در بحران کرونا که در طول سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ ادامه یافت نیز همین امر صادق است و قیمت موادغذایی به طور قابل‌توجهی افزایش یافت؛ به‌طوری‌که حدود ۳۵‌درصد در طول سال ۲۰۲۱، تاثیر منفی گذاشت. بحران جنگ روسیه علیه اوکراین، نه‌تنها برای کشورهای عربی، بلکه به طور کلی برای جهان به تهدیدی برای وضعیت غذایی تبدیل شده است. براساس برآوردهای سازمان خواربار و کشاورزی (FAO)، صورت‌حساب واردات موادغذایی در سراسر جهان به ۸/ ۱تریلیون دلار خواهد رسید که نسبت به وضعیت سال ۲۰۲۱ افزایش ۵۱میلیارد دلاری نشان می‌دهد. این افزایش به دلیل بالا رفتن قیمت‌های جهانی است. بنابراین فائو انتظار دارد که کشورهای واردکننده برای تامین هزینه‌‌‌های بالای موادغذایی با مشکل مواجه شوند. راه‌‌‌‌حلی برای بحران جنگ روسیه علیه اوکراین در آینده نزدیک نیست و بیم آن می‌رود که با توجه به درگیری بین روسیه از یکسو و اروپا و آمریکا در این جنگ، از غذا به‌عنوان سلاح استفاده شود.

با این حال، بیشترین خسارت متوجه کشورهای بسیار فقیر خواهد شد که از کمبود غذا رنج می‌‌‌برند و با توجه به این بحران روز به‌روز بر تعداد افرادی که از گرسنگی رنج می‌‌‌برند، افزوده می‌شود.در جدیدترین گزارش سازمان خواربار و کشاورزی، کشورهایی که بیشترین آسیب را از بحران غذایی به‌ویژه گرانی‌‌‌ها دیده‌اند، ۶کشور اتیوپی، نیجریه، سودان‌جنوبی، یمن، افغانستان و سومالی هستند. این بحران پیامدهای دیگری بر کشورهایی دارد که به‌عنوان کشورهای دارای درآمد متوسط طبقه‌بندی می‌‌‌شوند؛ مانند مصر که وزیر دارایی آن، محمد معیت اخیرا اعلام کرد که افزایش قیمت گندم و ادامه فشار بر پول محلی حدود ۳میلیارد دلار هزینه اضافی بر بودجه تحمیل می‌کند.

شاخص در دسترس بودن غذا در کشورهای عربی

این شاخص، یکی از شاخص‌‌‌های مهم با توجه به بحران غذایی است که جهان از زمان همه‌گیری کرونا و با تداوم جنگ روسیه علیه اوکراین و تلاش‌‌‌های تحقیقاتی علمی برای گسترش تولیدات کشاورزی و مواد غذایی با آن روبه‌رو بوده است. از این رو، اهمیت این شاخص را در  سطح کشورهای عربی که از درگیری‌‌‌های مسلحانه رنج می‌‌‌برند و همچنین شرایط تحمیل‌شده توسط جنگ روسیه و اوکراین در مورد جریان موادغذایی دریافتیم.

خودکفایی غذایی

خودکفایی در کالاهای غذایی نشان‌دهنده چند چیز است؛ از جمله، وضعیت تولید موادغذایی و همچنین ماهیت منابع طبیعی از زمین‌‌‌های زراعی و همچنین آب آبیاری و فناوری کشاورزی و تولید مواد غذایی و... . در اینجا متوجه شدیم که وضعیت خودکفایی در برخی از کالاهای غذایی در کشورهای عربی به‌نسبت‌‌‌های متفاوتی ناشی از عوامل ذکرشده در بالاست.مهم‌ترین عامل عدم‌اراده سیاسی در دستیابی به ‌درصد بیشتری از خودکفایی کشاورزی و غذایی است که فساد و مافیای واردکننده این کالاها مانع هرگونه طرح اصلاحی می‌شود.خاطرنشان می‌شود که نرخ خودکفایی کشاورزی و غذایی در کشورهای عربی سال به سال بدتر می‌شود و با وجود تجارب این کشورها، وضعیتی از اعتراف به این واقعیت وجود دارد که گویی اجتناب‌ناپذیر است. کشورهای دیگری مانند هند و چین موفق به افزایش چشمگیر تولیدات کشاورزی و غذایی خود شده‌اند.در کالاهایی که کشورهای عربی در آنها به خودکفایی به‌نسبت خوبی رسیده‌اند، موارد زیر را می‌‌‌یابیم:

- ماهی ۳/ ۹۹درصد؛

- میوه ۵/ ۹۵درصد؛

- سبزیجات ۸/ ۹۴درصد.

مشکل اعراب نرخ‌های کم خودکفایی در کالاهایی است که کالاهای اصلی در مصرف غذای اعراب هستند، از جمله:

- غلات با نرخ خودکفایی ۸/ ۳۶درصد؛

- روغن‌نباتی ۸/ ۲۳درصد؛

- شکر ۴/ ۳۱درصد؛

- حبوبات ۴/ ۳۸درصد؛

- گوشت قرمز ۷/ ۷۳درصد؛

- گوشت مرغ ۵/ ۶۵درصد.

شکاف تغذیه‌‌‌ای

سال‌هاست که کشورهای عربی از کمبود غذایی رنج می‌‌‌برند و براساس آخرین آمار، واردات غذایی اعراب در سال ۲۰۲۰ حدود ۳/ ۳۵میلیارد دلار بوده و غلات نقطه ضعف عمده کشورهای عربی در زمینه شکاف غذایی است که ۸/ ۴۷‌درصد ارزش کل واردات غذایی به  آنهاست. در سال ۲۰۲۰، واردات غلات کشورهای عربی به ۸/ ۲۰میلیارد دلار بالغ شد و گندم در همان سال با ارزش کمی بیش از ۹میلیارد دلار، در صدر فهرست غلات در واردات مواد غذایی آنها قرار داشت.براساس توصیه‌‌‌های کارشناسان، رفع شکاف غذایی در کشورهای عربی مستلزم گسترش عمودی در تولید غلات و دانه‌‌‌های روغنی در انواع مختلف و همچنین بهبود سیستم‌های تولید دام برای تامین بیشتر گوشت، شیر و فرآورده‌‌‌های آن است.ویژگی بارز جنگ روسیه و اوکراین بر سر مواد غذایی، افزایش قیمت آنها و سهم آن در تداوم و تشدید موج تورم جهانی است؛ اما مهم‌ترین خطر، افزایش موانع در حرکت غلات و روغن است.در عین حال، اروپا، آمریکا و اکثر نهادهای بین‌المللی در تلاش هستند  که روسیه را مسوول عواقب تشدید بحران گرسنگی یا کمبود غذا در جهان نشان دهند.تا زمانی که داده‌‌‌های سال ۲۰۲۲ ظاهر نشود، ارزیابی تلاش‌‌‌های انجام‌شده برای مقابله با بحران، چه در سطح جهانی و چه در سطح کشورهای عربی،  ممکن نخواهد بود. با این حال، به گفته ناظران،  اکنون با کشورهایی روبه‌رو هستیم که برای تامین نیازهای غذایی معمول خود به‌دلیل قیمت‌های بالای آن کمبود پول دارند، همچنین با کشورهایی که پول دارند، اما از مشکلات زنجیره تامین موادغذایی رنج می‌‌‌برند.

اخبار مرتبط