درخشش در محدودیتها
از سوی دیگر، سرعت تحقیقات علیه این شرکتها کند شده زیرا مقامات قانونگذار و وکلا مجبور هستند از خانه کار کنند و در حالی که اقتصاد جهان با بالاترین نرخ بیکاری و شدیدترین رکود از یک دهه پیش رو به روست، شرکتهای بزرگ فعال در حوزه فناوری و نیز تعدادی شرکت متوسط که در همین صنعت فعالیت میکنند از عادات جدید مشتریها که تحت تاثیر قرنطینه ایجاد شده سود میبرند.
از دید این تحلیلگران عاداتی نظیر خریدکردن، سرگرم کردن خود و کار از خانه که در این دوران به اجبار پدید آمده ادامه پیدا خواهد کرد.
در هفتههای اخیر قیمت سهام اکثر شرکتهای بورسی در جهان کاهش یافته اما قیمت سهام شرکتهای آمازون و مایکروسافت به سطوح بیسابقه افزایش یافته است. فیس بوک قصد دارد نیروی کار با مهارت بالا استخدام کند. یک نکته مهم دیگر این است که قدرت مالی بالای این گروه از شرکتها به آنها امکان میدهد رکود اقتصاد جهان را از سر بگذارند در حالی که بسیاری از شرکتهای تازهتاسیس دچار مشکل شدهاند و در آستانه نابودی قرار دارند. شرکتهای بزرگ با پیروی از دستورالعملهایی که طی یک دهه اخیر آموختهاند بر قدرت خود میافزاید: بهرهگیری از نیروی کار متبحر و نوآور، تصاحب رقبا و از صحنه خارج کردن صنایع سنتی اقداماتی است که این شرکتها انجام میدهد تا بر قدرت خود بیفزایند.
برخی از آن شرکتهای تضعیف شده احتمالا بهطور کامل از میان خواهد رفت و در این حالت فضا برای فعالیتهای غولهای فناوری بازتر میشود. مدیرعامل پیشین شرکت گوگل میگوید: «شرکتهای قدرتمند میتوانند بسیار سریعتر از دیگر شرکتها به اوضاع خود سامان دهند. هنگامی که یک شرکت، پیشرو صنعت است و تحولی منفی رخ میدهد آن شرکت اگر درست مدیریت شود یک سال بعد قدرتمندتر خواهد بود.»
گزارشهایی که شرکتهای بزرگ فناوری از عملکرد سه ماهه خود منتشر کردهاند نشان میدهد وضعیت آنها بسیار بهتر از وضعیتی است که در دوران بحران قبلی در اقتصاد جهان، داشتند.
در سقوط قیمت سهام شرکتهای اینترنتی در سال ۲۰۰۱ گوگل هنوز یک شرکت بورسی نبود و آمازون تقریبا ورشکست شد و ۹۰ درصد ارزش خود را طی دو سال از دست داد. آن سقوط یک بحران ایجاد شده در سیلیکون ولی بود که در اثر مستحکم نبودن مدلهای تجاری شرکتهای تازهتاسیس به وجود آمد. در بحران بزرگ سالهای ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ شرکتهای بزرگ فناوری تحت تاثیر بحران لطمه دیدند. در آن سالها شرکت فیسبوک هنوز یک شرکتی خصوصی بود. مجموع ارزش بازار پنج شرکت ثروتمند یعنی اکسون موبیل، جنرال الکتریک، مایکروسافت، آیتیاندتی و پراکتراندگمبل ۶/ ۱ هزار میلیارد دلار بود. امروزه شرکتهای فعال در حوزه فناوری جایگاه آن شرکتها را به خود اختصاص دادهاند. در حال حاضر مایکروسافت و آمازون ارزشمندترین شرکتهای جهان هستند و ارزش شرکت مایکروسافت ۳/ ۱ هزار میلیارد دلار است.
استاد بازاریابی دانشگاه تجارت در دانشگاه نیویورک میگوید: «اکنون دو آمریکا وجود دارد. یک آمریکا از غولهای فناوری تشکیل شده و آمریکای دیگر از تمام شرکتهای دیگر. آنها کارهایی میتوانند انجام دهند که تعداد کمی شرکت قادر به انجام آن هستند یعنی حرکتهای تهاجمی در بحبوحه یک همهگیری و بحران.»
از یازدهم ماه گذشته میلادی تاکنون ۲۵۰ استارتآپ بیش از ۳۰ هزار نیروی کار خود را اخراج کردهاند. همچنین تعداد زیادی از شرکتهای تازهتاسیس استخدام را متوقف کردهاند یا از نیروی کار خود کاستهاند تا بتوانند از ورشکستگیشان جلوگیری کنند. شرکت گوگل مانند چهار شرکت بزرگ دیگر که در حوزه فناوری فعالیت میکنند طی سالهای اخیر منابع درآمدی خود را متنوع کردهاند در نتیجه بسیار بهتر از رقبای خود میتوانند شوکها را از سر بگذرانند.
البته آنچه بیان شد به این معنا نیست که هر آنچه در اثر همهگیری ویروس کرونا رخ داده به نفع این شرکتها بوده است. واقعیت این است که در شرکت گوگل جو احتیاط حاکم است زیرا این شرکت پیشبینی میکند درآمدهایش از محل تبلیغات به خصوص تبلیغات شرکتهای فعال در حوزه گردشگری و سرگرمی و نیز صنایع خردهفروشی، طی ماههای آینده کاهش مییابد. تخمین زده میشود کل هزینههای جستوجو و نمایش تبلیغات که کسبوکار اصلی گوگل است، در سه ماه کنونی ۲۰ درصد کاهش مییابد. مدیر شرکت آلفابت که شرکت مادر گوگل است میگوید: «کل اقتصاد جهان در حال لطمه دیدن است و گوگل و آلفابت از اثرات این وضعیت مصون نیستند. ما در یک اکوسیستم همکاری به حیات خود ادامه میدهیم و بسیاری از اعضای این اکوسیستم لطمات حاصل از بحران کنونی را احساس میکنند. البته ما از نیروی کار خود نمیکاهیم و روی بخشهای استراتژیک تمرکز خواهیم کرد.»
البته شرکت گوگل مانند دیگر شرکتهای بزرگ فناوری از یک جهت بسیار مهم، از این وضعیت بحرانی سود برده است. سال گذشته وزارت دادگستری و کمیسیون فدرال تجارت، تحقیقاتی را روی شرکتهای گوگل، فیسبوک اپل و آمازون آغاز کردند و هدف آن بررسی احتمال نقض رویههای ضدتراست است. همچنین بیش از چهل دادستان کل اعلام کردند تحقیقات گسترده را درباره رویههای کاری در شرکت گوگل و فیسبوک آغاز کردهاند. این تحقیقات مدتی است به کندی پیش میرود زیرا همه مجبورند از خانه کار کنند و از سوی دیگر مردم به خدمات غولهای فناوری وابستهتر شدهاند، زیرا دولت برخی خدمات ضروری را به آنها سپرده است. نکته دیگر این است که همزمان با از بین رفتن تعداد زیادی از استارتآپها، شرکتهای بزرگ فناوری برای استخدام بهترین نیروهای کار در جایگاه بهتری قرار گرفتهاند.
زاکربرگ، مدیر شرکت فیسبوک، از فرصت پدید آمده در اثر همهگیری ویروس کرونا برای تبلیغ بیش از پیش این شرکت و تاکید بر پایبندی فیسبوک به مسوولیت اجتماعی استفاده میکند. او به تلاشهای فیس بوک برای اطلاعرسانی اشاره کرده است. شرکت آمازون نیز پیوسته بر نقش این شرکت در رساندن کالاهای ضروری به دست مشتریان تاکید میکند. توانایی غولهای فناوری در ادامه دادن به استخدام و از سر گذراندن بحرانها سبب میشود آنها در سیلیکون ولی و کل اقتصاد جایگاه بالاتری پیدا کنند. طی یک دهه اخیر سهم بسیاری از صنایع از جمله خردهفروشی، رسانههای سنتی صحنه از بازار کمتر شده و شرکتهای بزرگ فناوری این سهم را تصاحب کردهاند. تحلیلگران و سرمایهگذاران معتقدند الگوهای مصرف و عادات مصرفکنندگان پیوسته تغییر میکند و در این میان، آن دسته از شرکتها موفق هستند که با این تغییرات سازگارتر هستند.