اینها سوالاتی است که «دنیای اقتصاد» از کارشناسان، واردکنندگان و تولیدکنندگان پرسیده است. افشین گرجی، مدیر ارشد یک شرکت واردکننده در پاسخ به این سوال که آیا کشور در زمینه ساخت یا نوسازی ماشین‌آلات معدنی، استراتژی یا برنامه مشخصی دارد، گفت: در زمینه ساخت داخل ماشین‌آلات استراتژی یکپارچه و مشخصی تاکنون وجود نداشته (یا بهتر است بگوییم اگر هم وجود داشته اعلام عمومی نشده) اگرچه اخیرا از سوی ریاست ایمیدرو یک برنامه کلی ۳ ساله واردات واحداث خط تولید ماشین‌آلات سنگین مطرح شده، ولی هنوز جزئیات آن بیان نشده است. براساس اسناد بالادستی (افق ۱۴۰۴)، قاعدتا باید این استراتژی و نقشه راه تبیین و ابلاغ شود. در زمینه نوسازی ناوگان ماشین‌آلات، براساس آمار رسمی منتشر‌شده میانگین عمر ماشین‌آلات درحال کار در معادن کشور ۱۷ سال است که با استاندارد ۵ ساله بین‌المللی فاصله فراوان داشته و باید هرچه سریع‌تر نوسازی ناوگان انجام گیرد. در این زمینه مطالعات گسترده‌ای توسط اداره زیرساخت سازمان توسعه و نوسازی معادن کشور انجام شده، ولی به‌دلیل عدم حمایت دولت، بانک‌ها و کمبود نقدینگی نزد معدن‌داران، تاکنون هیچ‌کدام از این طرح‌ها به ثمر نرسیده است.

وی درپاسخ به این سوال که آیا توقف واردات ماشین‌آلات با برنامه مشخصی است یا نه؟ آیا این امر ممکن است به توسعه تولید در داخل بینجامد، افزود: به‌طور متوسط در سال به ۱۷۰۰ دستگاه ماشین‌آلات معدنی نیاز داریم. اگرچه توقف ورود ماشین‌آلات به نظر در راستای حمایت از تولید داخل صورت پذیرفته، لیکن در عمل تنها معدود کارخانه‌هایی در کشور در حال تولید ماشین‌آلات سبک راهسازی (و نه معدنی) هستند که آن هم نمی‌تواند نیاز داخلی کشور را برآورده کند و از طرفی این کارخانه‌ها عموما قطعات خود را از خارج کشور می‌آورند واگر فشار دولت باعث شکل گرفتن خطوط تولید ماشین‌آلات جدید شود، عملا نیاز بازار از واردات ماشین‌آ‌لات کاسته می‌شود و به افزایش واردات قطعات یدکی تبدیل خواهد شد. در نتیجه درحالی که برنامه مشخصی برای تولید داخل ماشین‌آلات وجود ندارد، منع واردات عملا باعث بالارفتن قیمت دستگاه‌ها می‌شود ضررش از سوی مشتریان باید جبران شود که راهکار مناسبی نیست. گرجی گفت: درحال حاضر براساس گزارش مرکز آمار ایران، ۵۰۰۰ معدن فعال در کشور وجود دارد که اگر فرض را برداشتن ۳ دستگاه در هرمعدن قرار دهیم، به‌طور متوسط ۱۵۰۰۰ دستگاه ماشین‌آلات معدنی در کشور به‌صورت تخمینی وجود دارد و میانگین عمر این دستگاه‌ها توسط نایب رئیس خانه معدن، ۱۷ سال اعلام شده است. محمد زندی کریمی، کارشناس حوزه ماشین‌آلات نیز درباره برنامه کشور برای ساخت یا نوسازی ماشین‌آلات معدنی گفت: آنچه مشخص است در سال‌های گذشته برنامه مدونی در ارتباط با تولید ماشین‌آلات معدنی در کشور وجود نداشته، ولی به نظر می‌رسد در ماه‌های اخیر با مطرح شدن لزوم استفاده از ظرفیت داخل در تولید ماشین‌آلات معدنی و در راستای حمایت از اقتصاد مقاومتی، موضوع تدوین استراتژی ساخت یا نوسازی ماشین‌آلات معدنی در داخل در دستور کار قرار داشته باشد.

وی افزود: توقف واردات ماشین‌آلات با هدف حمایت از تولید ماشین‌آلات در داخل کشور و در نتیجه آن جلوگیری از خروج بیشتر ارز در اثر واردات صورت گرفته و چنانچه با برنامه‌ریزی و استراتژی بلندمدت همراه باشد، می‌تواند به توسعه تولید در داخل منجر شود. زندی تعداد ماشین‌آلات معدنی و متوسط عمر آنها درکشور را نامشخص اعلام کرد و گفت: عمر متوسط آنها بستگی به برند دستگاه‌ها دارد و بین ۱۰ سال برای برندهای چینی تا ۳۰ سال برای برندهای با کیفیت جهانی متغیر است.محسن سید صالحی، مدیر عامل یک شرکت فعال در بخش واردات ماشین‌آلات در پاسخ به این سوال که آیا کشور در زمینه ساخت یا نوسازی ماشین‌آلات معدنی، استراتژی یا برنامه مشخصی دارد، گفت: متاسفانه خیر. مالکان معادن و شرکت‌های پیمانکاری بزرگ و فعال در این معادن دارای استراتژی نوسازی ماشین‌آلات هستند؛ ولی برنامه‌های آنها به دلایلی طبق استراتژی از پیش تعیین شده اجرایی نمی‌شود.

وی افزود: برخی از این دلایل عبارتند از ابلاغیه‌های متنوع و بعضا متناقض دولتی، نحوه تامین و قیمت‌گذاری ارز و تغییرات تعرفه‌ها.

صالحی در پاسخ به این سوال که آیا توقف واردات ماشین‌آلات با برنامه مشخصی است و آیا ممکن است به توسعه تولید در داخل بینجامد، گفت: با توجه به توضیحات ذکر‌شده قطعا توسعه تولید با اختلال بسیار و البته بدون استراتژی و انسجام لازم صورت می‌پذیرد و بیشترین آسیب را به بازار صادراتی کشور وارد می‌کند.وی درباره عمر و تعداد ماشین‌آلات معدنی کشور گفت: یکی از سیاه چاله‌های برنامه‌ریزی کشور نداشتن  یا نبودن آمارهای قابل اطمینان است؛ ولی با توجه به اطلاعات ما از بازدیدها می‌توان تخمین زد که عمر متوسط ماشین‌آلات معدنی فعال در کشور حدود ۲۰ سال است که عملا ۱۰ سال بیشتر از استانداردهای قابل قبول جهانی است.

این فعال بازار ماشین‌آلات معدنی گفت: تجهیزات این بخش به چند گروه مهم تقسیم‌بندی می‌شوند، دامپتراک‌ها یا کامیون‌های معدنی بزرگ با ظرفیت ۶۰ تن به بالا که کمتر از ۱۲۰۰ دستگاه فعال در معادن متوسط و بزرگ وجود دارند و متوسط عمر این دستگاه‌ها از سایر ماشین‌آلات معدنی بهتر و حدود ۱۵ سال است. ماشین‌آلات بارگیری شامل انواع بیل‌ها و شاول‌ها سنگین در انواع هیدرولیکی و برقی با ظرفیت بارگیری ۱۰ تن به بالا حدود ۳۰۰ دستگاه فعال تخمین زده می‌شود که متاسفانه عمر متوسط آنها بیش از ۲۰ سال است. انواع سنگ‌شکن‌ها و انتقال دهنده‌ها که باز عمر متوسط نسبتا بالایی دارند. ماشین‌آلات حفاری و چال‌زنی در سایز متوسط و بزرگ که تعداد فعال آن بیشتر از یکصد دستگاه برآورد نمی‌شود و دارای عمر متوسط ۲۰ سال و همچنین ماشین‌آلات جنبی شامل بلدوزرها و لودرهای سنگین معدنی، آب پاش‌ها، ماشین‌های حمل مواد ناریه و... که اینها نیز عمدتا عمر متوسط بالایی دارند. یک تولیدکننده و واردکننده نیز که مایل به اعلام نام خود نبود در پاسخ به سوالات پیش‌تر گفته شده، اظهار کرد: با وجود آنکه ایران با دارا بودن ۴۷ میلیارد تن ذخایر معدنی جزو ۱۰کشور برتر دنیا در این حوزه محسوب می‌شود، همچنان از این پتانسیل بالا استفاده نکرده است. حال آنکه تحقق برنامه‌های توسعه کشور در بخش معادن، فرصت بزرگی را برای تجهیز و ارتقای صنعت ماشین‌آلات معدنی فراهم خواهد کرد. لیکن درجه مکانیزاسیون در معادن بسیار پایین است و در دهه گذشته توجه و تمرکزی در حوزه ساخت و نوسازی ماشین‌آلات نبوده است. سابقه تاریخی تولید و نوسازی ماشین‌آلات معدنی و راهسازی بیانگر آن است که برنامه‌های توسعه‌ای در این بخش همواره از اولویت‌های توسعه در قبل و بعد از انقلاب اسلامی بوده است.

وی افزود: ما امکان تولید بخشی از ماشین‌آلات را در یک تیپ قدرت (اسب بخار) و تناژ مشخص در داخل کشور داریم؛ اما توان تولید ماشین‌آلات سنگین‌تر و با قدرت بالاتر را که عمدتا در معادن مورد استفاده است، نداریم و از این روی نیاز کشور از محل تولید داخل تامین نخواهد شد. با توجه به ضرورت نوسازی تجهیزات تخصصی در بخش معادن، برنامه‌ای مدون وجود ندارد که آن بخش از ماشین‌آلات و تجهیزات معدنی که توان تولید آنها را در داخل کشور نداریم، با هماهنگی و همکاری شرکت‌های بین‌المللی در برنامه تولید قرار دهیم. از طرفی تامین منابع مالی برای واردات ماشین‌آلات معدنی از برندهای معتبر دنیا و تکنولوژی به روز این تجهیزات مستلزم تخصیص منابع با حجم بسیار زیاد از سوی دولت است.  وی افزود: تعداد ماشین‌آلات معدنی در این مقطع حدود ۴۰۰۰ دستگاه برآورد می‌شود و بنا بر تخمین متولیان معادن، نیاز کشور برای نوسازی تجهیزات، ۳۰۰۰ دستگاه است. طول عمر استاندارد این تجهیزات، حداقل ۱۰ سال است ولیکن با توجه به اینکه حدود ۶۰ درصد از هزینه ثابت سرمایه‌گذاری در بخش معدن مربوط به خرید ماشین‌آلات معدنی است، عمر کاری دستگاه‌های معدنی را در کشور به ۲۰ سال رسانده است.

اخبار مرتبط