رشد مستمر شاخص کل به چه عواملی بستگی دارد؟
مسیریابی بورس پس از کانال حساس
عكس: صبا طاهریان
بررسی روند دادوستدهای سهامی از ابتدای هفته نشان می‌دهد در‌حالی‌که بازار ۶ روز معاملاتی مثبت را پشت سر گذاشته و توانسته تا حوالی ۱۰۰/ ۲میلیون واحد خود را بالا بکشد، اما هنوز نشانه‌های متقنی از پیشروی قدرت خریداران به چشم نمی‌خورد. بااین‌حال برآیند رفتار معاملهگران طی روزهای گذشته حاکی از کند شدن شتاب فروش و خروج از بازار پس از ریزش‌های هفته‌های قبل است. اما چرا با وجود تغییر مسیر بازار سهام در روزهای گذشته، بازار همچنان شاهد خروج پول حقیقی از گردونه معاملات است؟ شواهد آماری نشان‌دهنده آن است که در روز دوشنبه مبلغی بالغ بر ۱۶۰میلیارد تومان (سهام و حق‌تقدم) از چرخه معاملات بورس و فرابورس خارج شده است. این رقم در روز سه‌شنبه با افزایشی چشمگیر مواجه بوده و به رقم ۲۲۰میلیارد تومان (سهام و حق‌تقدم) رسیده است.
به گفته برخی از کارشناسان بازار سرمایه، از دست رفتن سطح ۲میلیون واحد در چند مرحله طی ماه‌های گذشته سبب تشدید بی‌اعتمادی به بازار شده است. به همین دلیل تا حدودی می‌توان خروج پول را به این امر نسبت داد. آغاز روند افزایشی قیمت‌ها در بازارهای موازی، به‌ویژه سکه، طلا و حتی دلار، نیز در روزهای اخیر سبب شده تا بیش از قبل شاهد غلبه احتیاط میان معاملهگران باشیم که عمدتا از نوسان همه بازارها نشات می‌گیرد. به اعتقاد برخی از تحلیلگران بازار سرمایه، روند مثبت فعلی بازار در صورتی می‌تواند نقطه امن محسوب شود که در روزهای آینده نیز ادامه یابد. در این میان برخی دیگر از گمانه‌زنی‌ها دلیل خروج پول در دو روز گذشته را مرتبط با سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت بر پایه «نوسان‌گیری» سهامداران عنوان می‌کنند. آنچه از رفتار بازار طی هفته جاری منتج می‌شود بر این موضوع تاکید می‌کند که زورآزمایی خریداران و فروشندگان به صورت روزانه در سطحی نزدیک به یکدیگر دنبال می‌شود.
از منظر تکنیکال، شاخص بورس توانسته با صعود قدرتمندی از ناحیه ۲میلیون واحدی عبور کند اما با نزدیک شدن به محدوده ۲میلیون و ۱۰۰هزار واحدی در روز گذشته، شاهد تشدید عرضه‌ها در کلیت تالار شیشهای بودیم. به نظر می‌رسد اگر شاخص کل بورس تهران بتواند خود را در مقادیر بالاتر از ۲میلیون واحدی حفظ کرده و تثبیت کند، می‌توان چشم‌انداز روشنی را برای روزهای آتی و مسیر پیش رو ترسیم کرد؛ در غیر این صورت معمولا این شرایط پس از یک جهش صعودی، پایداری خود را از دست داده، به‌طوری‌که در کوتاه‌مدت می‌تواند دستخوش نوسانات منفی و ریزش قیمت شود. به‌ویژه آنکه اهالی بازار سرمایه مجددا از ناحیه سیاستگذاری‌ها با حواشی منفی مواجه شوند. از این‌رو با استناد به اتخاذ استراتژی احتیاط از سوی سرمایه‌گذاران طی روزهای قبل، به نظر می‌رسد وضعیت متغیرهای اثرگذار بر روند بازار سهام مشخصا نقش تعیین‌کننده‌ای در این مسیر دارد.
چرخش پول میان صنایع مختلف
در همین رابطه مرتضی کاظم‌پور، کارشناس بازار سرمایه، با اشاره به تداوم خروج پول از تالار شیشهای، در مورد عوامل اثرگذار بر این مهم به «دنیای اقتصاد» گفت: عوامل متعددی در فراهم کردن بستر خروج پول از بازار دخیل است. در‌حال‌حاضر راه سهام مختلف از هم جدا شده است. در این میان آن دسته از سهامی که توانایی بالارفتن ندارند دچار وقفه شدند. طبیعی است که در چنین شرایطی شاهد جابه‌جایی پول میان صنایع مختلف باشیم. به عنوان مثال در روزهای قبل برخی از سهام کوچک با اقبال مثبت سهامداران روبه‌رو شدند.
اگر دست به دست شدن صنایع تداوم یابد، می‌توان انتظار داشت بازار به روندی که در پیش گرفته امیدوار باشد. اما این موضوع به منزله جهش بازار از منظر قیمتی نخواهد بود. جهش بازار سهام مستلزم ایجاد تغییرات در وضعیت متغیرهای اثرگذار بر این بازار است. بر همین اساس نمی‌توان صرفا با اتکا بر سبزپوشی‌های چندروزه انتظار داشت بازار سهام وارد فاز جهش‌های بی‌سابقه و تاریخی شود. در روزهای قبل نیز اخبار مرتبط با تعدیل نرخ خوراک پتروشیمی‌ها وضعیتی را به وجود آورد تا طی آن شاهد رونق در گروه‌های پتروشیمی باشیم. از سوی دیگر هم‌زمان با سقوط قیمت دلار از کانال ۶۰هزار تومان به زیر ۵۰هزار تومان، بالغ بر ۱۵۰ نماد متاثر از این مهم تا ۵۰درصد افت قیمت را تجربه کردند. به این ترتیب فرصتی که اکنون فراهم شده تا حدود زیادی می‌تواند ریزش مذکور را جبران کند، اما به معنای خیز جدی به سمت ارتفاعات بالاتر نیست. نوسانات منفی قیمت دلار از ابتدای سال اثرات فاحشی بر ناپایداری قیمتی در بازار سهام بر جای گذاشته است.
بنابراین امکان تداوم صعود یا ورود بازار به فاز شارپی، مستلزم برخی رویدادها در راستای مخابره سیگنال‌های مثبت از شرایط کلان اقتصادی و شرایط بازارهای موازی به دنبال نوسانات نرخ ارز است. به همین دلیل اکنون بازار سهام از انتظارات جهشی فاصله دارد. به گفته این کارشناس، بررسی‌ها حاکی از آن است که در شرایط فعلی، راه صنایع مختلف از یکدیگر جدا شده است. او در توضیح این امر گفت: به نظر می‌رسد بازار در وضعیتی قرار دارد که دیگر به صورت هم‌زمان همه نمادها دچار ریزش نخواهند شد. این موضوع از این منظر حایز اهمیت است که سهامی که اصطلاحا خشک شدند (یعنی سهامداران از خرید آن سهم و کسب سود مطلوب نا امید شدند) از این به بعد ممکن است تغییر مسیر دهند. مرتضی کاظم‌پور با اشاره به خروج پول از بازار گفت: سهامی که در هفته‌های قبل، افت قیمت شدید را تجربه کردند، با اقبال سهامدار روبه‌رو شدند. در مورد خروج پول نیز ذکر این موضوع اهمیت دارد که در بازار سهام آمار دقیقی از میزان خروج پول حقیقی وجود ندارد، چراکه آمار دقیقی از خروج پول وجود ندارد.
برخی خریدهای حقیقی ممکن است توسط کدهای حقوقی و بالعکس آن صورت گیرد. به‌این‌ترتیب با توجه به اینکه دسترسی به جزئیات خرید و فروش‌ها توسط افراد حقیقی و حقوقی عملا غیرممکن است، هرگونه اظهارنظر در این مورد با ابهام مواجه است. افزون بر آن، خروج پول حقیقی به منزله ورود پول حقوقی است. در برخی از سهام بازیگر اصلی و نقش مرکزی سهم، حقوقی است. درواقع پول از جیب حقیقی به جیب حقوقی وارد می‌شود.
امیدواری‌های مبهم
در روزهای اخیر اخبار منتشر‌شده پیرامون تعدیل نرخ خوراک از فضای رخوت‌انگیز سهامی کاسته است. همین امر باعث شده سهامداران شاهد روند مثبت و رشد نماگرهای بورسی باشند. در‌حال‌حاضر به دلیل کاهش انتظارات تورمی، به عنوان محرکی مهم در این بازار، و ثبات نرخ سود حداکثری ۲۵درصد برای سپرده‌های بانکی، برخی از گمانه‌زنی‌ها از پایان دوران رکودی بورس خبر می‌دهند؛ بااین‌حال سهامداران با توجه به اینکه همواره با چرخش در سیاستگذاری‌های گاه و بیگاه مواجه بوده‌اند، نمی‌توانند به صورت جدی روند مذکور را مقدمه‌ای برای آغاز روند متعادل در بازار سرمایه بدانند. رکود فراگیر در بخش معاملات سهام از میانه اردیبهشت با رشد چشمگیری روبه‌رو شده است. اگرچه این موضوع منجر به ارزنده شدن قیمت سهام در تالار شیشهای شد، اما روند مذکور موجب شده در کنار این مهم، برخی سیاستگذاری‌های مبهم و پرحاشیه اقتصادی، پیامد منفی بر عملکرد میزان تقاضای موثر سهامی بر جای بگذارد.
مسائل پیش‌آمده در مباحث عرضه خودرو در بورس‌کالا و قیمت‌گذاری دستوری در برخی حوزه‌ها، مصداق بارزی از ناامنی در فرآیند سیاستگذاری‌هاست که گروهی از سهامداران را ناامید کرده است. به همین دلیل اغلب کارشناسان بازار سرمایه، ریسک‌های قانون‌گذاری و رفتار مبهم سیاستگذار در قبال بازار سهام را مهم‌ترین چالش بورس تهران می‌دانند که به طور مشخص سرنوشت صنایع مختلف را تحت‌تاثیر قرار داده است. اما آیا بازار می‌تواند پس از عبور از خوان سیاستگذار، امیدوار به جذب نقدینگی از بخش‌های دیگر باشد؟ با انتشار گزارش عملکرد مثبت ماهانه برخی شرکت‌ها به نظر می‌رسد انگیزه بیشتری برای ورود پول به بازار ایجاد شود. این موضوع در حالی می‌تواند روزنه‌ای در جهت ورود پول به بازار محسوب شود که علاوه بر موارد فوق، بازار سهام با تهدید‌های فراوانی نیز دست‌به‌گریبان است.
تجربه نشان می‌دهد اگر بانک مرکزی تغییراتی را در نرخ سود سپرده‌های بانکی در راستای افزایش نرخ اعمال کند، این موضوع می‌تواند وضعیت بازار سهام را متوجه تغییرات اساسی کند. در این صورت با توجه به اینکه رشد اقتصادی به سمت کند شدن حرکت می‌کند، وضعیت بازار سهام نیز تغییر خواهد کرد. کاهش رشد اقتصادی در همین راستا منجر به کاهش ارزش سهام شرکت‌ها می‌شود.
