حرکت «یک میلیارد دلار» از کره‌جنوبی
ارزهای مسدودی نزدیک‌تر شدند
چراغ سبز به آزادسازی دلاری
پیش از این کانال مالی ایران و سوئیس در برخی معاملات برای خرید دارو شروع به کار کرده بود.
رسانه‌های کره‌جنوبی گزارش کرده‌اند که آمریکا موافقت خود را با آزادسازی دارایی‌های ایران در کره و انتقال آن از طریق کانالی مالی در سوئیس اعلام کرده است. شبکه رادیویی کی‌بی‌اس در کره‌جنوبی روز پنج‌شنبه از قول یک مقام ارشد در وزارت خارجه کره‌جنوبی گزارش کرد که آمریکا ضمن این موافقت، گفته است که جزئیات چگونگی انتقال باید به بحث گذاشته شود. پیش‌تر و در روز چهارشنبه عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی گفته بود پولی که بانک مرکزی در کره دارد ۷ میلیارد دلار است و پرداخت کره‌جنوبی به ما با یک میلیارد دلار شروع میشود. طی روزهای گذشته علاوه بر رئیس کل بانک مرکزی، علی ربیعی، سخنگوی دولت نیز خبر داده بود که بانک مرکزی ایران بر اساس توافقی که با طرف کره‌ای نهایی شده قرار است به یک میلیارد دلار از منابع مسدود شده در این کشور دسترسی داشته باشد.
چند هفته قبل‌تر یک مقام وزارت خارجه کره‌جنوبی گفته بود گفت‌وگوها با آمریکا برای پرداخت بدهی ایران به سازمان ملل از طریق اموال بلوکه‌شده ایران به مراحل نهایی رسیده است. چند ماه قبل اتاق بازرگانی ایران رقم این پول که در دو بانک کره‌جنوبی نگهداری میشود را ۸ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار اعلام کرده بود. مقام‌های ایران پیش‌تر گفته‌اند سئول علاوه بر خودداری از آزادسازی این منابع مالی بابت نگهداری آنها پول هم مطالبه کرده است. پیش از این نیز، منبعی در کره‌جنوبی به خبرگزاری یونهاپ گفته بود که ایران با تاکید بر لزوم آزادسازی پول‌های بلوکه شده، خواستار استفاده از یک میلیارد دلار از این پول‌ها برای خرید تجهیزات پزشکی شده است.
نحوه استفاده از منابع جدید
در جدیدترین اظهارنظر رئیس اتاق بازرگانی ایران و کره‌جنوبی در مورد جزئیات توافق ایران و کره‌جنوبی برای آزادسازی دارایی‌های ایران در کره‌جنوبی عنوان کرد: قرار بر این است که تا یک میلیارد دلار از این دارایی‌ها به کانال مالی ایران و سوئیس واریز شود تا صرف خرید دارو و غذا شود. در مورد اقلام دارویی نیز وزارت بهداشت با بانک مرکزی هماهنگ شده است. به گفته وی البته باید منتظر عمل از سوی کره‌ای‌ها باشیم چون تا امروز بیشتر تا مرحله حرف و صحبت پیش می‌رفتیم. موضوع مهم در این مورد این است که ما یا پول دریافت کنیم یا اقلامی مانند ماشین‌آلات که تولید داخلی را عمق ببخشد. از همین رو از اقلام دارو و غذا شروع خواهیم کرد.
استفاده از کانال سوئیس
پرسش مهم دیگر این است که چرا این منابع به سوئیس منتقل میشود؟ به نظر می‌رسد در حال حاضر آمریکا در تلاش است که ایران بتواند خریدهای خود را از کانال مالی ایران و سوئیس عملی کند. در این خصوص بحث مهم این است که این نوع خریدها آیا شامل غذا و دارو است، یا اینکه می‌توان سایر کالاهای مدنظر را از این طریق خریداری کرد. البته برخی معتقدند به‌دلیل نظارت آمریکا بر این کانال، حجم منابع و نوع کالاها، درنهایت تحت‌نظر آمریکا بوده و متاثر از تحولات آتی مذاکرات است.
پیش‌تر رئیس اتاق بازرگانی ایران و سوئیس عنوان کرده بود: بر سر کار آمدن دولت جدید آمریکا باعث شده که حساسیت‌ها نسبت به کانال مالی ایران و سوئیس کاهش یابد.
شریف نظام‌مافی عنوان کرده بود کانال مالی ایران و سوئیس برخلاف اینستکس مسیر جدیدی نیست، تصریح کرد: توافقاتی انجام شده است تا فعالان اقتصادی مجوزی برای گسترش تجارت و بهبود شرایط انتقال پول به دست بیاورند.
وضعیت منابع در سایر کشورها
دارایی‌های بلوکه شده در کره‌جنوبی تنها منابعی نیست که ایران سعی می‌کند از آن بهره‌برداری کند. در همین حال همتی در جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت خبر داده بود که قرار است با طرف‌های عمانی و عراقی نیز در زمینه آزادسازی منابع ایران مذاکراتی صورت گیرد.
با این حال به نظر می‌رسد مذاکره با کشورهای عراق و عمان برای آزادسازی منابع ایرانی متوجه تامین کالاهای اساسی خواهد بود و آن طور که به نظر می‌رسد قرار نیست در آینده نزدیک منابع ایران در کشورهای همسایه به صورت نقدی در اختیار ایران قرار بگیرد. همچنین رئیس‌جمهور در همین جلسه اظهار امیدواری کرده که آزادسازی منابع ایران در خارج از مرزها گشایش‌هایی را در داخل ایجاد کند. روحانی افزود: از جمله این ثمرات آزادسازی منابع ارزی به ناحق و غیرقانونی بلوکه شده ایران است که بی‌تردید گشایش‌هایی را در فضای اقتصادی کشور فراهم می‌کند.
همچنین در دیدار هفته گذشته رئیس کل بانک مرکزی با سفیر ژاپن، نحوه استفاده از منابع بانکی ایران در ژاپن مورد بررسی و تبادل نظر قرار گرفت. همتی در این دیدار بر لزوم استفاده از منابع ارزی ایران در ژاپن تاکید کرد و افزود: طرف ژاپنی باید درخصوص استفاده ایران از منابع مذکور و انتقال آنها به سایر مبادی موردنیاز بانک مرکزی ایران ابتکار عمل داشته باشد.
اثر آزادسازی منابع در اقتصاد
سوال اصلی این است که آزادسازی کنونی چه اثری در اقتصاد و بازارهای کشور خواهد داشت؟ بدون شک در شرایطی که اقتصاد کشور با تحریم‌ها دست و پنجه نرم می‌کند، اگر بتواند به منابع ارزی خود در خارج از کشور دسترسی داشته باشد می‌تواند ابتکار عمل را در بازار ارز در دست گرفته و جلوی نوسان‌‌های کوتاه‌مدت را در این بازار بگیرد. در این بین با آزادسازی منابع ایران در خارج می‌توان نتیجه گرفت که ایران بتواند تا حدی از کسری بودجه در سال آینده جلوگیری کند. حال باید دید که آزادسازی یک میلیارد دلار منابع ایرانی در کره‌جنوبی چه سرنوشتی پیدا می‌کند تا بتوان به تصویر مشخص‌تری از تاثیر منابع آزاد شده بر اقتصاد ایران پیدا کرد. ایران حدود 40 میلیارد دلار در بانک‌های بزرگ کشورهای مختلف منابع مسدود شده دارد. در این بین چین 20 میلیارد دلار از منابع مسدودی ایران را در اختیار دارد، کره‌جنوبی 5/ 8 میلیارد دلار و هند 7 میلیارد دلار را در اختیار دارد. آزادسازی این حجم از پول‌های بلوکه شده نیازمند دیپلماسی قوی با طرف‌های خارجی است.
انتظار می‌رود در سال آتی کسری بودجه یکی از چالش‌های اصلی اقتصاد ایران باشد و اگر دولت بخواهد خلأ موجود بین درآمدها و هزینه‌های بودجه را به شکل غیر تورمی پر کند، بانک مرکزی باید بتواند به منابع ارزی خود در خارج از کشور دسترسی داشته باشد. در این بین به نظر می‌رسد یکی از زمینه‌های مورد نیاز برای تسهیل مراودات بانکی با دنیا، رعایت الزامات FATF برای خروج از لیست سیاه این نهاد بین‌المللی خواهد بود.
