کابوس«دلتا» و تورم
اما شیوع سویه دلتا، مسائل را پیچیده کرده است؛ زیرا این عامل هم، سبب کاهش فشار قیمت‌ها در کوتاه‌مدت می‌شود و هم بر شدت این فشار در بلندمدت می‌افزاید. اواخر ماه گذشته میلادی، بورس آمریکا تحت تاثیر اخبار مربوط به شیوع دلتا قرار گرفت و شاخص‌ها به‌شدت کاهش یافت، اما این کاهش زودگذر بود. البته وضعیت بازار اوراق قرضه نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران همچنان نگران شرایط کنونی و آنچه در آینده رخ خواهد داد، هستند. نرخ بازده اوراق خزانه به پایین‌ترین میزان در ۶ماه اخیر رسیده بود که این امر نشان‌دهنده نگرانی سرمایه‌گذاران و رشد تقاضا برای این اوراق است.
خبر خوب این است که حداقل فعلا، سرمایه‌گذاران و اقتصاددان‌ها می‌گویند هراس درباره دلتا و اثرات آن بر اقتصاد بیش از حد منطقی شدت یافته و در آینده از آن کاسته می‌شود. واقعیت این است که واکسن‌های کنونی بسیار موثرند و تقریبا تمامی کسانی که بر اثر ابتلا به دلتا بستری شده یا جان خود را از دست داده‌اند، کسانی بوده‌اند که واکسن تزریق نکرده‌اند. از سوی دیگر، برنامه‌ای برای تعطیل‌کردن اقتصاد جهت مقابله با شیوع دلتا وجود ندارد؛ در نتیجه اقتصاد چندان لطمه نخواهد خورد. یکی از تحلیلگران بانک جی‌پی مورگان می‌گوید: «بسیار بعید است که این شیوع روند بهبود شرایط اقتصادی را متوقف کند.» به‌طور مشابه، مارک زندی، اقتصاددان ارشد موسسه رتبه‌سنجی مودیز می‌گوید: «شیوع دلتا بر افق اقتصاد تاثیر زیادی نخواهد داشت.» او تغییری در پیش‌بینی خود از آینده اقتصاد نداده است و می‌گوید: «شاخص‌های اقتصادی تحت تاثیر شیوع این سویه نبوده‌اند؛ برای مثال رفتن به رستوران‌ها و مسافرت‌های هوایی کاهش نیافته است.»
موضوع رشد نرخ تورم و مدت آن، از آن جهت بسیار مهم است که بانک مرکزی آمریکا بر مبنای آن، سیاست‌های پولی خود را تنظیم می‌کند. در حال حاضر، این باور در بین مقامات بانک مرکزی وجود دارد که رشد نرخ تورم زودگذر است؛ بنابراین نیازی نیست که سیاست‌های حمایتی باعجله محدود شوند. اگر شیوع دلتا سبب کند شدن رشد فعالیت‌های اقتصادی شود، فشارهای تورمی که طی ماه‌های اخیر افزایش یافته است، کم خواهد شد. زندی می‌گوید: «در کوتاه‌مدت این شیوع از نگرانی‌ها درباره تورم می‌کاهد؛ زیرا به معنای کاهش تقاضاست.» در ماه‌های اخیر افزایش تقاضا برای همه‌چیز، از الوار گرفته تا بنزین و اتومبیل‌های دست‌دوم، سبب رشد شدید نرخ تورم شده است. ماه ژوئن رشد قیمت‌ها بیشترین میزان از سال ۲۰۰۸ بود. برایان ونزل، مدیر مالی شرکت کارت اعتباری سینکرونی فایننشال می‌گوید: «شیوع دلتا می‌تواند از فشارهای تورمی بکاهد. ترجیح می‌دهیم نرخ تورم کاهش یابد و دلتا عاملی برای این کاهش است. البته مایل نیستیم تورم به این دلیل کاهش پیدا کند.»
از پیش قیمت سوخت کاهش یافته است. هفته قبل تحت تاثیر نگرانی‌ها درباره شیوع دلتا و کاهش مصرف، قیمت‌ها پایین آمد. یکی از دلایل افت قیمت نفت این است که پیش‌بینی می‌شود، از مسافرت‌های زمینی و هوایی کاسته شود، اما این سوال مطرح است که شیوع دلتا چگونه می‌تواند به رشد نرخ تورم منجر شد. جو بایدن و رئیس بانک مرکزی آمریکا بارها تاکید کرده‌اند که رشد نرخ تورم یک پدیده زودگذر است که بر اثر تعطیلی بی‌سابقه اقتصادها و سپس بازگشایی سریع اتفاق افتاده است. بایدن اخیرا گفته بود: «نمی شود اقتصاد جهان بازگشایی شود و نرخ تورم بالا نرود.» اما اگر اقتصادها بار دیگر تعطیل شوند، چه رخ خواهد داد؟ یعنی اگر این‌بار سویه دلتا سبب این تعطیلی شود، چه تغییری در وضعیت قیمت‌ها مشاهده خواهد شد؟ یک استراتژیست ارشد سرمایه‌گذاری می‌گوید: «اگر شیوع دلتا بازگشت زنجیره تامین به حالت طبیعی را به تاخیر اندازد و عرضه همچنان کمتر از تقاضا باشد، آنگاه نگرانی‌ها درباره تورم افزایش خواهد یافت و اگر چنین تاثیری از شیوع دلتا مشاهده شود، نرخ تورم برای مدت طولانی‌تری بالا خواهد بود.» زندی نیز نگران همین موضوع است. او می‌گوید: «در آینده‌ای نه‌چندان دور، سویه دلتا سبب رشد نرخ تورم می‌شود. اثرات این شیوع بر عرضه شدت پیدا خواهد کرد و زنجیره‌های بین‌المللی تامین بیشتر دچار اختلال خواهند شد.» شیوع دلتا می‌تواند از فعالیت‌های اقتصادی بکاهد و نگرانی‌ها در این زمینه سبب می‌شود، به‌رغم رشد نرخ تورم، بانک مرکزی تمایل کمتری برای کاستن از برنامه‌های حمایتی خود داشته باشد. مقامات بانک مرکزی تا زمانی که بحران کرونا به‌طور کامل از بین نرود، مایل نیستند حمایت از اقتصاد را متوقف کنند، اما ریسک شدت پیدا کردن رشد قیمت‌ها، فشار بر بانک مرکزی برای کاستن از سیاست‌های حمایتی را بالا می‌برد.
زندی می‌گوید: «شرایط در آینده پیچیده‌تر خواهد شد. به دلیل افزایش ابهام‌ها، تدوین برنامه‌های پولی دشوارتر می‌شود.» تمرکز بر شیوع دلتا به سرمایه‌گذاران یادآوری می‌کند که همه‌گیری هنوز پایان نیافته است و با آنکه واکسن‌های کنونی در برابر این سویه موثر هستند، سناریوی کابوس‌گونه این است که سویه جدیدی از ویروس کرونا شناسایی و شایع شود که در برابر واکسن‌های کنونی مقاوم باشد. کریستین هوپر، استراتژیست ارشد بازارهای جهان در موسسه اینوست کو می‌گوید: «این بدترین سناریو است. بزرگ‌ترین ریسک شیوع سویه دلتا این است که با ابتلای هر نفر به آن، احتمال شکل‌گیری سویه جدید بیشتر می‌شود.»
ریسک بالا باقی ماندن نرخ تورم، ریسک بزرگی برای کل اقتصاد جهان است. در واقع، اگر دیدگاه اقتصاددان‌ها، بایدن و بانک مرکزی آمریکا، یعنی زودگذر بودن دوره نرخ بالای تورم اشتباه باشد، آنگاه بهبود شرایط اقتصادی، رونق بورس‌ها و حتی برنامه‌هایی که بایدن برای توسعه زیرساخت‌ها دارد، به خطر خواهد افتاد. تحلیلگر بانک جی‌پی مورگان می‌گوید: «اگر اشتباه فکر کنیم و تورم بالا باقی بماند، دوره کنونی رونق اقتصاد کوتاه خواهد شد.» این یعنی بانک مرکزی مجبور خواهد شد برای مهار تورم به‌سرعت وارد عمل شود و نرخ‌های بهره را بالا ببرد. افزایش هزینه‌های استقراض، نه‌تنها روند بهبود اوضاع اقتصادی را کند می‌کند، بلکه ممکن است باعث افت نرخ رشد اقتصاد شود. از سوی دیگر، نرخ بالاتر تورم و افزایش هزینه‌های استقراض، اجرای برنامه‌های بایدن در حوزه توسعه زیرساخت‌ها و تامین اجتماعی را که بیش از ۴هزار میلیارد دلار هزینه خواهد داشت، دشوار می‌کند.
عده‌ای از تحلیلگران و اقتصاددان‌ها معتقدند، نرخ بالای تورم، زودگذر نیست و بانک مرکزی در اشتباه است. از دید آنها بانک مرکزی باید هرچه زودتر کاستن از برنامه‌های حمایتی را آغاز کند؛ زیرا بیش از حد صبر کردن، مهار تورم بدون لطمه وارد شدن به اقتصاد را دشوار می‌کند. در هفته‌های اخیر برخی سرمایه‌گذاران بزرگ در وال‌استریت هشدارهای مشابه را مطرح کرده‌اند. بنا به نظرسنجی اخیر دویچه‌بانک، نگرانی درباره شیوع دلتا بیش از تورم سبب نگرانی سرمایه‌گذاران شده است. تحلیلگر جی‌پی مورگان می‌گوید: «در حال حاضر نگرانی‌های بیشتری درباره کند شدن رشد اقتصاد جهان وجود دارد و این یعنی تورم از مرکز توجه سرمایه‌گذاران خارج شده است، اما مشخص نیست تا چه وقت این وضعیت ادامه پیدا خواهد کرد.» از دید صندوق بین‌المللی پول، رشد نرخ تورم زودگذر است و بانک‌های مرکزی نباید به چند ماه نرخ بالای تورم، واکنش بیش از حد بزرگ نشان دهند. این یعنی بانک‌های مرکزی باید برنامه‌های حمایتی را ادامه دهند تا ابهام‌ها درباره وضعیت رشد قیمت کالاهای مصرفی رفع شود. اما حتی صندوق بین‌المللی پول به این موضوع اشاره کرده که ریسک پایدار بودن نرخ بالای تورم وجود دارد و ممکن است بانک‌های مرکزی مجبور شوند، اقدامات پیشگیرانه انجام دهند. یک نکته مهم، رشد قیمت مواد خام مورد استفاده در تولید است. این رشد بیش از آنچه قبلا پیش‌بینی می‌شد، بوده و شرکت‌ها مجبورند، قیمت کالاهای تولیدی خود را بالا ببرند. رشد نرخ تورم همزمان با کند شدن رشد اقتصاد، کابوسی برای بانک‌های مرکزی است؛ زیرا در این حالت، هم بالا بردن نرخ‌های بهره و هم کاستن از آنها سبب می‌شود یک بخش مشکل شدت پیدا کند.
