توسعه با رمز شفافیت و رقابت
از سوی دیگر چگونگی فروش هر محصول و سازوکار تعیین‌شده برای آن بر تولید و ظرفیت‌‌‌سازی در آن حوزه اثرگذار می‌شود. زمانی که انرژی تجدیدپذیر وارد مدار تولید شود، باید بازاری برای عرضه آن نیز وجود داشته باشد. تا به حال سازوکار فروش انرژی تجدیدپذیر، خرید تضمینی بود، به این ترتیب سرمایه‌گذاران در حوزه نیروگاه‌‌‌های تجدیدپذیر در چارچوب قراردادهایی با وزارت نیرو به صورت تضمینی برق تجدیدپذیر تولیدی خود را به وزارت نیرو واگذار می‌‌‌کردند. اما محدودیت‌های بودجه‌‌‌ای باعث می‌‌‌شد تا منابع حاصل از فروش این برق در زمانی طولانی وصول شود.
به این ترتیب زمان طولانی پرداخت هزینه فروش تضمینی برق تجدیدپذیر از سوی وزارت نیرو و نرخ‌های حاکم بر بازار برق نیروگاه‌‌‌های حرارتی باعث شده بود تا این خرید تضمینی با نرخ‌های تعیین‌شده انگیزه مناسبی در میان سرمایه‌گذاران برای حضور در این بخش ایجاد نکند و در نهایت شاهد هستیم که ظرف سال‌های گذشته ظرفیت تولید برق از نیروگاه‌‌‌های تجدیدپذیر به هزار مگاوات می‌رسد که این رقم کمتر از یک‌درصد کل ظرفیت تولید برق در کشور است.
با توجه به نیاز صنایع نیروگاهی، به‌‌‌خصوص در حوزه تجدیدپذیرها به ایجاد بازاری رسمی و شفاف برای فروش انرژی تولیدی، راه‌‌‌اندازی تابلوی برق سبز از حدود سه‌سال قبل در دستور کار بورس انرژی ایران قرار گرفت. متاسفانه در دوره قبل شرکت توانیر همکاری لازم درخصوص راه‌‌‌اندازی این بازار را نداشت و مدیران پیشین این شرکت علاقه‌‌‌مند به راه‌‌‌اندازی بازاری تحت نظر خود برای فروش برق بودند. اما در ادامه با تغییرات ایجادشده در وزارت نیرو و در راس آن تغییر وزیر، همکاری لازم میان بورس انرژی، ساتبا و مدیریت شبکه و توانیر برای استفاده از ظرفیت بورس انرژی برای فروش برق فراهم شد. به این ترتیب با پیگیری‌‌‌های انجام‌شده از اواخر سال گذشته، زیرساخت لازم برای معاملات نیروگاه‌‌‌های تجدیدپذیر فراهم و تالار برق سبز ایجاد شد. در این شرایط ایران جزو کشورهای پیشرو در منطقه و جهان است که نیروگاه‌‌‌های تجدیدپذیر آن، امکان عرضه انرژی تولیدی خود به شکل مستقیم در بازاری شفاف همچون بورس را دارند.
ظرف ماه‌‌‌های سپری‌شده از راه‌‌‌اندازی بورس انرژی، دو سازوکار به رونق این بازار تازه‌تاسیس کمک شایانی کرد. ماده ۱۶ قانون جهش تولید دانش‌‌‌بنیان، صنایع را مکلف کرده است تا یک‌درصد از برق موردنیاز خود را از طریق نیروگاه‌‌‌های تجدیدپذیر تامین کنند. این سهمیه سالانه یک‌درصد تا سقف ۵درصد اضافه می‌شود. این قانون اولین سازوکار حمایتی از نیروگاه‌‌‌های تجدیدپذیر بود.
سازوکار بعدی در حمایت از بازار تجدیدپذیرها، ابلاغیه وزیر نیرو بود که مطابق با آن صنایعی که برق تجدیدپذیر را خریداری کنند، به میزان خرید برق از این بازار در تابستان مشمول برنامه مدیریت مصرف نمی‌‌‌شوند. این ابلاغیه سازوکار تشویقی مناسبی برای خرید برق سبز بود. ظرف سال‌های اخیر افزایش مصرف برق ظرف ماه‌‌‌های گرم سال به ناترازی در تولید و مصرف برق در کشور منجر شده و این موضوع برنامه‌‌‌های مدیریت خاموشی برق برای صنایع را به دنبال داشته است. در این شرایط ابلاغیه وزارت نیرو مبنی بر عدم‌قطع برق صنایع در صورت خرید از تابلوی برق سبز بورس انرژی باعث شد تا صنایع بزرگ کشور برای مدیریت تامین برق مصرفی خود به سراغ خرید انرژی پاک بیایند. خوشبختانه شرکت‌های تابعه وزارت نیرو، همکاری لازم را با صنایع خریدار برق از تابلوی برق سبز بورس انرژی داشتند و این صنایع از قطعی برق به میزان خرید از این بازار معاف شدند.
ظرف تابستان امسال ۲۱نیروگاه تجدیدپذیر در بورس انرژی پذیرش شد و ۴۵مشترک و استخراج‌کننده رمزارز نسبت به خرید برق از بورس انرژی اقدام کردند و میزان فروش برق از این بازار به بیش از ۱۲۸میلیون کیلووات ساعت رسید. این ارقام فروش در حالی کسب شد که هنوز بخشی از صنایع اطمینانی به عدم‌قطع برق در صورت خرید از این بازار نداشتند و پایبندی وزارت نیرو به اجرای ابلاغیه عدم‌قطع برق می‌‌‌تواند در میان‌مدت مشتریان بیشتری را به این بازار آورد. بورس انرژی در تلاش است تا تمامی نیروگاه‌‌‌های تجدیدپذیر را پذیرش کند تا سایر نیروگاه‌‌‌ها نیز امکان عرضه برق تولیدی خود در این بازار را داشته باشند. از دیگر نکات مهم عرضه انرژی در بورس دریافت وجه یک‌ماه پیش از معامله بوده است. در حال حاضر نیروگاه‌‌‌ها به شکل سلف ماهانه برق عرضه می‌کنند و به این ترتیب یک‌ماه پیش از تولید پول فروش برق را در چارچوب پیش‌‌‌فروش دریافت می‌کنند.
این موضوع محرک نیروگاه‌‌‌ها برای عرضه در این بازار خواهد بود. در مجموع باید گفت، سازوکار فروش برق تجدیدپذیر از مسیر بورس انرژی، فروش برق از این بازار را برای تولیدکنندگان دارای توجیه اقتصادی کرده و این موضوع می‌‌‌تواند محرک جذب سرمایه‌گذاران بیشتر به این بازار باشد و به این ترتیب با جذاب شدن سرمایه‌گذاری در حوزه تجدیدپذیرها، اهداف توسعه‌‌‌ای دولت در این زمینه با سازوکاری شفاف محقق می‌شود. در کنار موارد یادشده، مطابق قانون، نیروگاه‌‌‌های تجدیدپذیر به ازای عرضه برق در بورس انرژی، گواهی صرفه‌‌‌جویی سوخت دریافت می‌کنند که این گواهی سازوکار تشویقی دیگری در حمایت از این صنعت خواهد بود. پتانسیل دیگر بورس انرژی، ایجاد بستری برای صادرات است. در حالی که ظرف تابستان کشور با کمبود برق مواجه می‌شود، در برخی دیگر از فصول میزان تولید بیش از تقاضاست. با توجه به شبکه منسجم انتقال و توزیع برق در کشور و با کمک بورس انرژی می‌‌‌توان بستر فروش صادراتی انرژی از طریق بورس را فراهم کرد. بورس انرژی پیگیری این موضوع را از طریق رایزنی با وزارت نیرو آغاز کرده است.
در کنار موارد یادشده، بازار سرمایه امکان تامین مالی برای ایجاد زیرساخت‌‌‌های انرژی را مهیا می‌کند. درواقع می‌‌‌توان به کمک ابزارهای تامین مالی بازار سرمایه فرآیندی را فراهم کرد که سرمایه‌گذاران بخش تجدیدپذیر بتوانند به تولید و توسعه ادامه دهند.
