ممنوعیت معاملات رسمی طلا در بازار سرمایه در میان‌مدت و بلندمدت چه تبعاتی دارد؟
ضربه بانک‌مرکزی به معاملات گواهی طلا
بانک‌مرکزی روز دوشنبه ۲۵دی‌ماه در ابلاغیه‌‌‌ای ارائه گواهی سپرده در قبال دریافت شمش طلا را ممنوع کرد؛ این خبر در حالی منتشر شد که روز یکشنبه ۲۴دی‌ماه نیز رئیس بانک‌مرکزی از ضرب سکه طلای جدید بدون تاریخ خبر داده بود. «دنیای‌اقتصاد» برای بررسی تصمیمات جدید بانک‌مرکزی در خصوص معاملات دارایی‌‌‌هایی طلایی گفت‌‌‌وگویی با شایان کرمی، کارشناس بازار مالی و مشتقه بورس‌کالای ایران انجام داد. وی معتقد است که این تصمیمات اگرچه کاهش قیمت در کوتاه‌مدت را در پی دارد، اما تاثیر آن بر بازار در میان‌مدت و بلندمدت متفاوت است و در صورت اجرای آن، رشد و جهش قیمتی در بازار دارایی‌‌‌های طلایی دور از انتظار نیست.
مسوولان، مشوق سرمایه‌گذاری در بازار رسمی طلا
شایان کرمی در خصوص وضعیت کنونی معاملات گواهی سپرده شمش طلا و سکه گفت: ظرف روزهای پایانی سال گذشته معاملات گواهی سپرده شمش طلا در بورس‌کالای ایران راه‌‌‌اندازی شد و آغاز به کار کرد. این در حالی است که معاملات گواهی سپرده سکه طلا نیز در سال ۹۶ راه‌‌‌اندازی شد و تقریبا ۶سال از آغاز به کار این بازار می‌‌‌گذرد. در حال حاضر بسیاری از بانک‌های کشور دارای خزانه سکه و شمش طلا بوده و به عرضه گواهی سپرده سکه و شمش طلا اقدام کرده‌‌‌اند. در شرایط کنونی این بازار سهم بالایی از معاملات دارایی‌‌‌های طلایی بورسی را در اختیار دارد، اما هیچ‌گاه به قیمت دلار در بازار آزاد یا نرخ طلا در بازار فیزیکی جهت نداده است. در واقع کشف نرخ دارایی‌‌‌های طلایی بورسی همواره براساس تغییرات قیمت جهانی و نرخ دلار و بر مبنای عرضه و تقاضا در این بازار صورت گرفته است.
این کارشناس بازار مشتقه بورس‌کالای ایران ادامه داد: معاملات گواهی سپرده شمش طلا ظرف روزهای پایانی سال گذشته آغاز به کار کرده و در این مدت همواره مورد حمایت تمامی مسوولان اقتصادی کشور بوده است. وزیر اقتصاد بارها از راه‌‌‌اندازی این بازار استقبال و مردم را برای سرمایه‌گذاری در این بازار تشویق کرد. بورس‌کالای ایران نیز توانست در بازه زمانی حدودا ۱۱ماهه که از تاسیس این بازار می‌‌‌گذرد، آن را به‌خوبی پیش ببرد، به نحوی که طی انعقاد قرارداد با تعداد زیادی از تولیدکنندگان داخلی شمش طلا، آنها را برای عرضه طلا در این بازار مجاب کرد. در حال حاضر سه‌بانک دارای خزانه شمش طلا هستند. کرمی گفت: ظرفیت ایجادشده برای پذیرش طلا در خزانه بانک‌ها ۵.۶ تن است که از این میزان ۴.۵تن پر شده است. البته سایر بانک‌ها نیز به دنبال ایجاد خزانه بودند.
طلای وارداتی، رینگ گواهی را رونق داد
کرمی در خصوص پذیرش شمش طلای وارداتی در بازار گواهی سپرده شمش طلا گفت: از ابتدای امسال شاهد رفع یا کاهش ممنوعیت در واردات طلا به کشور بودیم؛ به نحوی که بخشی از شرکت‌های صادرکننده محصولات غیرنفتی بر مبنای ردیف کالایی خود، این امکان را یافتند که به جای رفع تعهد ارزی، نسبت به ورود شمش طلا به بازار اقدام کنند. بخشی از طلای واردشده به کشور در نزد خزانه بانک‌ها سپرده‌‌‌گذاری شد و با انتشار گواهی سپرده بر روی آن، از طریق بازار مالی بورس‌کالا در بازار داخل عرضه شد.
کرمی ادامه داد: روند پذیرش طلای وارداتی به خزانه بانک و انتشار گواهی سپرده بر روی آن به شکل صحیحی انجام شد، اما کارشکنی از سوی برخی صادرکنندگان در بازگشت طلا باعث شد تا کاهش محدودیت واردات طلا ادامه‌‌‌دار نشود. واردکنندگان طلا به‌ازای دلار صادراتی این امکان را داشتند تا طلای واردشده به کشور را در بازارهای غیررسمی نیز به فروش برسانند، اما نهادهای ناظر امکان رصد این بازارها را نداشتند. بنابراین ظرف هفته‌‌‌های گذشته اخباری منتشر شد مبنی بر آنکه برخی صادرکنندگان به جای خرید طلا و واردات آن به کشور به‌منظور رفع تعهد صادراتی، طلا را از کشوری دیگر اجاره و وارد کشور کرده و به این طریق تعهد صادراتی خود را رفع کرده و در ادامه شمش طلا را از کشور خارج می‌کنند.
در پی انتشار این خبر در روز هفتم دی‌ماه بانک‌مرکزی اعلام کرد که از این پس، شرکت‌های صادرکننده برای رفع تعهد صادراتی موظفند طلای واردشده به کشور را در مرکز مبادله طلا و ارز در کشور عرضه کنند. از آنجا که بهای طلا در این بازار بر مبنای اونس طلای جهانی و نرخ ارز در همین بازار تعیین می‌شود، این محدودیت از تمایل شرکت‌های صادراتی برای واردات طلا خواهد کاست.
بنابراین انتشار این خبر با ایجاد ذهنیت کاهش عرضه شمش طلا در بازار داخل زمینه رشد بهای شمش طلا و نرخ ارز را مهیا کرد. کاهش محدودیت در واردات طلا و مجوز ورود طلا برای رفع تعهد صادراتی باعث شده بود تا ظرف ۱۰ماه امسال ۱۳تن طلا به کشور وارد شود. در ادامه ظرف روز یکشنبه ۲۴دی‌ماه فرزین، رئیس کل بانک‌مرکزی، از ضرب سکه جدید بدون تاریخ و عرضه شمش طلا به شکل حراج از روز چهارشنبه خبر داد. درواقع این خبر با ایجاد ذهنیت رشد عرضه، زمینه کاهش قیمت در بازار را فراهم کرد.
این کارشناس بازار مشتقه در خصوص موفقیت‌‌‌آمیز بودن افزایش عرضه طلا در کنترل بهای این دارایی گفت: ظرف سال‌های گذشته به‌کرات در دوره‌‌‌های افزایش بهای ارز و طلا در بازار داخل، افزایش عرضه به‌منظور کنترل قیمت‌ها تکرار شده است. طبیعتا این سیاست در کوتاه‌مدت افت قیمت را به دنبال دارد. درواقع فعالان این بازار به امید کاهش قیمت و خرید بهتر، ابتدا از این بازار عقب‌‌‌نشینی می‌کنند، اما در ادامه با بازگشت تقاضا، بازار جریان افزایشی پیدا می‌کند.
ضربه بانک‌مرکزی به معاملات رسمی
کرمی در ادامه به ابلاغیه جدید بانک‌مرکزی در خصوص ممنوعیت ارائه گواهی سپرده در قبال دریافت شمش طلا که ظرف روز دوشنبه ۲۵دی‌ماه ابلاغ شد اشاره کرد و گفت: اجرایی شدن این ابلاغیه به‌‌‌معنی از دست رفتن بازار گواهی سپرده سکه و شمش طلاست. در بخشی از این ابلاغیه آمده است، مقتضی است به قید فوریت، هرگونه طرحی که واجد مشخصات و مختصات فوق در آن موسسه اعتباری، در حال اجراست متوقف شده و با فراخوان مناسب، نسبت به استرداد تمامی مسکوکات و شمش‌‌‌های طلای اخذشده در کوتاه‌‌‌ترین زمان ممکن اقدام شود. این بخش از این ابلاغیه به مفهوم تعطیلی بازار گواهی سپرده شمش و سکه و تحویل آن به دارندگان است. اجرایی کردن آن باعث می‌شود تا خریداران این دارایی‌‌‌های طلایی آن را به شکل فیزیکی از بانک دریافت کرده و به خانه ببرند. این موضوع بازار را با کاهش عرضه مواجه می‌کند و می‌تواند به رشد قیمت مواجه شود.
کرمی گفت: مصوبه‌‌‌های جدید بانک‌مرکزی در راستای تضعیف تجارت خارجی، تضعیف بازارهای رسمی طلا در کشور، چوب حراج زدن به منابع ملی و تقویت بازارهای غیررسمی طلا در کشور است. بنابراین امیدواریم بانک‌مرکزی پیش از آنکه دیر شود از آن عقب‌‌‌نشینی کند. این کارشناس بازار مشتقه گفت: در حالی بانک‌مرکزی چنین تصمیمی را اتخاذ کرده که این بازار همواره در شرایط بحران به آرامش بازار و کشف نرخ واقعی کمک کرده است. بانک‌مرکزی این امکان را دارد که به جای الزام صادرکنندگان به عرضه شمش طلای وارداتی در سامانه مبادله، آنها را به عرضه در بازار مالی بورس‌کالا از طریق سپرده‌‌‌گذاری در نزد خزانه بانک‌ها ملزم کند تا به این ترتیب جذابیت کشف نرخ واقعی طلا باقی بماند و امکان نظارت بر این بخش نیز وجود داشته باشد. اجرای این پیشنهاد با افزایش عرضه در میان‌مدت به کنترل تقاضا و در نتیجه جلوگیری از حباب قیمتی منجر می‌شود.
البته روابط‌عمومی بورس کالای ایران در اطلاعیه‌ای از استمرار فعالیت معاملات گواهی سپرده شمش و سکه طلا خبر داد و اعلام کرد تصمیم‌گیری در این خصوص در حیطه اختیارات شورای عالی بورس است.
