افق تاریک در سمت تقاضا
آمریکا و چین بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان نفت در جهان هستند. در ایالات‌متحده با عبور از روز کارگر، عملا فصل مسافرت‌های تابستانی به پایان رسیده و حتی قبل از آن روز یعنی در دورانی که در سال‌های قبل میزان مسافرت‌ها بسیار افزایش می‌یافت و مصرف سوخت رشد می‌کرد، امسال چنین تحولی مشاهده نشد. از سوی دیگر، تقاضا برای سوخت هواپیما بسیار پایین باقی مانده است، زیرا اغلب مردم در دوران همه‌گیری کرونا تمایل به مسافرت ندارند. یک نکته بسیار نگران‌کننده اما این است که هیچ‌کس نمی‌داند دوران بحرانی کنونی تا چه وقت ادامه پیدا خواهد کرد. یکی از تحلیلگران می‌گوید: «در بازار نفت وضعیت کنونی به این شکل است که تقاضا دچار ضعف و عرضه بالاست و از هر دو جهت بر قیمت‌ها فشار وارد می‌شود.»
اوپک‌پلاس برای حمایت از قیمت‌ها که ماه آوریل به‌شدت کاهش یافته بود برنامه کاهش عرضه را اجرا کرده است. در ابتدا میزان کاهش عرضه ۷/ ۹ میلیون بشکه در روز بود و اخیرا این رقم به ۷/ ۷ میلیون بشکه رسیده است. این اقدام موثر بوده و سبب شده قیمت‌ها در مسیر رشد حرکت کند. از سوی دیگر بازگشایی اقتصادها سبب شده مصرف به تدریج افزایش یابد، زیرا فعالیت‌های اقتصادی در اغلب کشورها از سر گرفته شده است. هفته گذشته افت قیمت نفت پس از اقدام عربستان در تخفیف دادن به مشتریان آسیایی و ایالات‌متحده آغاز شد. در واقع عربستان که بزرگ‌ترین صادرکننده نفت جهان است مجبور شده قیمت نفت صادراتی خود را پایین آورد و این هرگز نشانه خوبی نبوده است. این اقدام سیگنالی بد به بازار جهانی نفت فرستاد.
افت شدید قیمت نفت در هفته گذشته همزمان با سقوط شاخص‌های مالی در بورس‌های بزرگ بویژه بورس آمریکا رخ داد. سه‌شنبه گذشته شاخص نزدک به میزان قابل ملاحظه‌ای کاهش یافت و از اوج خود تا ۱۰ درصد فاصله گرفت. قیمت سهام شرکت‌هایی که در دوره بحران همه‌گیری کرونا رشد بسیار قابل ملاحظه داشتند از جمله تسلا، اپل، آمازون و زوم هم به‌شدت کاهش یافت. به‌نظر می‌رسد کاهش ریسک‌پذیری سبب شده قیمت نفت پایین آید یعنی همزمان با آنکه سرمایه‌گذاران تصمیم گرفتند سهام شرکت‌های فناوری را بفروشند تصمیم گرفتند از بازار نفت خارج شوند. برخی کارشناسان معتقدند در شاخص‌های بنیادی عرضه و تقاضا برای نفت تغییری که سبب این میزان کاهش در قیمت نفت شود، اتفاق نیفتاده است. از دید آنها افت قیمت‌ها یک اقدام هیجانی از سوی سرمایه‌گذاران بوده که با اقدام عربستان شدت پیدا کرده است. در روزهای اخیر شاهد موج فروش سهام شرکت‌های نفتی نیز بوده‌ایم.
اما واقعیت این است که برخی عوامل که سبب شده بودند در ماه‌های قبل قیمت نفت رشد تدریجی داشته باشد ضعیف شده‌اند. یکی از مواردی که می‌توان به آن اشاره کرد ضعف در بخش مسافرت‌های هوایی است. همه‌گیری کرونا و جنگ قیمت بین روسیه و عربستان سبب شد فصل بهار قیمت‌ها به‌شدت سقوط کند. حتی قیمت نفت آمریکا برای نخستین بار در مدتی کوتاه به محدوده‌های منفی رفت یعنی به منفی ۴۰ دلار در هر بشکه رسید. پس از این رویداد، توافق بین عربستان و روسیه برای کاهش بی‌سابقه عرضه نفت سبب شد قیمت‌ها به سرعت رشد کند. تنها هفت هفته پس از زمانی که قیمت نفت آمریکا به آن رقم منفی رسیده بود قیمت‌ها به حدود ۴۰ دلار در هر بشکه افزایش یافت. این رشد سبب شد عربستان و روسیه بر سر افزایش تدریجی عرضه به توافق برسند و خبر خوب برای سرمایه‌گذاران در بازار نفت این بود که مصرف بنزین رشد کرد. در ماه‌های اخیر بر ترافیک جاده‌ها افزوده شده و بانک مریل‌لینچ آمریکا پیش‌بینی کرده در ماه‌های آینده تقاضا برای سوخت خودرو به بالاتر از میزانی خواهد رسید که سال گذشته وجود داشت. اواخر ماه آوریل قیمت بنزین در آمریکا ۷۷/ ۱ دلار در هر گالن بود و حالا این رقم به ۲۲/ ۲ دلار رسیده است.
اما خبر بد این است که میزان مسافرت‌های هوایی تا رسیدن به سطح قبل از بحران کرونا فاصله طولانی دارد در نتیجه تقاضا برای سوخت هواپیما بسیار پایین باقی مانده است. طبق تازه‌ترین گزارش‌ها هفته گذشته میزان مسافرت‌های هوایی در آمریکا نسبت به همان زمان در سال گذشته ۶۰ درصد کمتر بود. یکی از کارشناسان معتقد است تا وقتی واکسن کرونا به‌طور فراگیر در دسترس مردم قرار نگیرد میزان مسافرت‌های هوایی رشد چشمگیری نخواهد داشت و به همین دلیل است که بانک مریل‌لینچ در گزارش هفته قبل خود هشدار داد که تا بازگشت تقاضای جهانی نفت به حالت نرمال سه سال زمان لازم است. کارشناس بخش استراتژی انرژی جهان در موسسه آر‌بی‌سی کپیتال مارکتس می‌گوید: «رشد تقاضای جهانی برای نفت واقعا بسیار کند است. تمام عواملی که می‌تواند به رشد تقاضا و قیمت‌ها منجر شود تاکنون اثر خود را بر بازار گذاشته‌اند و از این پس رشد مصرف متوقف یا بسیار کند خواهد شد.»
درباره آنچه طی ماه‌های آینده در بازار نفت رخ خواهد داد دیدگاه‌های مختلفی مطرح شده است. برخی تحلیلگران معتقدند وضعیت شاخص‌های بنیادی بازار به شکلی نیست که در پاییز شاهد رشد مصرف نفت باشیم. حدس‌های گوناگون درباره شیوع کرونا در فصل آینده مطرح شده است و احتمال آنکه موج بعدی همه‌گیری رخ دهد زیاد است. از پیش در تعدادی از کشورها بر موارد جدید ابتلا به این ویروس افزوده شده و محدودیت‌هایی برای فعالیت‌های اقتصادی در نظر گرفته شده است.
پرسش بعدی این است که قیمت‌ها تا چه حد ممکن است پایین رود؟ سه‌شنبه گذشته قیمت نفت آمریکا به زیر ۳۷ دلار رسید، اما این رقم ۷۵ دلار بالاتر از رقمی است که بیستم ماه آوریل مشاهده شد. تحلیلگران بازار نفت انتظار ندارند قیمت این ماده خام بار دیگر به محدوده‌های منفی برود. یکی از این تحلیلگران معتقد است قیمت نفت به زیر ۳۰ دلار کاهش نخواهد یافت زیرا اوپک‌پلاس تحولات بازار را زیرنظر دارد و اگر ضعفی پایدار در قیمت‌ها مشاهده شود، این ائتلاف برای حمایت از قیمت‌ها اقدام خواهد کرد.
