بلاتکلیفی سرمایهگذاران چگونه نمایان می‌شود
روز صفر بازار سهام
این وضعیت در حالی ادامه دارد که سرمایهگذاران چندان توجهی به ارزندگی بازار سرمایه و صحبت‌های کارشناسان مبنی‌بر ارزندگی صنایع بورسی ندارند. در چنین شرایطی دو سناریو پیشروی سرمایهگذاران قرار دارد. در سناریو ابتدایی بسیاری از سرمایهگذاران معتقدند در شرایط فعلی هم می‌توان با داشتن استراتژی مناسب و ورود پله‌‌‌‌‌ای بازدهی مناسبی کسب کرد. به‌زعم این دسته از فعالان بازار مشکل این روزهای بازار، عدم‌ارزندگی نیست چراکه بازار در ارزنده‌‌‌‌‌ترین حالت خود قرار دارد، مشکل نااطمینانیها و ابهاماتی است که منجر به کاهش نقدینگی در بازار شده و سرمایهگذاران را از واردکردن سرمایه خود به بازار سهام دلسرد کرده است، به‌گونه‌ای‌که افراد تمایلی برای واردکردن سرمایه خود به این بازار ندارند و بالطبع به سایر بازارهای موازی کوچ کرده‌‌‌‌‌اند، در مقابل در سناریوی دوم به‌نظر می‌رسد عده‌‌‌‌‌ای از سرمایهگذاران معتقدند به‌رغم اینکه صنایع بورسی در ارزنده‌‌‌‌‌ترین حالت ممکن هستند اما بهتر است صبر، کلید طلایی این روزهای فعالان باشد تا بلکه شرایط ابهامی این روزها کمی بهتر شود و اطلاعات لازم در اختیار افراد قرار بگیرد. بالطبع تا مشخص‌شدن سرانجام برجام و پایان‌گرفتن مذاکرات هسته‌‌‌‌‌ای صبر و شکیبایی بهترین انتخاب برای افرادی است که ریسک‌‌‌‌‌گریز هستند.
ترافیک سرمایهگذاران در بی‌‌‌‌‌خبری
در شرایط کنونی نماگر اصلی تالار شیشه‌‌‌‌‌ای در معاملات روز دوشنبه با رشد ناچیز ۴۳ واحدی، از لحاظ وزنی هیچ تغییری نداشت و از این‌رو نماگر تغییر صفر‌درصدی را به ثبت رساند و در سطح یک‌میلیون و ۴۶۳هزار واحد باقی ماند. در این روز ارزش معاملات خرد سهام با ثبت رقم دو‌هزار و ۴۹۲میلیارد‌تومان برای دومین روز متوالی در سطح بالای دو‌هزار‌میلیارد تومان باقی ماند. در ادامه تغییر کم بورس اوراق‌بهادار تهران در روز گذشته با ورود کم‌‌‌‌‌رمق پنج‌میلیارد تومانی حقیقی‌‌‌‌‌ها همراه شد. به‌رغم اینکه بازار سهام روند رو به رشدی را در روز شنبه آغاز کرد و نماگر اصلی بورس تا سطح یک‌میلیون و ۴۶۷هزار واحد پیشروی کرد؛ در روز یکشنبه ترمز شاخص‌کل کشیده شد و با عقبگرد ۳هزار واحدی مواجه شد. روند معاملات بورس تهران در حالی رقم خورد که در نیمه نخست بازار شاهد افت قیمت‌ها بودیم اما این روند در نیمه دوم معاملات تغییر کرد و نهایتا شاخص‌کل بورس تهران با افزایش بسیار کم ۴۳ واحدی در سطح قبلی خود باقی ماند اما نماگر هم‌وزن عملکرد معمول‌‌‌‌‌تری به ثبت رساند و با افزایش ۴۵/ ۰درصدی تا سطح ۳۹۷هزار واحد پیشروی کرد.
این در حالی است که سهامداران به واسطه سیگنال‌های مهمی که به بازار مخابره می‌شود، علاوه‌بر اینکه با دقت بیشتری بازار را دنبال کرده و محتاطانه عمل می‌کنند، درانتظار سرانجام توافق هسته‌‌‌‌‌ای هستند. محمد فصاحت در این‌باره می‌گوید: «یکی از موضوعاتی که در چندماهه گذشته همواره بر معاملات بازار سرمایه تاثیر بسزایی داشته، بحث مذاکرات هسته‌‌‌‌‌ای و احتمال توافق مجدد بر روی برجام بوده است. هر زمانی‌که خبرها به سمت انجام توافق هسته‌‌‌‌‌ای نزدیک شده است، واکنش کلی بورس با برتری نسبی صنایع خودرو، بانک، تجهیزات، حمل‌ونقل و برخی گروه‌های کوچک‌تر بازار مثبت بوده است. البته باید به این موضوع توجه داشت که در جریان مذاکرات اخیر، بازار ارز واکنش ملایم‌‌‌‌‌تری به جریان مذاکرات داشته و با افت چندانی مواجه نشده است.» در این میان احسان رضاپور، دیگر کارشناس بازار سرمایه می‌گوید: «در نگاهی مقایسه‌‌‌‌‌ای بازار سهام برخلاف سایر بازارهای سرمایه‌پذیر نظیر بازار مسکن، خودرو و حتی طلا و ارز در که در سقف‌های قیمتی خود معامله می‌شوند و احتمالا دلار ۳۵ الی ۳۶هزار‌تومانی را مبنای معاملات خود قرار داده‌‌‌‌‌اند؛ وضعیت متفاوتی را تجربه می‌کند. در محاسبه شرایط بازار سهام بدبینانه‌‌‌‌‌ترین سناریوی ممکن مبنای معاملات قرار می‌گیرد و به وضعیت سودآوری شرکت‌ها چندان توجهی نمی‌شود، به‌گونه‌ای که عملکرد مطلوب صنایع دیگر توجه سرمایهگذاران را جلب نمی‌کند و به‌رغم اینکه اغلب سهام موجود در بازار سهام در کف‌‌‌‌‌های قیمتی خود قرار دارند و از منظر دلاری نیز ارزش بازاری شرکت‌ها در ارزنده‌‌‌‌‌ترین حالت ممکن هستند، بازار سرمایه همچنان نتوانسته توجه و اعتماد سرمایهگذاران را به خود جلب کند.»
سوت پایان مذاکرات برجام
به‌طور کلی بازار سهام در شرایط کنونی با معضلات متعددی از قبیل ابهام و بی‌‌‌‌‌خبری از روند مذاکرات احیای برجام، سیاست‌های پولی، روندهای تورمی پرشتاب و بسیاری از این دست عوامل مواجه است. تحت چنین شرایطی دادوستدهای بورس تهران با مشکلاتی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند که اغلب به مداخلات دستوری به‌ویژه در قیمت‌ها منجر شده است. همین امر سبب‌شده تا برآیند حرکات بازار چندان سمت و سویی قدرتمند در جهت رشد یا رکود نداشته باشد، چراکه تصمیم‌گیری در چنین شرایطی بسیار سخت است. در این میان با توجه به روند معاملات در بازارهای جهانی و حاکمیت رکود نسبی در بازارها انتظار می‌رود همزمان با رشد ارزش معاملات خرد سهام، سرمایهگذاران بسیاری با امید کسب بازدهی مناسب مجددا سرمایه خود را وارد بازار سهام کنند، اگرچه روند معاملات از ابتدای هفته جاری به‌خوبی ریسک‌ها و نوسان‌‌‌‌‌های موجود در تالار شیشه‌‌‌‌‌ای را انعکاس می‌دهد و بر این موضوع که اعتمادی به روند پرنوسان دادوستدهای بورس وجود ندارد، صحه می‌گذارد، اما احسان رضاپور معتقد است: «به واسطه موج جدیدی از امید که در روزهای اخیر راهی بازار سرمایه شده، احتمالا ارزش معاملات به‌تدریج در سیر صعودی قرار بگیرد و با افزایش حجم و ارزش معاملات بازار در کوتاه‌‌‌‌‌مدت بازگشت رونق به بورس تهران را شاهد خواهیم بود.» اینطور که به‌نظر می‌رسد برآیند این نااطمینانیها به‌خصوص با فرارسیدن زمان پاسخگویی ایران به طرح پیشنهادی اروپا در مورد برجام بیشتر شده و خود را در نماگر اصلی بازار نشان داده است. همین امر نشان می‌دهد که احتمالا سرمایهگذاران دو رویکرد کلی را در شرایط کنونی پیش‌رو گرفته‌اند: دسته اول با خوش‌بینی به خروجی این مذاکرات می‌‌‌‌‌نگرند. طبیعتا چنین افرادی بخش تقاضا در بازار سهام را سنگین کرده‌‌‌‌‌اند. البته آمار نشان می‌دهد که اگر از خرید ۵/ ۵میلیاردی سهامداران خرد معاملات روز دوشنبه بگذریم در بسیاری از صنایع حقیقی‌‌‌‌‌ها فروشنده بوده‌‌‌‌‌اند. دسته دوم افرادی هستند که با بدبینی به خروجی توافق احیای برجام سعی کرده‌‌‌‌‌اند با همسویی قیمت دلار در بازار آزاد در روز گذشته فروشنده باشند. فصاحت در این‌باره معتقد است: «احتمالا در صورت تحقق قطعی برجام، شرایط برای بازار ارز متفاوت باشد چراکه دست سیاستگذار هم برای مداخله در این بازار بازتر خواهد بود و شاید شاهد کاهش بیشتری در نرخ ارز در بازار باشیم. در اینصورت بالطبع بورس هم شرایط متفاوتی را تجربه خواهد کرد، بنابراین بورس تحت‌تاثیر نرخ تعادلی ارز بعد از توافق هسته‌‌‌‌‌ای مسیر حقیقی خود را پیدا خواهد کرد که شاید متفاوت از رفتار گذشته خود در حین مذاکرات باشد.»
ضمن اینکه می‌توان گفت اگر قرار باشد وضعیت پرابهام کنونی ادامه پیدا کند، سرمایهگذاران می‌توانند دو مسیر را درپیش بگیرند. در حالت اول همچنان با تکیه بر تحلیل‌های بنیادی صنایع ارزنده را ارزیابی کرده و به خرید سهام مناسب در پرتفوی خود ادامه می‌دهند یا ممکن است با امید خرید سهم موردنظر در قیمت‌های پایین‌تر اقدام به فروش سهام کنند، اما مسیر دومی که به‌نظر می‌رسد سرمایهگذاران اتخاذ کنند، صبوری و انتظار تا مشخص‌شدن روند دادوستدهای بازار سرمایه باشد. که این مسیر برای افراد ریسک‌گریزتر بهترین گزینه است، به‌عبارتی دیگر گاهی وقت‌‌‌‌‌ها هیچ‌کاری نکردن بهتر از سراسیمه عمل کردن است. رضاپور می‌گوید: «در چنین شرایطی که اغلب تحلیلگران هم بر ارزندگی بازار سهام تاکید دارند، به واسطه بی‌‌‌‌‌اعتمادی موجود در بازار، سرمایهگذاران همچنان تمایلی به واردکردن سرمایه خود در بورس تهران ندارند و در انتظار هستند تا بلکه روند فرسایشی و رکودی معاملات بازار سهام پایان یابد، اما تاکنون هیچ نشانه‌‌‌‌‌ای مبنی‌بر خروج بازار سهام از روند رکودی در معاملات دیده نشده است اما در روزهای اخیر با توجه به اینکه اخبار مثبت‌‌‌‌‌تری از مذاکرات احیای برجام به بازار مخابره شده، این موضوع با تاثیرگذاری بر ریسک‌های سیستماتیک بازار سرمایه تا حد زیادی ریسک‌های موجود را کاهش داده و معاملات را رونق خواهد داد. این عوامل موجب‌شده تا خوش‌‌‌‌‌بینی‌‌‌‌‌ها نسبت به بورس اوراق‌بهادار تهران افزایش یافته و این بازار دگرباره مورد‌توجه سرمایهگذاران قرار بگیرد.» فصاحت با بررسی تبعات تورم در اقتصاد کشور خاطرنشان کرد: « اقتصاد کشور در سال‌های گذشته تورم سنگینی را تجربه کرده و انتظارات تورمی در سطح بالایی قرار دارد. به‌نظر می‌رسد باتوجه به کاهش جدی قدرت خرید در کشور در صورت انجام توافق برجام، شکل‌گیری روند کاهشی در تورم و انتظارات تورمی و همچنین فروکش‌کردن هیجانات مقطعی ناشی از برجام، احتمال می‌رود در میان‌مدت تمام بازارها از جمله بورس تهران وارد سیکل رکود نسبی شوند.»
