معاملات پرریسک‌های فرابورسی داغ ماند
اثر سیل نقدینگی در بازگشایی‌های بازار پایه
نمونه آن بازگشایی شرکت سرمایه‌گذاری «گروه توسعه هنر» (وهنر) بود که پس از شفاف‌سازی «خرید ساختمان» و «انعقاد قرارداد ساخت سریال خانگی» با وجود سلب مسوولیت هیات‌مدیره از گرانی قیمت سهم (OverPrice) بیش از ۲۰ درصد رشد قیمت را شاهد بود تا چند برابر خالص دارایی‌هایش قیمت بخورد؛ رویدادی که البته این روزها در تمام تابلوهای بورس و فرابورس نمونه‌هایی از آن وجود دارد. در گزارش پیش‌رو به برخی از رویدادهای یک هفته گذشته «بازار پایه فرابورس» پرداخته می‌شود تا کمکی هر چند اندک به علاقه‌مندان و سرمایه‌گذاران در این بازار پرریسک باشد.
چهارشنبه گذشته اطلاعیه مربوط به درج «بانک رفاه کارگران» با نماد ورفاه در تابلوی نارنجی بازارپایه روی سایت فرابورس منتشر شد. بیش از ۸۰ درصد از سهام این بانک متعلق به «سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی» (شستا) و زیرمجموعه‌های آن و حدود ۲۰ درصد هم متعلق به سازمان تامین اجتماعی است. پیش از این در مصاحبه‌ای از مدیران جدید شستا اشاره‌ای به قصد آنها برای عرضه‌اولیه ورفاه در بازارسرمایه شده بود، که اینک به‌نظر می‌رسد فعلا شرایط آن تنها برای پذیرش در بازارپایه مناسب بوده است.
پذیره‌نویسی شرکت «تامین سرمایه دماوند» (تماوند) به روش ثبت سفارش دیروز آغاز شد و با استقبال خریداران همان روز پایان یافت که به احتمال زیاد پس از طی مراحل تاسیس و ثبت که معمولا چندماهی طول خواهد کشید، میهمان یکی از تابلوهای بازارپایه خواهد شد. نماد سپرده مربوط به شرکت «سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه» که قبلا در بازارپایه حضور داشت، چهارشنبه گذشته با هیجان خریداران، در قیمت نزدیک به ۳ هزارتومان کشف قیمت شد که مورد پذیرش ناظر قرار نگرفت و معاملات آن باطل شد. نکته قابل توجه در این معاملات، مشارکت چند شخص حقیقی در بین خریداران بود، درحالی‌که اعلام شده بود حقیقی‌ها نمی‌توانند در این نماد خرید کنند.
«بانک شهر» (وشهر) را می‌توان اولین شرکت بازارپایه‌ای دانست که برای معاملات خود بازارگردان تعیین کرد. بازارگردانی این سهم به عهده «تامین سرمایه تمدن» از شرکت‌های تابعه بانک‌شهر است که توسط یکی از مدیران سابق سازمان بورس اداره می‌شود. البته بازارگردانی نماد وشهر از آذرماه سال گذشته شروع شد. در آن زمان هنوز قوانین پایه بازاربورس تغییر نکرده بود که براساس آن تمام نمادهای بازارپایه بتوانند بازارگردان داشته باشند و براساس تبصره‌ای در قانون آن زمان، تنها بانک‌ها و موسسات اعتباری می‌توانستند از چنین امکانی برخوردار شوند. دوره بازارگردانی وشهر تاکنون برای دو دوره ۶ ماهه تمدید و از دوشنبه هفته گذشته که نماد بازگشایی شد، دوره جدید آن هم شروع شد. دامنه نوسان روزانه سهم با وجود بازارگردان ۴ درصد است که دوبرابر دامنه نوسان تابلوی نارنجی است. پیش از این اشاره شده بود که شهرداری تهران چندسال پیش با واگذار کردن سهام خود در «بانک سرمایه» (سمایه) به یکی از فعالان بخش خصوصی با استفاده از منابع آن بانک شهر را تاسیس کرد و البته شهرداری‌های برخی از شهرهای بزرگ را هم در تاسیس آن با خود همراه کرد که نام آنها در فهرست سهامداران عمده وشهر به چشم می‌خورد. رسالت اصلی بانک شهر عمدتا تامین مالی پروژه‌های مربوط به شهرداری‌ها بود که در ازای آن املاک زیادی را طی چندسال اخیر تحصیل کرده است. در ماه‌های اخیر به تناوب آگهی‌های مزایده بخشی از این املاک را می‌شد در روزنامه‌های کثیرالانتشار مشاهده کرد. اگر این مزایده‌ها به نتیجه برسد، امیدواری به تغییر سریع در صورت‌های مالی این بانک ایجاد خواهدشد، آنجاکه زیان انباشته هزارتومانی به‌ازای هر سهم، براساس صورت‌های مالی دوره منتهی به ۳۰/ ۹/ ۱۳۹۸ هر سهامداری را دچار نگرانی می‌کند. اما بیشتر این مزایده‌ها تاکنون بدون مشتری باقی مانده است و اطلاعیه «عدم حصول نتیجه از برگزاری مزایده» روی کدال منتشر شده است. در آخرین آگهی در این زمینه بانک شهر ۵۵ فقره از املاک خود را برای فروش در روزنامه‌های ۱۷ دی ماه آگهی کرد. در مزایده قبلی هم که ۱۶ فقره زمین، ساختمان و آپارتمان به مزایده گذاشته شده بود، تنها برای یک دستگاه آپارتمان آن مشتری مراجعه کرد. براساس آخرین اطلاعاتی که از سوی بانک مرکزی منتشر شده است، بانک شهر ظاهرا به بانک مرکزی بدهی ندارد، ولی براساس گزارش مالی ۹ ماهه سال ۱۳۹۸ در حالی‌که حدود ۶ هزارمیلیارد تومان سود و جریمه بابت تسهیلات اعطایی دریافت کرده است، بیش از ۹ هزارمیلیارد تومان سود علی‌الحساب به سپرده‌گذاران پرداخت کرده است. نتیجه این عملیات بانکی بیش از ۳ هزارمیلیارد تومان زیان خالص برای همین دوره ۹ ماهه است. پس اگر هنوز هم بدهی بانک شهر به بانک مرکزی صفر باشد، فعلا بدهی‌اش به سهامداران رو به افزایش است. خریداران وشهر از زمان بازگشایی نماد هرروز صف بالای صدمیلیون سهمی برای خرید چیدند و با وجود عرضه حدود ۱۵۰ میلیون سهم، یعنی حدود یک درصد از تعداد کل سهام شرکت (سرمایه بیش از ۱۵۰۰ میلیاردتومانی یا تعداد سهام بیش از ۵/ ۱۵ میلیارد سهم) هنوز عطش خریداران باقی است. شهرداری‌های ۸ شهر بزرگ کشور هم که بیش از ۶۰ درصد سهام بانک شهر را در اختیار دارند در چندماه گذشته هیچ عرضه‌ای نداشته‌اند. درباره تجدیدارزیابی دارایی‌ها، بانک شهر در پایان آذرماه اطلاعیه‌ای روی کدال منتشر و اذعان کرد که «درحال حاضر به‌دلیل محدودیت‌های پیش‌روی بانک‌ها برنامه مدونی برای افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌ها یا طرق دیگر نداشته و شایعات مطرح شده در فضای مجازی در این خصوص بی‌اساس می‌باشد.» و شهر صورت‌های مالی سال ۱۳۹۶ و بعد از آن را هنوز نتوانسته به تصویب مجمع سهامداران برساند. براساس الزامات بانک مرکزی بعید است بانک‌ها بتوانند از محل تجدید ارزیابی املاک مازاد افزایش سرمایه دهند، و حتی ظاهرا مدیران بانک مرکزی به افزایش سرمایه از طریق ارزشیابی سرمایه‌گذاری‌ها هم قرار نیست روی خوشی نشان بدهند که کار را برای برپاخاستن برخی از بانک‌ها دشوار خواهد کرد. در مقاله‌ای که چندی پیش به قلم دو پژوهشگر ایرانی و خارجی در هفته‌نامه «تجارت فردا» منتشر شده بود، به نکته جالبی درباره شرکت‌ها و موسساتی که وضعیت درآمدی و سود و زیانی خوبی ندارند، اشاره شده بود.
اثر سیل نقدینگی در بازگشایی‌های بازار پایه
در آن مقاله به شرکت‌ها و موسساتی اشاره شده بود که برای مدتی طولانی علائم حیاتی نداشته‌اند و بر اجرای صحیح قانون ورشکستگی (که حتما به تغییراتی برای به‌روزرسانی آن نیاز است) درباره شرکت‌هایی است که روزبه‌روز بر میزان زیان یا بدهی‌های آنها اضافه می‌شود و هیچ چشم‌اندازی برای سودآوری آتی آنها وجود ندارد، تاکید شده بود. واقعیت آن است که مسوولان کشور در حال حاضر اعتقاد یا اراده‌ای به اینکه یک شرکت ممکن است به هر دلیل نتواند قادر به ادامه حیات باشد، ندارند.
در فهرست بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی نام «بانک ایران زمین» (وزمین) و «موسسه اعتباری توسعه» (توسعه) هم به‌عنوان نمادهای بازارپایه مشاهد می‌شود که فاقد بدهی به بانک مرکزی هستند. وزمین براساس صورت‌های مالی دوره ۳۰/ ۹/ ۹۸ به‌ازای هر سهم بیش از (۱۴۰۰) تومان زیان انباشته دارد که البته با تغییرات در سهامداری آن تحرکاتی برای بهبود وضعیت آن مشاهده می‌شود که علاوه بر تلاش در جهت مزایده املاک مازاد، پیشنهاد افزایش سرمایه حدود ۱۰ برابری طی دوسال است که اظهار نظر مطلوب حسابرس را کسب کرده و منتظر اجرایی شدن آن پس از گذشتن از دو خوان سنگین «سازمان بورس» و «بانک مرکزی» است. وزمین در تابلوی نارنجی بازارپایه، چند روزی است که مورد استقبال خریداران قرارگرفته است که از سوی یکی از سهامداران درصدی یعنی «سرمایه‌گذاری شاهد» (ثشاهد) که پیش از این هم تلاش به خروج از این سهم داشت، پاسخی چند میلیونی به آن داده می‌شود. وزمین هم صورت‌های مالی سال‌های ۱۳۹۶ و پس از آن را نتوانسته به تصویب مجمع برساند. نماد «موسسه اعتباری توسعه» هم در جریان توجه به نمادهای بانکی بازارپایه چندروزی است مورد توجه قرار گرفته و برای آن صف خرید نه چندان سنگین (نسبت به بانک‌های دیگر بازارپایه‌ای) چیده می‌شود. بدهی صفر توسعه به بانک مرکزی را شاید به این واقعیت مربوط کرد که چند سال است کنترل بانک در اختیار بانک مرکزی بوده و از سهامدار حقیقی عمده که ابهاماتی در مورد برخورد وی با اموال موسسه وجود داشت، خلع‌ید شده است. توسعه از نظر صورت‌های مالی وضعیت بغرنج‌تری داشته و صورت‌های مالی سال‌های ۱۳۹۳ و پس از آن را هنوز روی کدال قرار نداده است. به همین دلیل هم توسعه در تابلوی قرمز حضور داشته و حتی درصورت استقبال خریدران، باید با نوسانات یک و نهایتا ۲درصدی بسازد. خبرهایی از درون شرکت به سهامداران داده شده که تا پایان سال چند مجمع عقب‌افتاده آن برگزار خواهد شد. در دو هفته میانی دی‌ماه کمتر از ۲۰ میلیون از سهام یکی از سهامداران براساس حکم دادگاه حراج شد که گرچه خریدار برای آن وجود داشت، اما سبب شد بیشتر روزهای حراج در قیمت‌های منفی یا صف فروش باشد. توسعه در چند ماه گذشته دو نوبت آگهی مزایده املاک مازاد خود را برگزار کرده است که البته هم آگهی مربوطه و هم نتیجه آن را در کدال نیاورده است.
artava@chmail.ir
