ساز وکار ایجاد شفافیت
یکی از مهم‌ترین نکات مورد اشکال در عملکرد گذشته مدیریت شهری به رواج بی‌انضباطی مالی در شهرداری تهران باز می‌گردد. بررسی‌ها نشان می‌دهد اگرچه ساختار و چارچوب مالی شهرداری تهران طی سال‌های گذشته همواره دچار بی‌انضباطی و از هم گسستگی بوده است، اما این مشکل طی چهار سال گذشته به دلایل متعددی بیشتر شده است. مصداق بارز بی‌انضباطی مالی در شهرداری تهران، انعقاد بیش از نیمی از قراردادهای ثبت‌شده شهرداری تهران، خارج از ضوابط و چارچوب‌های بالادست است یا آنکه بررسی‌ها نشان می‌دهد در میان ۶۸ هزار نفر نیروی انسانی شهرداری تهران یک کارشناس برجسته در سطح دکترای حمل‌ونقل هوشمند وجود نداشته است. این در حالی است که انتظار داریم مطابق با اهداف پیش‌بینی شده در اسناد فرادست شهری سهم حمل و نقل عمومی از پوشش سفرهای روزانه به ۵۰ درصد برسد. یا آنکه در بسیاری از رشته‌های مرتبط با مدیریت شهری همچون آلودگی هوا، پسماند، فضای سبز و... کارشناسان زبده و متخصص وجود نداشته است.یکی دیگر از عملکردهای خارج از ضابطه مدیریت شهری در دوره گذشته نیز عدول از اجرای قانون بند ۲۰ ماده ۷۱ شهرداری‌ها است. مطابق با مفاد این قانون شهرداری تهران باید هر ۶ ماه یکبار گزارشی از عملکرد خود در حوزه‌های مختلف به شورای شهر تهران ارائه کند اما بررسی‌های به‌عمل آمده نشان می‌دهد که مجموعه مدیریت شهری شامل شورای شهر و شهرداری تهران در اجرای این بند از قانون تعلل کرده اند که یکی از نتایج آن تفاوت معنادار میان نتایج گزارش ارائه شده از سوی مدیریت شهری تهران در دوره جدید با گزارشی است که مدیریت شهری سابق در روزهای پایانی مدیریت خود ارائه کرد.
بی‌تردید، نتیجه اولیه چنین بی‌انضباطی‌های مالی و قانونی، ناکارآمدشدن هزینه‌کردهای انجام شده در شهر تهران طی سال‌های گذشته است. این ناکارآمدی به‌راحتی از گزارش عملکرد شهرداری تهران قابل‌فهم است. مطابق با گزارش ارائه شده طی سال‌های مدیریت شهری تهران در دوره گذشته، به قیمت ثابت سال ۹۵ معادل ۲۸۰ هزار میلیارد تومان برای اداره شهر تهران هزینه شده است، اما همچنان مشکلات اصلی شهر تهران شامل آلودگی هوا، حجم بالای ترافیک شهری، کمبود سرانه فضای سبز و... بر سر جای خود باقی‌مانده است. این در حالی است که انتظار می‌رفت شهرداری تهران با هزینه کردن چنین رقمی که تقریبا با بودجه کل کشور در سال‌جاری برابری می‌کند، بتواند به نتایج مطلوبی در ارتقای شاخص کیفیت زندگی پایتخت‌نشینان دست پیدا کند. به‌نظر می‌رسد این وضعیت نتیجه نبود ساختار شفاف و پاسخگو در مدیریت شهری تهران در دوره گذشته بوده است.
از این‌رو یکی از شعارهای مهم دوره جدید مدیریت شهری برای ایجاد تغییر اساسی در روند اخذ تصمیمات، شکل‌گیری بحث شفافیت و پاسخگویی از سوی مدیران شهری پایتخت است. برای نهادینه کردن شفافیت در ساختار شهرداری تهران نیاز است به تمامی حوزه‌های مرتبط با مجموعه مدیریت شهری ورود شود. این حوزه‌ها شامل تمامی مواردی است که تولید فرصت و ظرفیت، قرارداد و رانت می‌شود. به تعبیر دیگر تمامی حوزه‌های منابع انسانی، استخدام‌ها، تحصیلات پرسنل شهرداری، انتصابات از یکسو و همچنین حوزه‌های مربوط به اجرای مطابق با قانون اسناد فرادست شهری همچون طرح جامع و طرح تفصیلی، تغییر یا تثبیت کاربری‌ها باید به‌صورت دقیق و جزئی زیر ذره‌بین نظارت نهاد فرادست شهرداری تهران یعنی شورای‌شهر قرار گیرد.برای اعمال نظارت بیشتر باید در دو جهت اقدامات موازی صورت گیرد. جهت نخست اقدامات نظارتی به‌روز و متفاوت است که باید از سوی نهادهای نظارتی همچون شورای شهر تهران شکل بگیرد. جهت دیگر نیز با استفاده از ظرفیت نظارتی افکار عمومی و نهادهای متخصص و مشارکت دادن آنها در روند تصمیم‌گیری‌های شهرداری تهران است.
در جهت نخست، اقدامات اولیه از سوی شورای شهر تهران در حال شکل‌گیری است. به‌عنوان مثال برای رفع مشکلات مربوط به قراردادهای غیرشفاف شهرداری تهران، سامانه آنلاین ثبت اطلاعات قراردادهای بالای یک میلیارد تومان در شهرداری تهران است تا به‌راحتی تمامی شهروندان به اطلاعات ریز و جزئی آنها دسترسی داشته باشند. این سامانه هم‌اکنون به‌صورت آزمایشی آماده شده است تا تمامی قراردادهای بالای یک میلیارد تومان در مناطق و سازمان‌های شهرداری به‌صورت کلی و جزئی در آن ثبت و در معرض اطلاع‌رسانی عمومی قرار گیرد، چراکه مدیریت شهری جدید معتقد است طی سال‌های گذشته در بخش تنظیم قراردادهای شهرداری تهران که عموما با مسائل زندگی روزمره شهروندان در ارتباط است، تخلفات زیادی صورت گرفته و حقوق زیادی از شهروندان تهرانی زیرپا گذاشته شده است.
با قرارگرفتن ساز و کار قراردادهای بالای یک میلیارد، ارزیابی بهتری از حیث توانمندی مالی و فنی و صلاحیت‌های پیمانکاران به‌دست می‌آید و از رانت‌خواری و رفتارهایی که دغدغه بخش خصوصی است نیز جلوگیری می‌شود، همچنین در کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر نیز کمیته‌ای به نام شهر هوشمند و شفافیت تعریف شده که در این رابطه قرار است ساز و کارهایی که می‌تواند به شفافیت فعالیت‌هایی از جمله قراردادها، مناقصه‌ها و انتخاب پیمانکاران و نظارت بر آنها کمک کند مشخص شود تا فضای مناسبی برای فعالیت بخش خصوصی فراهم شود.علاوه بر این اقداماتی در حوزه منابع انسانی برای دریافت نظرات شهروندان در حال انجام است.در عین حال اگر بخواهیم مطابق با اهداف پیش‌بینی شده برای بازگرداندن قطار توسعه تهران به ریل درست، اولا درآمدها درست شناسایی و احصا شود، تجمیع و متمرکز شود و براساس اولویت‌ها اختصاص پیدا کند و همچنین قراردادها به درستی بسته شود، نظارت اجرا شود و نهایتا صرفه‌جویی در هزینه‌های اداره شهر انجام شود، باید موضوع اصلی یعنی ایجاد شفافیت و پاسخگویی مدیران شهری اجرایی شود. تنها در این شرایط است که شهر تهران می‌تواند بهتر، ارزان‌تر و به‌ویژه با رضایت بیشتری از سوی شهروندان اداره شود.
از این‌رو برای تحقق جهت دوم نیاز است تا از همفکری اهل تخصص و نظر برای اخذ تصمیمات جدید مدیریت شهری استفاده شود چراکه بی‌تردید نمی‌توان به نظرات مدیران شهری اکتفا کرد و باید با اتکا به افکار عمومی و ایجاد مطالبه پیوسته از مدیریت شهری به سمت ایجاد استانداردها حرکت کنیم. چراکه برای مبارزه با فساد در ساختار شهرداری تهران مهم‌ترین و موثرترین راه، استفاده از مشارکت و نظارت عمومی است، چون قطعا نظارت به‌صورت کلاسیک جواب نمی‌دهد. از این‌رو در حوزه ترافیک نیاز است تا همان‌طور که شورای‌شهر تهران در سایر حوزه در یک اتاق شیشه‌ای قرار گرفته است، از نظام‌های دقیق و سازمان یافته‌تری استفاده کند. از این‌رو می‌توان با استفاده از برگزاری میزگردهای تخصصی و نشست با شهروندان از نظرات آنها برای تصمیم‌گیری در این حوزه استفاده کرد. علاوه بر این حوزه باید در سایر حوزه‌ها همچون شهرسازی، ایمنی و تاب‌آوری شهری، حمل و نقل و...از مشارکت شهروندان برای اخذ تصمیمات درست و همچنین ایجاد نظارت دقیق‌تر استفاده کنیم تا اینکه نظارت به نحوی اجرایی شود که احساس کنیم در هر موضوع و مساله‌ای در شهر تهران شهروندان مشارکت دارند. رسانه‌ها و انجمن‌ها می‌توانند به ما کمک کنند تا در شهرداری تهران بتوانیم در اصلاح روند کار و ایجاد رقابت سالم بین بنگاه‌ها و بخش خصوصی پیشگام باشیم تا در نهایت از فساد جلوگیری شود.
محمود میرلوحی
معاون اجرایی شورای شهر تهران
ارسال نظر