کارشناسان بازار سرمایه از آینده می‌گویند
۲+۱ پرده از برجام در بورس
در این میان گمانه‌زنی‌ها از امکان سقوط قیمت سهام در روزهای آینده چشم‌انداز نامشخصی از روندسرمایه‌گذاری‌ها در این بازار ترسیم کرده است. این شرایط نامطلوب که تحت‌تاثیر چند عامل مهم به‌وجود آمده، در هفته‌های گذشته رونق بازارهای رقیب و کم‌رمقی بازارسهام را به‌دنبال داشته است. کاهش نرخ جهانی کامودیتی‌ها و وضعیت مبهم مذاکرت هسته‌ای کشور نمادهای مرتبط با این بخش را مورد هدف قرار داده است. از سوی دیگر جذابیت بازارهای موازی و در عین حال تورم‌زا افت میانگین وزنی قیمت‌ها و عقبگرد شاخص‌کل را رقم زده است. بیش از ۳ هفته است که ارزش دادوستدهای خرد سهام بورسی در حدود۲هزار میلیارد تومان قرار دارد و صفوف فروش با قدرت هرچه بیشتر ادامه دارند.
تحلیلگران چشم‌انداز غبارآلود احیای برجام را از اصلی‌ترین موانع شکل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیری تقاضا در بازار عنوان می‌کنند، به‌طوری‌که خریدارانی که تا قبل از این شرایط مبهم، همگام با صعود نرخ‌ها در بازارهای موازی و انتظارات تورمی وارد چرخه دادوستدهای بورسی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌شدند، هم‌اکنون بی‌تفاوت نسبت به این رخدادها سرگرم خارج‌کردن دارایی‌های خود از بورس تهران هستند. ریسک سیستماتیک بازارسهام همچنان بالاست. در حوزه سیاست خارجی و به‌طور مشخص بخش برنامه جامع اقدام مشترک، هرچند دستاورد محسوسی را تاکنون دولت سیزدهم به ارمغان نیاورده اما همچنان بورسبازان در راستای خرید و فروش سهام سناریوهای محتمل را مورد‌ارزیابی قرار می‌دهند. توافق و عدم‌توافق را می‌توان ۲ سناریوی قطعی در بلندمدت تلقی کرد، اما فرسایش در این پروسه موضوع دیگری است که بازارهای مالی باید این موضوع را نیز به‌عنوان سناریویی محتمل مورد‌توجه قرار دهند؛ چرا‌‌‌‌‌‌‌‌که غالبا در امر مذاکرات با چنین رویدادی مواجه هستیم.
روند فرسایشی انتظار برای احیای برجام به‌قدری حوصله سر‌بر و وارد فازی از گمانه‌زنی‌ها شده است که حتی موج ایجاد شده از گزارش مجامع شرکت‌ها نیز نتوانسته نظر بازیگران بورسی را به این موضوع جلب کند. فعالان بازارسهام که در سال‌های گذشته در فصل مجامع از ذوق و شوقی مضاعف برای ورود به تالارشیشه‌ای برخوردار بودند، امسال نسبت به این مساله واکنشی سرد از خود نشان دادند. در چنین شرایطی که چشم بورسبازان به احیای برجام و رفت و آمدهای این لاین پرحاشیه دوخته‌شده باید دید چه سرنوشتی برای صنایع بورسی رقم می‌خورد. در این میان کارشناسان بورسی معتقدند سرمایهگذاران با تحلیل شرایط جدید و سناریوهای پیشروی مذاکرات هسته‌ای کشور تصمیمات جدیدی برای سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خود می‌گیرند. کارشناسان نتایج متفاوتی برای نمادهای مختلف تا تعیین‌تکلیف سرانجام پرونده هسته‌ای کشور متصورند و از احتمال وقوع ریزش یا صعود قوی قیمت در برخی سهام خبر می‌دهند. آنها معتقدند بازارسرمایه حالا‌حالاها درگیر نوسان خواهد بود و به‌نظر می‌رسد موج فراز و فرود در محدوده فعلی تا هفته‌های آینده ادامه یابد. «دنیای‌اقتصاد» در این گزارش به۳پرده از سناریوهای برجامی در بورس تهران می‌‌‌‌‌‌‌‌پردازد.
۳سناریوی محتمل از پسا برجام
این‌روزها بازارسرمایه نتوانسته موفق به شکستن مقاومت‌‌‌‌‌‌‌‌های پیشروی خود شود. حدود سه‌ماه است که شاخص‌کل در کانال ۵/۱میلیون واحدی در نوسان است. در معاملات روزهای قبل نیز احتمال سقوط و ازدست‌رفتن این کانال به وضوح دیده می‌شد اما چرا بازار سرمایه در حالی‌که بازارهای موازی گوی رقابت را از این بازار ربوده‌اند، همچنان به درجا زدن خود ادامه می‌دهد؟ این پرسش در روزهای اخیر به کرات از سوی سرمایهگذاران مطرح‌شده و احتمالات جدیدی را برای داد و ستد‌های آتی مطرح می‌کند. در همین رابطه محمدشکری کارشناس بازار سرمایه می‌گوید: شاید به جرات بتوان مشکل فعلی بازار سهام و نبود تقاضای موثر در مقطع فعلی و حتی دو سال‌اخیر را موضوع عدم‌شفافیت در مباحث مرتبط با سیاست خارجی کشور و احتمالات مختلف از سرانجام برجام نام برد. در اینکه مشکل فعلی بازار کمبود نقدینگی و روند ادامه‌دار خروج پول از بازار سهام است شکی وجود ندارد. بررسی علل این موضوع حاکی از آن است که کش و قوس در فرآیند مذاکرات هسته‌ای کشور، جو حاکی از بلاتکلیفی توام با سردرگمی در جریان معاملات بورسی را حاکم کرده که در صورت تداوم بیش از حد آن، این مساله می‌تواند مشکلات بیشتری را برای بازار سرمایه ایجاد کند.
وی ضمن اشاره به سه سناریوی احتمالی پیشروی مذاکرات برجامی و گام‌های مختلف سرمایهگذاران در همین راستا بیان می‌کند: مذاکرات یا از بن‌بست خارج می‌شود یا به بن‌بست می‌رسد و یا بر مدار بلاتکلیفی باقی می‌ماند. گزینه سوم خطرناک‌ترین گزینه موجود برای سرمایهگذاران است. همان‌طور که در دو سال‌اخیر مشاهده کردیم چشم‌انداز نامشخص از شرایط مذکور، بلاتکلیفی سرمایهگذاران را به‌دنبال داشته است. حرکت در مسیر نوسانی و کم‌رمقی بازار از تبعات تکرار گزینه سوم در بازار سهام است. این موضوع می‌تواند بر خروج هرچه بیشتر سرمایه از بازار و هدایت آن به سمت بازارهای غیرمولد و بعضا تورم‌زا بینجامد.
وضعیت متفاوت گروه‌های دلاری و ریالی
به گفته این کارشناس در صورتی‌که برجام به نتایج مورد دلخواه مسوولان ایران برسد، شرایط متفاوتی در بورس رقم خواهدخورد. وی در همین رابطه توضیح می‌دهد: مهم‌ترین عامل بر بازاری که حدود نیمی از آن از نوسان قیمت دلار اثرمی‌‌‌‌‌‌‌‌پذیرد، احیا و یا ختم غائله برجام است. بررسی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها نیز نشان می‌دهد صنایع دلاری در صورت به نتیجه‌رسیدن مذاکرات عملکرد مناسب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تری از خود به نمایش خواهند گذاشت. در این میان گرچه بازار با کاهش ارزش دلار مواجه می‌شود اما با توجه به امکان کاهش محدودیت‌ها در زمینه صادرات کالا و مراودات پولی بین کشورها شاهد رونق ورود سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها به این بخش خواهیم بود، اما وضعیت برخی از صنایع ریالی نیز رو به بهبود خواهد رفت. گروه‌های بانکی و خودرویی از جمله گروه‌هایی هستند که در صورت رخ‌دادن اتفاقات مثبت در روند مذاکرات برجام از آن منتفع می‌شوند. آن دسته از صنایع کوچک ریالی نیز که هر از گاهی از ترس احیای برجام و کاهش نرخ دلار از گروه‌های دلارمحور کوچ می‌کنند نیز در کوتاه‌مدت شاید با افت قیمت مواجه شوند اما در ادامه به دلیل رونق کلی بازار و حذف برخی دست‌اندازهای خارجی تا حدودی می‌توانند به بازگشت رونق امیدوار باشند.
وی با اشاره به پیامدهای عدم‌حصول توافق در مباحث پیرامون برجام به وضعیت صنایع مختلف می‌‌‌‌‌‌‌‌پردازد و می‌گوید: مسیر صعودی نرخ دلار در این فرآیند ادامه خواهد یافت. از آنجا که افزایش نرخ اسکناس آمریکایی در بازارآزاد اثر خود را بر دلار نیمایی نیز به‌جا خواهد گذاشت، این امر می‌تواند موجب رونق صنایع دلارمحور شود. بیش از نیمی از سهام بورسی در زمره شرکت‌های صادراتمحور قرار دارند، در واقع این شرکت‌ها عمده درآمد خود را به‌صورت دلاری کسب کرده و طبیعتا به‌دنبال رشد نرخ این ارز از این موضوع منتفع خواهند شد. گروه‌های صادراتمحور گرچه با محدودیت‌های معاملاتی مواجه خواهند شد اما به دلیل رشد قیمت دلار و اثرگذاری بالایی که در محاسبه نماگرهای بورسی دارند، امکان مثبت‌شدن دماسنج‌‌‌‌‌‌‌‌های تالار شیشه‌‌‌‌‌‌‌‌ای را افزایش می‌دهند، اما نکته حائزاهمیت در این بین این است که در هفته‌های گذشته که بازار ارز شاهد رونق روزافزون قیمت دلار بود صنایع بورسی نتوانستند با تکیه بر این مهم در ارتفاعات بالاتر قرار بگیرند.
نگاه بورسبازان به معمای برجام
تحلیل وضعیت کنونی بازار سهام نشان می‌دهد با توجه به دورنمایی که از این بازار تصور می‌شود، بازیگران بورسی بیشتر تمایل دارند فروشنده باشند تا خریدار. بست‌نشینی بورس درکانال ۱.۵میلیون واحدی که متاثر از رفت و برگشت دلار و نگرانی سرمایهگذاران از دورنمای بنگاه‌ها و چشم‌انداز اقتصادی کشور است؛ حالا و با داغ‌شدن موضوع برجام بیش از قبل بورسبازان را درگیر کرده است. در همین‌رابطه مهدی رضایتی، کارشناس بازارسرمایه می‌گوید: جو کلی بازار سیگنال مثبتی از جریان مذاکرات دریافت نمی‌کند. تلاطم در بازارهای ارز و طلا نیز از سیگنال منفی این اخبار حکایت می‌کند، اما در میان بازارهای دارایی بازار سهام نسبت به سایرین بیشترین اثرپذیری را از خود نشان داده است. در سناریوی اول ممکن است پرونده برجام برای همیشه و به ضرر ایران بسته شود.
این پرده بدترین حالت ممکن برای بورس تهران است. در چنین وضعیتی به دلیل افزایش نرخ دلار و تشدید احتمالی انتظارات تورمی، دولت برای کنترل نرخ تورم و کالاها وارد وادی کنترلگری می‌شود. کنترل دستوری قیمت‌ها احتمالا از سوی تیم اقتصادی دولت به جد دنبال خواهد شد. این امر مشکلات بازار سرمایه را بیشتر خواهد کرد و نمی‌گذارد صنایع بورسی همگام با تورم به سمت بالا خیز بردارند. افزایش مداخلات دولت در نرخ‌گذاری از جمله احتمالاتی است که سرمایهگذاران برای این بازار متصور هستند، از این‌رو سودآوری شرکت‌ها کاهش خواهد یافت. عدم‌توافق در حوزه سیاست خارجی کشور برای دولتی که با کسری منابع دست به گریبان است، وضعیت بازار را با ابهام بیشتر روبه‌رو می‌کند. گرچه نمی‌توان از رشد اندک بازار در این میان گذشت اما این روند نمی‌تواند نقطه عطفی برای سرمایهگذاران محسوب شود. وی در ادامه خاطرنشان می‌کند: در سناریوی بعدی که فرسایشی‌شدن روند مذاکرات است، احتمالا بازار همان واکنشی را از خود نشان خواهد داد که در صورت عدم‌توافق بروز خواهد کرد.
واقعیت امر آن است که در این شرایط دلار با افزایش قیمت و سهام با کاهش قیمت روبه‌رو می‌شوند. به گفته رضایتی، اگر پرونده برجام با اتفاقات مثبتی بسته شود، وضعیت مناسبی در بورس رقم خواهد خورد؛ به‌طوری که با کاهش و مدیریت ریسک‌های سیستماتیک، بازار خود را با شرایط تورمی تطبیق خواهد داد. صنایع دلاری نیز تحت تاثیر این رخداد ممکن است شوک ریزش در کوتاه‌مدت را ببینند اما در بلندمدت به روال تعادلی بازخواهند گشت. تنها در چنین حالتی است که بازدهی بازار سرمایه نسبت به دلار، طلا و حتی ریسک سود بانکی افزایش خواهد یافت.
