. در عین حال، ۶۰ درصد آنها محصولات پایدارتر و تولیدشده براساس رعایت اصول اخلاقی را خریداری می‌کنند. این روندها و سایر موارد به شکل‌گیری راه‌حل‌های مناسب کمک خواهد کرد.
چشم‌انداز و ما‌موریت واحد؛ پتانسیلی برای صنایع مصرف‌کننده
صنایع مصرف‌کننده، به‌طور منحصربه‌فردی، هدایت این جنبش را در دست گرفته‌اند. آنها یک‌پنجم نیروی کار جهان را به کار گرفته‌اند و میلیون‌ها نفر روزانه از محصولات آنها استفاده می‌کنند. به‌علاوه، آنها تا آنجا که این مسوولیت را بپذیرند، جدا از الزامات زیست‌محیطی، اجتماعی و حکمرانی اقداماتی را انجام خواهند داد.
به همین منظور، مجمع جهانی اقتصاد و همکاران آن در مجمع صنایع مصرف‌کننده گرد هم آمدند تا بستری را در اختیار رهبران این صنعت قرار دهند که بتوانند مسیر دستیابی به موفقیت را شناسایی کنند. در نخستین و چالش‌برانگیزترین روزهای شیوع بیماری، این مجمع روی کاهش اثرات منفی کووید - ۱۹ بر جریان کالاهای اساسی و معیشت افراد، تمرکز داشت. مجمع، از طریق ایجاد ما‌موریت و چشم‌انداز برای حمایت از تلاش ذی‌نفعان در جهت بهتر ساختن، تمرکزش را به سمت تغییر متحول‌کننده و وسیع هدایت کرده است.
اقدامات اکوسیستم و شرکت
حرکت از سمت آرمان‌گرایی به سمت واقعیت، نیاز به مدل‌های کسب‌و‌کار تحول‌آفرین خواهد داشت که ترکیبی از مولفه‌های نوظهور را در بر می‌گیرند و منجر به ایجاد ارزش جدید می‌شوند و این مولفه‌ها عبارتند از:
رویکردهای اقتصاد چرخشی: هدف آن حفظ مصرف محصولات یا موادخام تا حداکثر زمان ممکن، برای کسب بیشترین ارزش است؛ به‌عنوان مثال زنجیره‌های تامین پایدار و مصرف پس از تولید به‌طور کلی. اقتصاد چرخشی از رویکردهای اقتصادی است که در آن اتلاف منابع به حداقل می‌رسد و سرعت تولید افزایش می‌یابد.
زنجیره‌های ارزش اشتراکی: شرکت‌ها، زنجیره‌های ارزش خود را به‌صورت عمودی یا از طریق مشارکت، یکپارچه می‌کنند یا به اشتراک می‌گذارند؛ به‌عنوان مثال تسهیم و اشتراک گذاری نیروی کار.
توانمندسازی دیجیتال: داده و فناوری‌های جدید، دیدگاهی یکپارچه، بینشی وسیع و قابلیت‌های برجسته فراهم می‌کنند.
لوپ یا حلقه، نمونه‌ای از مدل کسب‌و‌کاری است که توسط مجمع جهانی اقتصاد برای نشان دادن چالش پایدار بسته‌بندی طراحی شده است. این مدل، از طریق مشارکت‌کنندگانی که در حال اندازه‌گیری زنجیره ارزش هستند، بسته‌بندی‌های قابل‌استفاده مجدد را همراه با ارتباط مستقیم و آسان با مصرف‌کننده، مورد تشویق و حمایت قرار می‌دهد. با همسوسازی اکوسیستم گسترده‌تری مبتنی‌بر اهداف مشترک، حتی موفقیت‌های بزرگ‌تر نیز قابل دست یافتن خواهد بود. اهداف تعیین شده مجمع برای صنایع مصرف‌کننده - بهبود سلامت و رفاه مصرف‌کننده، افزایش مصرف پایدار، تسریع رشد پایدار و ایجاد اعتماد و شفافیت - به خوبی برای دستیابی به این هدف مناسب است. نهایتا، مجمع صنایع مصرف‌کننده مجموعه‌ای از اقدامات صنعتی مشارکتی را برای بهبود بنیان‌های سیستم اقتصادی و اجتماعی در اولویت قرار داده است. این اقدامات، همچنین تکمیل‌کننده سایر فعالیت‌های مجمع جهانی اقتصاد، شامل پلت‌فرم می‌شوند: تغذیه بهتر برای همه، انتخاب پایدار مصرف‌کننده، قرارداد جدید برای نیروی کار و شکل‌دهنده آینده مصرف رهبری حکمرانی، اجتماعی و زیست‌محیطی. کووید-۱۹، نیاز فوری به راه‌حل‌هایی برای غلبه بر چالش‌های اجتماعی و زیست‌محیطی را پررنگ کرده است. این همه‌گیری همچنین فرصتی را برای اقدام جمعی به وجود آورده است. اعضای مجمع صنایع مصرف‌کننده، به‌دنبال استفاده از قابلیت مجمع برای جمع‌آوری بازیگران گوناگون صنایع و بخش عمومی در یک پلت‌فرم مستقل در راستای ایجاد آینده بهتر و مقاوم‌تر هستند. کووید - ۱۹ ضرورت یافتن راه‌حل‌های موثر برای تسریع حل چالش‌های اجتماعی و زیست‌محیطی را افزایش داده است. این همه‌گیری، شرکت‌ها و مصرف‌کنندگان را به سطح بی‌سابقه‌ای از مشارکت سوق داده و همچنین فرصت منحصربه‌فردی برای اقدام جمعی و در سطح اکوسیستم ایجاد کرده است. اعضای مجمع صنایع مصرف‌کننده در مجمع جهانی اقتصاد متعهد به راه‌حل‌های انسان‌محور هستند که آیند‌ه‌ای روشن و انعطاف‌پذیر ایجاد می‌کند. آنها به‌دنبال استفاده از توانایی مجمع برای جمع‌آوری بازیگران متنوع در سراسر صنایع، دولت‌ها، جامعه مدنی و دانشگاهی در یک بستر مستقل و ساخت جوامع مشارکتی هستند که با هدف تحقق اهداف عمل می‌کند. این گروه، هم‌راستا با اعضای کمیته راهبردی صنایع مصرف‌کننده، در انتظار راه‌حل‌های خلاقانه و قدرتمندی هستند که طی ما‌ه‌ها و سال‌های آتی، در نتیجه تلاش ظاهر خواهد شد. به‌طور کلی، با توجه به موارد فوق، کسبوکارها باید به سمت مدل‌هایی حرکت کنند که انسان‌محور هستند. توجه به ارتباطات و وابستگی‌های متقابل و نوآوری در توصیه‌های مجمع جهانی اقتصاد نشان می‌دهد دیدگاه مجمع نسبت به مدل‌های کسب‌و‌کار، انسان‌دوستانه است و تاکید می‌کند که باید افراد (مصرف‌کننده) در ابتدای این مدل قرار گیرند و مشخص باشد که مصرف‌کننده یا مشتری چه دیدگاهی نسبت به جنبه‌های اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی مدل کسب‌و‌کار دارد. مدل‌های کسب‌و‌کار نوآورانه‌ای که ایجاد می‌شود، باید ترکیبی از استراتژی‌های تحول‌آفرین و مولفه‌های نوظهور باشند. استراتژی‌های تحول‌آفرین، در تبدیل نوآوری به واقعیت، به کسبوکارها کمک می‌کنند. در این استراتژی‌ها، نوعی از نوآوری باعث ایجاد زنجیره ارزش جدید می‌شود یا تحولی در زنجیره ارزش فعلی ایجاد می‌کند. راهکار «پایان به پایان» استراتژی‌ای است که یک کسب‌و‌کار باید تمام نیازهای مشتری را برآورده کند و هیچ منبع یا کسب‌و‌کار دیگری نباید درگیر شود. مدل «دارایی سبک»، استراتژی‌ای است که در آن، یک کسب‌و‌کار، دارایی‌های سرمایه‌ای کمتری نسبت به ارزش عملیاتی خود دارد. این روش مورد استقبال استارت‌آپ‌های بسیاری قرار گرفته است.
