نقش و جایگاه اتاق‌های مشترک بازرگانی در ایران چگونه ارتقا مییابد؟
ماموریت محوری اتاق‌های مشترک
یکی از مزایای اصلی اتاق‌های مشترک بازرگانی این است که می‌توانند به کاهش موانع تجارت بین کشورها کمک کنند. این اتاق‌ها با گردهم آوردن نمایندگان تجاری از کشورهای مختلف و ترویج گفت‌وگو و همکاری می‌توانند به ایجاد اعتماد و تفاهم بین شرکای تجاری کمک کنند. این امر می‌تواند منجر به یک محیط تجاری بازتر و شفاف‌تر شود که به‌تبع آن تجارت و سرمایه‌گذاری تسهیل شود. نقش مهم دیگری که اتاق‌های بازرگانی مشترک می‌توانند ایفا کنند، حمایت از سیاست‌های تجاری است. اتاق‌های مشترک بازرگانی با نمایندگی منافع اعضای خود می‌توانند بر تصمیم‌گیری‌های سیاسی در سطح ملی و بین‌المللی اثر بگذارند و به شکل‌دهی محیط کسب‌وکار مناسب کمک کنند.
براساس مطالعه مرکز پژوهش‌های اتاق ایران، مبنای فعالیت مجموعه اتاق‌های مشترک بر پایه مشارکت گسترده اعضاست. اتاق مشترک در قبال مشارکت اعضا، خدمات متنوعی در جهت تسهیل و افزایش مراودات تجاری ارائه می‌دهد. تقریبا نوع خدمات ارائه‌شده توسط اتاق‌های مشترک یکسان است. شبکه‌‌‌‌‌سازی، ارتباط با سیاستگذاران و رسانه‌‌‌‌‌ها، بر‌‌گزاری رویدادهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، ارائه تحلیل‌های به‌‌‌‌‌روز در حوزه اقتصاد کلان و سیاست داخلی، ارائه گزارش‌های منظم، بر‌‌گزاری دوره‌های آموزشی و حمایت درخصوص دریافت و صدور روادید از جمله خدمات متداول در اتاق‌های مشترک در دنیا است. نتیجه ارائه خدمات مذکور را می‌توان در رقابت موثر در بازارهای کشور هدف و توسعه فعالیت اعضا مشاهده کرد.
شواهد تجربی وجود دارد که نشان می‌دهد اتاق‌های بازرگانی مشترک می‌توانند تاثیر مثبت قابل‌توجهی بر تجارت و سرمایه‌گذاری بین‌المللی داشته باشند. به‌عنوان مثال، یک مطالعه توسط فدراسیون جهانی اتاق‌ها نشان‌داد که شرکت‌هایی که عضو اتاق‌های بازرگانی هستند، تمایل بیشتری به صادرات دارند تا شرکت‌های غیرعضو. این مطالعه همچنین نشان‌داد که اتاق‌های بازرگانی می‌توانند به کاهش هزینه‌ها و خطرات مرتبط با صادرات کمک کنند و می‌توانند فرصت‌های شبکه‌ای و اشتراک‌گذاری اطلاعات ارزشمندی را برای کسب‌وکارها فراهم کنند.
مطالعه دیگری توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) نشان می‌دهد که فعالیت‌های ترویج تجارت توسط اتاق‌های بازرگانی می‌تواند منجر به افزایش جریان تجارت و سرمایه‌گذاری شود. این مطالعه نشان‌داد که فعالیت‌های ترویج تجارت مانند نمایشگاه‌های تجاری و ماموریت‌های تجاری می‌تواند به ایجاد فرصت‌های تجاری جدید و ایجاد روابط تجاری ارزشمند بین شرکای تجاری کمک کند. در نهایت، اتاق‌های بازرگانی مشترک می‌توانند به ارتقای تبادل فرهنگی و تفاهم بین شرکای تجاری کمک کنند. با گردهم آوردن نمایندگان تجاری از کشورهای مختلف، اتاق‌های بازرگانی مشترک می‌توانند به ایجاد پل‌‌‌‌‌هایی بین فرهنگ‌‌‌‌‌ها و ترویج احترام و درک متقابل کمک کنند. این امر می‌تواند به ایجاد یک محیط تجاری هماهنگ و سازنده‌تر و تسهیل جریان تجارت و سرمایه‌گذاری یاری برساند. اتاق‌های مشترک در ایران مبتنی بر اساسنامه مشترک تدوین‌شده توسط اتاق ایران در حال فعالیت هستند، بنابراین کم و بیش فعالیت و عملکرد این اتاق‌ها در حوزه‌های گوناگون مشابه است، اما پرواضح است که به دلیل مشکلات عدیده‌ای که در گزارش به آن اشاره شد، نقش و جایگاه اتاق‌های مشترک در ایران با همتایان خود در سایر کشورها و به‌خصوص الگوهای موفق آن فاصله معناداری دارد.
نقش اتاق‌های مشترک در پیشبرد اهداف تجاری
امیر عابدی، رئیس اتاق مشترک ایران و قزاقستان با بیان اینکه اتاق بازرگانی، ویترین حوزه تجارت و بازرگانی است که هم در حوزه صادرات و هم واردات فعالیت می‌کند، می‌گوید: در بخش تجارت خارجی اتاق می‌تواند نقش موثرتری داشته‌باشد. عابدی اتاق‌های مشترک را سفارتخانه‌‌‌‌‌های بخش‌خصوصی میداند و می‌گوید: اگر اتاق‌های استانی را یک بال اتاق در مباحث داخلی و استانی و حل مشکلات ذینفعان و معرفی فرصت‌ها و ارتباط با حاکمیت ببینیم، اتاق‌های مشترک در ارتباط با بازارهای هدف در حوزه معرفی فرصت‌ها و توانمندی‌های تجاری دو کشور فعالیت می‌کنند. عابدی تاکید دارد هرچه فضای کسب‌وکار و دیپلماسی تجاری مناسب‌‌‌‌‌تر باشد، نقش اتاق‌های مشترک موثرتر خواهد بود. رئیس اتاق مشترک ایران و قزاقستان بزرگ‌ترین ماموریت اتاق مشترک را همکاری با دستگاه دیپلماسی و حاکمیت در راستای دیپلماسی تجاری میداند و معتقد است اتاق‌های مشترک هم می‌توانند خدمات مشاوره در مورد بازار هدف به اعضا داده و هم در ارائه اطلاعات بازارهای هدف به ذینفعان خود کمک کنند. او اظهار امیدواری کرد در این دوره از فعالیت اتاق به نقش اتاق‌های مشترک بیشتر پرداخته شود و همکاری درون سازمانی بیشتری با اتاق‌های مشترک شکل بگیرد. به گفته او برنامه‌‌‌‌‌ریزی به سمت همگرایی و تجمیع نظرات در این دوره با حوزه‌های بین‌المللی درون اتاق وجود دارد.
عابدی ادامه می‌دهد: یک موضوع مهم دیگر که نباید نادیده گرفته‌شود این است که اتاق‌های مشترک با توجه به توانمندی و ارتباط با بازار هدف و ذینفعان در داخل کشور و اعضا و فعالان اقتصادی، یک انتظار بجا از آینده قانون اتاق دارند و آن این است که اتاق‌های مشترک در هیات‌نمایندگان اتاق در آینده کرسی داشته‌باشند که بتوانند نقش موثرتری در اهداف و ماموریت‌های اتاق ایفا کنند. او ادامه می‌دهد: امیدواریم با توجه به رویکرد جدید هیات‌رئیسه و اهداف و برنامه‌‌‌‌‌ها، از نقش و حضور اتاق‌های مشترک در نمایشگاه‌های بین‌المللی و تاثیرپذیری آنها در پذیرش و اعزام هیات‌‌‌‌‌ها حمایت شود.رئیس اتاق مشترک ایران و قزاقستان بر‌‌گزاری ایران اکسپو۲۰۲۴ را فرصتی میداند که اتاق‌های مشترک در کنار اتاق‌های استانی در این رویداد حضور دارند، ایفای نقش می‌کنند و میزبان هیات‌‌‌‌‌های خارجی هستند و در کنار فعالان اقتصادی به معرفی فرصت‌ها و برنامه‌‌‌‌‌ها می‌پردازند. به گفته او این نمایشگاه یک تمرین برای اتاق بازرگانی است که بعد از سال‌ها به یکی از ماموریت‌های اصلی خود برگشته و حضور در نمایشگاه بزرگ بین‌المللی چه داخلی و خارجی را در دستور کار قرار داده‌است. این رویکرد مناسب و همکاری دوجانبه‌‌‌‌‌ای در اتاق ایران است. امیدواریم این طرح‌ها ادامه داشته‌باشد. عابدی ادامه می‌دهد: هرچه فضای کسب‌وکار بهبود یابد و دستگاه دیپلماسی روابط تجاری را در ارجحیت قرار دهد، مطمئنا بخش‌خصوصی می‌تواند همراهی بیشتری داشته‌باشد و در یک فضای مشارکت جمعی از فرصت‌های اقتصادی، تجاری و سرمایه‌گذاری به نحو بهینه‌‌‌‌‌تری استفاده کنند. به‌گفته او فضای کسب‌وکار، فضای اقتصادی و فضای تجاری و فضای دستگاه دیپلماسی در یک زنجیره به هم پیوسته می‌توانند نتایج خوبی را رقم بزنند. عابدی معتقد است: بعضی اتاق‌های مشترک هم از نظر کمیت یعنی تعداد اعضا و کیفیت برنامه‌‌‌‌‌ریزی آنچنان قوی هستند که می‌توانند ارتباطات موثری در حوزه بین‌المللی با طرفین خود داشته باشند و نقش مفیدتری در فعالیت‌های اقتصادی ایفا کنند و هم در ارتباط اتاق ایران و اتاق‌های مشترک و هم به‌صورت سه‌جانبه در ارتباط دولت و دستگاه دیپلماسی با اتاق بازرگانی و اتاق مشترک، این تعامل می‌تواند به نحو موثری شکل بگیرد و نتایج ارزنده‌‌‌‌‌ای برای تجارت کشور به‌دنبال داشته‌باشد. عابدی با بیان اینکه اتاق بازرگانی نماینده بنگاه‌های کوچک و متوسط و SMEهاست و اتاق‌های مشترک در این زمینه می‌توانند موثر باشد، گفت: شرکت‌های کوچک و متوسط برای رسیدن به بازار هدف و در حوزه‌های مشاوره بازاریابی و خدمات بازرگانی، گمرکی و حقوقی نیاز به مشاوره دارند و اتاق‌های مشترک می‌توانند در این زمینه این شرکت‌ها را که بخش عظیمی از اعضای اتاق را شامل می‌شوند، همراهی کنند و فرصت‌های زیادی را برای این شرکت‌ها ایجاد کنند. اتاق‌های مشترک می‌توانند به شرکت‌ها و بنگاه‌هایی که تولید و خدمات دارند اما بازار خارجی ندارند و بازاریابی صادراتی و بازار هدف ندارند، کمک کنند و خدماتی برای این شرکت‌ها درنظر بگیرند. به گفته او یکی از وظایف عمده اتاق بازرگانی در دنیا این است که به شرکت‌های کوچک و متوسط آموزش تخصصی و خدمات بدهد. رئیس اتاق مشترک ایران و ترکیه با بیان اینکه گرایش اتاق بازرگانی برای حضور در نمایشگاه‌ها و حضور در نشست‌های رو در روی تجاری (B۲B) می‌تواند در زمینه آشنایی با فرهنگ تجارت و معرفی و فرآیندهای تجاری کمک کند و با حضور در این رویدادها با نظم‌‌‌‌‌های تجاری بین‌المللی بیشتر آشنا شویم، گفت: رابطه دو سویه اتاق بازرگانی و اتاق مشترک براساس یک طرح و برنامه مشخص می‌تواند پیش‌برود و منابع مالی به‌دست آمده در اتاق در مسیر درست ارتقای آموزش و توانمندی شرکت‌های کوچک و متوسط استفاده شود. همچنین نقش همکاری تشکل‌ها و انجمن‌ها و مجموعه‌‌‌‌‌های تخصصی با اتاق‌های مشترک و ساماندهی روابط می‌تواند در رفع مشکلات و خلق فرصت‌ها و معرفی توانمندی بنگاه‌ها بسیار موثر باشد.
اتاق مشترک؛ بازوی راهبردی اتاق بازرگانی
مهرداد سعادت دهقان، رئیس اتاق مشترک ایران و ترکیه با بیان اینکه اگر اتاق‌های مشترک هرکدام، جایگاه اصلی خود را پیدا کنند، می‌توانند به اندازه یک وزارتخانه در پیشبرد امور نقش داشته باشند، معتقد است: این موثر عمل‌کردن مستلزم این است که به اتاق‌های مشترک بها داده شود و این اتاق‌ها به‌جایگاه اصلی خود برگردند. البته این ایفای نقش با پتانسیل و نوع فعالیت اتاق‌های مشترک و افرادی که مسوولیت قبول کردند هم در ارتباط است. به گفته او در حال‌حاضر از۴۱اتاق مشترک، همه اتاق‌ها فعال نیستند و خیلی از اتاق‌ها در حد اسم حضور دارند؛ این در حالی است که براساس ارزیابی اتاق ایران، اتاق مشترک ایران و ترکیه به‌عنوان اتاق برتر کشور انتخاب شده‌است. سعادت ادامه می‌دهد: اما در کل باید عنوان کرد در حال‌حاضر همکاری‌های مناسبی در اتاق شکل‌گرفته‌است و بخش خصوصی و مخاطبان اتاق علاقه‌‌‌‌‌مند به این همکاری هستند. به گفته او این نکته را نباید از نظر دور داشت که تمایل و عملکرد کشور هدف هم در عملکرد اتاق‌های مشترک تاثیر دارد و این موضوع که آیا کشور مقابل علاقه‌‌‌‌‌مند به رشد و فعالیت این اتاق‌ها و ارتقای روابط تجاری هست؟ در عملکرد اتاق مشترک تاثیرگذار است. رئیس اتاق مشترک ایران و ترکیه معتقد است: باید توجه داشت که اتاق‌های مشترک بازوی راهبردی اتاق بازرگانی هستند و اتاق ایران هم به‌درستی این موضوع را متوجه شده‌است. اتاق‌های مشترک با بسیاری از دستگاه‌های دولتی در ارتباط بوده و مشاوره‌‌‌‌‌های لازم را ارائه می‌دهد. دستگاه دیپلماسی و وزارت امورخارجه هم ارتباط مناسبی با اتاق‌های مشترک دارند، اما توصیه ما همیشه این بوده‌است که هر بخشی وظیفه تخصصی خود را دنبال کند. کار اقتصادی نیاز به یک پیشینه دارد. افرادی که در این زمینه فعال هستند باید سابقه و تجربه لازم را داشته باشند. در دستگاه دیپلماسی چنین تخصص‌‌‌‌‌هایی کمتر است و بهتر است وظایف تخصصی برعهده ارگان‌ها و نهادهای مرتبط‌تر و آشناتر گذاشته شود، اما در کل معتقدم اقتصاد در کنار سیاست باید دنبال شود که به نتایج موردنظر ختم شود.
