مجموع ارزش سبد سرمایه‌گذاری خارجی در نیمه نخست سال‌جاری ۷.۵هزار میلیارد‌تومان برآورد شد
مشارکت پایین خارجی‌ها در بورس
بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد که از این میزان، حدود ۴۹۹میلیارد‌تومان معادل، سهم سرمایه‌گذار حقیقی و حدود ۶.۷همت، سهم سرمایه‌گذار حقوقی بوده‌است. مجموع سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی نیز در این ماه، تعداد ۴۵۶۷کد بوده که از این میزان ۳۱۶۱ کد سهم حقیقی‌ها و ۱۴۰۶ کد سهم حقوقی‌ها بوده‌است. این تعداد به نسبت ماه گذشته ۱۸کد، معادل ۰.۳۹درصد و نسبت به ماه مشابه سال‌گذشته ۳۵۰کد، معادل ۷.۶۶درصد افزایش داشته‌است. ارزش مجموع سرمایه‌گذاری خارجی در بورس تهران و فرابورس ایران در شهریور ماه ۱۴۰۲، نسبت به ماه ماقبل خود رشدی ۱۰.۸درصدی داشته و از ۶.۷۳ همت به ۷.۴۶ همت رسیده‌است. همچنین این میزان در ماه مشابه سال‌گذشته ۴.۳۳ همت بوده‌است که این اعداد نشان‌دهنده این هستند که میزان ارزش سبد سرمایه‌گذاری خارجی طی یک سال‌گذشته رشدی معادل با ۳.۱۳همت برابر با ۷۲.۳درصد داشته‌است. بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» نشان‌دهنده این موضوع است که سبد سرمایه‌گذاری خارجی در بورس و فرابورس ایران که از مهر ۱۴۰۱ تا اردیبهشت ۱۴۰۲ روندی بسیار صعودی داشت و از اردیبهشت ۱۴۰۲ تا مرداد ۱۴۰۲ در سراشیبی نزول قرارگرفته بود؛ در شهریور مجددا با افزایش ۷۳۰میلیارد‌تومانی سبد سرمایه‌گذاری خارجی به نسبت ماه ماقبل خود، به روند صعودی خود بازگشت.
اهمیت سرمایه‌گذاری خارجی در بازار سرمایه
بورس اوراق‌بهادار تهران و فرابورس ایران محلی برای سرمایه‌گذاری است که در آن اوراق‌بهادار توسط معامله‌گران و کارگزاران مورد دادوستد قرار می‌گیرد. بر اساس آیین‌نامه سرمایه‌گذاری خارجی، سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی خارجی نیز علاوه‌بر سرمایه‌گذاران داخلی می‌توانند در بازار سرمایه ایران مشارکت داشته باشند که این مشارکت از جهاتی دارای اهمیت است. بخشی از اهمیت سرمایه‌گذاری خارجی در بورس تهران و فرابورس ایران را می‌توان از طریق اهمیت کلی سرمایه‌گذاری در بازار سهام تبیین کرد. از مهم‌ترین فلسفه‌های وجودی بازار سرمایه، جمع‌آوری سرمایه‌های خرد و کلان از سوی اشخاص حقیقی و حقوقی و تامین مالی فعالیت‌های اقتصادی است.
رشد و توسعه اقتصادی در هر کشوری نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان است. وجود یک بازار سرمایه قوی و کارآمد در کشور به‌معنای وجود یک زیرساخت تامین مالی بلندمدت و همچنین یک شریان تامین مالی قدرتمند نیز هست که باعث حرکت جریان نقدینگی به سمت سرمایه‌گذاری در بخش‌های مولد می‌شود. سرمایه‌گذاری خارجی نیز در صورت تقویت‌شدن و بالا رفتن ارزش آن، می‌تواند مازاد بر سرمایه‌گذاری‌های داخلی، به شکل‌گیری و پیشرفت این روند کمک کند. همچنین از نگاهی دیگر، می‌توان از میزان سرمایه‌گذاری‌های خارجی در کشور، بررسی کاهش یا افزایش دوره‌ای مربوط به آن و دقت در روند، به مسائل مهم دیگری نیز پی‌برد. از جمله این مسائل میزان شناختهشده بودن بورس کشور برای سرمایه‌گذاران کشورهای دیگر است. همچنین علاوه‌بر شناختهشده بودن، می‌توان دید بازار سرمایه کشور چه میزان برای سرمایه‌گذاران خارجی جذابیت دارد. تا مدت‌ها بازار سرمایه ایران به دلیل تحریم‌ها و مسائل مربوط به روابط بین‌الملل مورد‌توجه سرمایه‌گذاران خارجی نبوده و در حال‌حاضر نیز از وضعیت چندان مطلوبی برخوردار نیست. این مساله منتج به کاهش حجم سرمایه‌گذاری در بازار سهام ایران، از طریق کانال‌های وجود مشکلات برای ورود به بازار و افزایش ریسک و عدم‌اطمینان، شده است.
نسبت سرمایه‌گذاری خارجی‌ها به کل سرمایه‌گذاری
طبق گزارش ماهانه بورس و اوراق‌بهادار تهران، از مجموع ۱۰میلیون و ۲۳۶هزار میلیارد‌تومان ارزش کل بازار اوراق‌بدهی در ۳۱ شهریور ۱۴۰۲، مقدار ۷میلیون و ۶۳۵هزار میلیارد‌تومان ارزش بورس اوراق‌بهادار تهران و ۲میلیون و ۵۴۶هزار میلیارد‌تومان ارزش فرابوس ایران در این تاریخ بوده است. مجموع ارزش این دو بازار حدود ۱۰میلیون و ۱۸۲هزار میلیارد‌تومان بوده‌است که مابه‌التفاوت این مقادیر را ارزش بورس انرژی و بورس‌کالا به خود اختصاص داده‌اند. سرمایه‌گذاران خارجی اعم از حقیقی و حقوقی که صرفا امکان سرمایه‌گذاری در بورس تهران و فرابورس ایران را دارند، از مجموع ۱۰میلیون و ۱۸۲هزار میلیارد‌تومان ارزش این بازارها در شهریور ۱۴۰۲، سهمی معادل با ۷.۴۶هزار میلیارد‌تومان برابر با ۰.۰۷درصد کل دارند. در سال‌گذشته و ماه مشابه نیز ارزش مجموع بورس تهران و فرابورس ایران، ۷میلیون و ۷۳هزار میلیارد‌تومان بوده که از این میزان ۴.۳۳هزار میلیارد‌تومان، برابر با ۰.۰۶درصد سهم ارزش سبد سرمایه‌گذاران خارجی بوده‌است. این ارقام حاکی از این مساله است که مجموع سهم ارزش سبد سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی در بورس تهران و فرابورس ایران بسیار اندک است که این مساله نیازمند توجه است. دلایل متعددی می‌توان برای این اتفاق بر‌شمرد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به‌وجود تحریم‌های مرتبط، وجود تنش‌ها در روابط بین‌الملل، نااطمینانی‌های بسیار بازار سهام در ایران، نبود زیرساخت‌های لازم در بسیاری از کشورها برای ورود به بازار سهام ایران و در نهایت وجود قوانین سختگیرانه برای ورود به این بازار اشاره کرد.
بورس بین‌الملل، پنجمین بورس کشور
در اواخر هفته سوم شهریور ماه فراخوان تاسیس بورس بین‌الملل، با سرمایه ارزی اولیه ۳۰میلیون یورو و با تملک اکثریت سهام توسط اشخاص خارجی، منتشر شد. در متن این اطلاعیه از کلیه متقاضیان واجد شرایط اعم از بورس‌ها، نهادهای بازار سرمایه، شرکت‌های تامین سرمایه و نهادهای مالی دعوت شده بود تا در بورس بین‌الملل، به‌عنوان پنجمین بورس کشور پس از بورس تهران، فرابورس ایران، بورس‌کالا و بورس انرژی، برای مشارکت به عنوان موسس اعلام آمادگی کنند. همچنین آنها ملزم شدند به‌منظور مشارکت در هیات موسس، منابع درآمد ارزی با منبع خارجی داشته باشند و صرفا از همین محل نسبت به تامین سهم آورده خود اقدام کنند. این اتفاق در حالی افتاده است که ایران به شبکه SWIFT متصل نیست و همچنان در لیست سیاه FATF قرار دارد و علاوه‌بر آن توضیحی در مورد چشم‌انداز و نحوه عملکرد این بورس نیز داده نشده است. با توجه به وضعیت فعلی، یعنی میزان سرمایه‌گذاری خارجی در بورس تهران و فرابورس ایران و همین‌طور عدم‌اتصال به جامعه جهانی ارتباطات مالی بین‌بانکی (SWIFT)، این سوال ایجاد می‌شود که آیا ایجاد این فضا شروعی برای تقویت سرمایه‌گذاری خارجی است یا صرفا نمادین است. کمال خانزاده، مدیرعامل کار‌‌گزاری پویش البرز، طی اظهارنظری بیان کرده بود ترکیه در نظر دارد در پایگاه قیمت‌گذاری انرژی منطقه ایفای نقش کند و ایران نیز برای عقب‌نماندن از قافله می‌خواهد بورس بین‌المللی تشکیل دهد تا احتمالا برخی از مشتقات نفتی خود را برای مشتریان خارجی عرضه کند. این اظهارات و وجود مشکلات مربوط به تحریم‌ها، بر مساله نمادین‌بودن این اتفاق صحه می‌گذارند، بنابراین نمی‌توان آینده روشنی را برای پیشرفت سرمایه‌گذاری خارجی در بازار سهام ایران، حداقل تا زمان رفع مشکلات و دست‌اندازهای مهم فعلی متصور بود.
