در انتظار تورم ۵۰۰ درصدی!
رائول کاسترو پس از دو دوره پنج ساله که دبیر اول حزب کمونیست و فرمانده نیروهای مسلح بود از قدرت کناره‌گیری کرده است. فیدل کاسترو چند سال قبل از مرگش در سال ۲۰۱۶، قدرت را به رائول منتقل کرده بود. پنج سال پیش در نشست حزب کمونیست، رائول گفت دیگر انقلابیون باقی مانده در دفتر سیاسی که هم‌سن و سال او هستند نیز باید همراه او بازنشسته شوند. رئیس گروه مطالعات کوبا که یک تاجر است معتقد است این تغییر، آغاز دورانی جدید است؛ دورانی که در آن دیگر یک کاسترو جایگاهی در دولت ندارد. یکی دیگر از تجار کوبایی که در آمریکا زندگی می‌کند، می‌گوید: «رئیس‌جمهوری توانسته در دوران‌های سخت اوضاع را کنترل کند اما حالا او باید کنترل موثر کشور را در دست بگیرد و نشان دهد برای حل مشکلات عمیق اقتصادی و نارضایتی مردم توانایی کافی دارد.»
دیاز کانل در سه سالی که رئیس‌جمهوری کوبا بوده با چالش‌هایی نظیر همه‌گیری کرونا، خصومت‌های دولت ترامپ، تحریم‌های شدید آمریکا و مخالفت‌های فراگیر مردم با سیستم تک‌حزبی کوبا مواجه بوده است. سال گذشته میلادی واردات کالاهای حیاتی نظیر مواد غذایی و سوخت ۴۰ درصد کاهش یافت و اقتصاد ۱۱ درصد کوچک شد. کوبا بیش از ۶۰ درصد مواد غذایی مورد نیاز خود را وارد می‌کند. گردشگری که یک منبع مهم درآمد کوباست به‌دلیل همه‌گیری کرونا به شدت ضربه دیده است. در نشست چهار روزه حزب کمونیست شرکت‌کنندگان به ستایش از عملکرد دولت در مبارزه با همه‌گیری و پیشرفت در ساخت واکسن برای کرونا پرداختند و این عملکرد مثبت را نشانه‌ای از تداوم موثر بودن ارزش‌هایی دانستند که از سوی فیدل‌کاسترو ارائه شده است.
البته در این نشست همچنین بر پایبندی به اجرای نخستین اصلاحات پولی کوبا تاکید شد. برخی رسانه‌های دولتی کوبا این برنامه اصلاحی را عامل فراگیرترین تغییرات در زندگی روزمره مردم توصیف کرده‌اند. این برنامه یک دهه پیش یعنی پس از به قدرت رسیدن رائول کاسترو تصویب شد اما تا سال پیش به اجرا در نیامده بود. هدف این برنامه، افزایش صادرات، محدود کردن واردات، افزایش کارآیی و کاستن از یارانه‌هاست. طبق این برنامه از ابتدای ژانویه سال جاری، سیستم دو نرخی ارز به شکل یکپارچه در آمد. این برنامه شامل کاهش ۹۶ درصدی ارزش پزو در برابر دلار است. برنامه یاد شده به دلاری شدن بخش‌هایی از اقتصاد و شروع رشد نرخ تورم منجر شده و اقتصاددان‌ها پیش‌بینی کرده‌اند در سال جاری میلادی نرخ تورم به ۵۰۰ درصد افزایش خواهد یافت.
طبق این برنامه اصلاحی، حقوق کارکنان دولت و بازنشستگان به میزان قابل ملاحظه افزایش یافته اما دستمزد ۴۰ درصد باقی‌مانده نیروی کار در بخش‌خصوصی، بخش کشاورزی و اقتصاد غیررسمی افزایش نیافته است. برنامه یاد شده نارضایتی‌هایی پدید آورده و برخی متخصصان پیش‌بینی کرده‌اند که فروپاشی اقتصاد نزدیک است. ناراضیان از دولت بایدن خواسته‌اند تحریم‌ها و فشارهایی که در دوران ترامپ بر کوبا اعمال شده را حفظ کند. آنها همچنین از طریق شبکه‌های اجتماعی از مردم خواسته‌اند با برنامه دولت به مخالفت برخیزند. در ماه‌های اخیر یک گروه از فعالان سیاسی و هنرمندان مستقل مشهور به «جنبش سان ایسیدرو» دولت را در زمینه آزادی بیان به چالش کشیده است. اعضای این جنبش مقابل وزارت فرهنگ تظاهرات بی‌سابقه برگزار کرده است. در مناطق فقیرنشین پایتخت نیز گردهمایی‌هایی برگزار شده و مردم از دستگیری یکی از هنرمندان از سوی پلیس جلوگیری کردند. یک گروه دیگر مخالف دولت کوبا همزمان با برگزاری نشست حزب کمونیست به اعتصاب غذا اقدام کردند.
یکی از متخصصان کوبا در دانشگاه آمریکا معتقد است سرعت اجرای اصلاحات اقتصادی بیشتر خواهد شد اما بعید است تحمل سیاسی حکومت نیز افزایش یابد. رویکرد رئیس‌جمهوری کوبا مشابه استراتژی رائول کاسترو است یعنی او نیز معتقد است که همزمان با ایجاد تغییرات اقتصادی دشوار، کنترل سیاسی باید به‌طور کامل حفظ شود. حزب کمونیست و شاخه قدرتمند جوانان این حزب درباره راه پیش رو مطمئن هستند. یک تاجر خارجی که چند دهه با کوبایی‌ها روابط تجاری داشته به اختصار وضعیت این کشور را این گونه توصیف می‌کند: «مادام که آمریکا به خصومت‌ها و تحریم‌ها علیه کوبا ادامه می‌دهد، سیستم حاکم بر کوبا ایمن و نسبتا باثبات است. اگر آن خصومت‌ها و تحریم‌ها از میان برود، سیستم باید سریع‌تر از حدی که احتمالا توان دارد با شرایط جدید سازگار شود.»
برنامه اصلاحات پولی در کوبا پیچیده‌ترین تحول اقتصادی در این کشور در چند دهه اخیر است زیرا تغییرات بزرگی ایجاد خواهد کرد و اثرات فراگیر بر جامعه و زندگی روزمره مردم دارد. همچنین اجرای این برنامه در حالی آغاز شده که کوبا با بحران شدید اقتصادی مواجه است، همه‌گیری شدت یافته و تحریم‌های آمریکا همچنان وجود دارد. اصلاحات اجتناب‌ناپذیر پولی برای نوسازی مدل سوسیالیستی اقتصاد کوبا به معنای تعدیل حقوق و مستمری‌ها، حذف یارانه‌ها و افزایش قیمت کالاها و خدمات است و قطعا قیمت‌ها همچنان بالا خواهد رفت.
