واکاوی رفتار معامله‌گران در روز قطعی هسته معاملات فرابورس
سیمای سرخ بورس تهران
علی محمدی/ دنیای‌اقتصاد
رفتار معامله‌گران نشان می‌دهد؛ روزهای باقی‌مانده تا پایان سال با شناسایی سود از سوی معامله‌گران پس از رشد ۵درصدی هفته قبل همراه باشد و شاهد افزایش عرضه در بازار باشیم. البته این موضوع از ابتدای اسفند قابل‌انتظار بود، اما اسفند۱۴۰۲ همانند سال‌های قبل نبود که بازار با تقویت تقاضا و آغاز روند صعودی همراه باشد.
در این مسیر اما روز گذشته دادوستدهای این بازار با فراز و فرود کمی دنبال شد و فقط شاخص هموزن بورس توانست در مسیر صعودی حرکت کند. در این روز بار دیگر شاهد سبقت شاخص هموزن با اثرگذاری یکسان نمادها از شاخص‌کل سهام بودیم. امری که در ماه‌های گذشته به دلیل ریسک‌پذیری بالای گروه‌های بزرگ از ریسک‌های اقتصادی و سیاسی به کرات تکرار شده‌است. بررسی‌‌‌‌‌ها از عملکرد شاخص هموزن از ابتدای سال‌حاکی از آن است که نماگر مذکور طی این مدت بازدهی درحدود ۲۶.۴۱درصد را در کارنامه خود ثبت کرده و این در حالی است که شاخص‌کل به رشد ۱۰.۳۷درصدی اکتفا کرده‌است.
این وضعیت نشان از چرخش محور خرید به سمت سهام کوچک‌تر بازار و رشد قیمت این نمادها دارد.شرایطی که عمدتا از نااطمینانی از وضعیت سیاستگذاری‌های اقتصادی و فضای مبهم و ناپایدار اقتصادی نشات می‌گیرد. بررسی‌‌‌‌‌های «دنیای‌اقتصاد» نیز نشان می‌دهد؛ سرعت رشد قیمت نمادهای کوچک‌تر از ابتدای سال تاکنون بیشتر از نمادهای بزرگ بوده‌است، اما با این حال به دلیل اینکه نمادهای کوچک‌تر وزن کمی در ارزش بازار دارند؛ این صنایع نقش اصلی را در تعیین مسیر شاخص بر عهده نداشتند.
چرا بورس تحلیل‌‌‌‌‌ناپذیر است؟
روز شنبه ارزش معاملات خرد (سهام و حق‌تقدم در بورس) با ثبت رقم ۲۷۲۷میلیارد‌تومان بیش از ۲۰هزار میلیارد‌تومان کاهش را نسبت به ۱۵ اردیبهشت۱۴۰۲میلیارد‌تومان ثبت کرد. اعداد و ارقام مزبور به روشنی از وضعیت نامطلوب عملکرد بازارسهام از ابتدای سال حکایت می‌کند.
سال‌جاری، سالی منفی برای بورس تهران بود و تا اینجای کار با رشد ۱۰درصدی شاخص‌کل همراه شده‌است. اظهارات کارشناسان بازار سرمایه موید یک نکته مهم است؛ اینکه بورس تهران در مقایسه با سال‌های قبل به‌شدت تحت‌تاثیر عوامل بیرونی بوده‌است، یعنی تعدد ریسک‌های حاکم بر بازار، وضعیتی را به‌وجود آورده که طی آن تالارشیشه‌ای یکی از تحلیل‌‌‌‌‌ناپذیر‌ترین دوران‌های خود را گذرانده است؛ جایی‌که رفتار فاندامنتال و تکنیکال جایی در پیش‌بینی‌های روندهای بورسی نداشته‌است.
به‌عنوان مثال همزمان با ورود شاخص‌کل به دومین ماه سال کارشناسان بازار سرمایه با اتکا به تحلیل‌های بنیادی و تکنیکال از پرواز بورس به سطوح بالای ۲میلیون و ۵۰۰هزار واحد خبر می‌دادند، اما چرا این اتفاق رخ نداد؟
بازار سهام معمولا نسبت به ریسک‌های بیرونی واکنش سریعی نشان می‌دهد اما تفاوتی که این بازار با سایر بازارها دارد به یک موضوع مهم بازمی‌گردد. تجربه‌های ادوار مختلف از قرارگرفتن بورس در معرض ریسک‌های اقتصادی و سیاسی نشان از آن دارد که بازار سهام مدت زمان بیشتری تحت‌تاثیر ریسک‌ها قرار می‌گیرد، اما بازارهای دیگر به‌سرعت می‌توانند از شوکهای تحمیلی عبور کنند. این امر به عدم‌انعطاف‌پذیری بازار مذکور در جدال با شوکهای مختلف بازمی‌گردد.
به این‌ترتیب در این سال به دلیل تعدد سیاستگذاری‌های مبهم و غیرکارشناسی، بورس به کرات با این مسائل مواجه بوده‌است. حال با درنظرگرفتن این موضوع در کنار «بازگشت دیرهنگام بازار به وضعیت عادی»، می‌توان دریافت که ریسک بورس نسبت به بازارهای دیگر بیشتر است، بنابراین رفتار احتیاط‌آمیز معامله‌گران نیز نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران به این امر به‌خوبی واقفند. وضعیت ورود وخروج پول به این بازار از ابتدای سال نیز موید همین موضوع است. هرگاه بازار با تنش‌های گوناگون خارجی مواجه شده، به‌سرعت طرف تقاضا تضعیف شده‌است.
بر همین اساس، شاید بتوان گفت نوسان شاخص در بورس رابطه مستقیمی با سرعت تغییر روند متغیرهای اثرگذار دارد. حتی این مهم باعث می‌شود تا ارزندگی سهام نیز متاثر از عوامل مذکور به حاشیه رانده شود. یکی دیگر از مسائلی که نشان می‌دهد سمت و سوی بازار تاچه میزان به ریسک‌های مختلف گره خورده‌است؛ به وضعیت عملکرد گزارش شرکت‌ها بازمی‌گردد. گزارش‌های ماهانه و فصلی، ابزاری ه ستند که می‌توانند سرمایه‌گذاران را برای ورود به بورس تشویق کنند اما به‌رغم انتشار گزارش‌های مثبت ۱۱ماهه تکاپوی جدی در سمت ورود پول مشاهده نشد.
عملکرد بنگاه‌های بورسی؛ در واقع برای سرمایه‌گذاران این فرصت را مهیا می‌کند که در انتخاب سهم با افق بازدهی مطلوب خطای کمتری را مرتکب شوند، اما شواهد امر حاکی از آن است که نوسان شاخص برای سرمایه‌گذاران خرد که تبحر چندانی برای معامله‌گری ندارند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اگرچه محاسبات شاخص‌کل با ایراداتی همراه است، اما با توجه به اینکه عملکرد شاخص‌کل، نمایانگر عملکرد شرکت‌های بزرگ است و نمی‌تواند وضعیت نمادهای کوچک و نوسانات این دسته از گروه‌ها را به رخ سهامداران بکشد، برخی از عوامل مثبت بازار زیر سایه نوسانات شاخص با چالش مواجه می‌شود، اما به‌طور کلی سلیقه افراد برای انتخاب نمادهای کوچک و بزرگ و میزان بازدهی آنها می‌تواند سرمایه‌گذاران را به سمت گروه‌های مختلف هدایت کند.
تنزل آماری
این روزها فعالان بورسی در معرض موج جدیدی از اما و اگرها قرارگرفته‌‌‌‌‌اند که می‌تواند به شکل قابل‌توجهی بر ابهامات موجود بیفزاید، اما نزدیک‌شدن به فصل داغ مجامع بورسی نیز خود می‌تواند به جذابیت بازار سهام بیفزاید. معمولا سهامداران به‌مرور به سمت سهام سودمحور با DPS بالا گرایش پیدا می‌کنند. این موضوع در فصل اوج مجامع باعث استقبال سهامداران از شرکت‌های بنیادی خواهد شد؛ در واقع رقیق‌شدن قیمت‌ها می‌تواند ظرفیت‌های موجود در بازار را تقویت کند. البته این موضوع می‌تواند به غلبه احتیاط در میان فعالان بازار نیز منجر شود. اما آمارهای معاملاتی در نخستین روز معاملاتی هفته گویای چه نکاتی بود؟
روز گذشته به دلیل اختلال در هسته معاملاتی فرابورس، دستیابی به داده‌های آماری این بازار عملا غیر‌ممکن بود، اما آنچه از آمار بورس قابل‌استناد است همگی بر ضعف معاملات دلالت می‌کند. دراین روز شاخص‌کل با افت ۰.۰۹درصدی در سطح ۲میلیون و ۱۶۳هزار واحدی قرارگرفت، البته شاخص هموزن در این مسیر وارد نشد و با جهش ۰.۱۵درصدی در ارتفاع ۷۳۹هزار و ۷۷۱واحدی ایستاد، با این حال هر دو نماگر بازار فرابورس در سراشیبی سقوط قرارگرفتند. ارزش معاملات خرد (سهام و حق‌تقدم در بورس) نیز رقم ۲۷۲۷میلیارد‌تومان را ثبت کرد. خروج پول از بورس نیز در یک اول هفته غیر‌جذاب به میزان ۶۵میلیارد‌تومان رسید.
معاملات روز گذشته بورس تهران با افزایش فشار عرضه در برخی از نمادهای سهامی به‌ویژه بزرگان آغاز شد، در مقابل اما گروه‌های کوچک‌تر بورسی وضعیت بهتری را پشت‌سر گذاشتند و در صدر تقاضای معامله‌گران قرارگرفتند. وضعیتی که سبب شد تا شاخص‌کل هموزن از سرخ‌پوشی فاصله بگیرد و در مدارصعودی قرار بگیرد. بررسی معاملات شنبه نیز نشان از شکل‌گیری تقاضا در نمادهای کوچک‌تر بازار دارد.
در این میان محصولات چوبی و قند و شکر و نیروگاهی به‌عنوان گروه‌های کوچک و پرتقاضا در بازار سهام، در صدر تقاضای بورس‌بازان قرار گرفتند و گروه‌هایی همچون گروه معادن و فرآورده‌های نفتی به‌رغم روزهای قبل شرایط مناسبی را تجربه نکردند. عدم‌اقبال به این گروه‌ها را می‌توان به نوسان عرضه و تقاضا در بازار نسبت داد.
از سوی دیگر گروه قند و شکری‌ها که در آستانه ماه رمضان معمولا با افزایش تقاضا همراه می‌شوند؛ روز گذشته نیز جو مثبتی از تقاضا را تجربه کردند، در مقابل اما صنایع کالایی عکس هفته قبل با فشار فروش از سوی معامله‌گران مواجه شدند. در آستانه آغاز سال‌نو نیز این پرسش به‌وجود می‌آید که با ورود به روزهای معاملاتی ابتدای سال‌کدام صنایع با اقبال بیشتری روبه‌رو خواهند شد؟ در پاسخ به این پرسش می‌توان گفت صنایعی که انتظار می‌رود در ابتدای سال‌مجوز افزایش نرخ فروش محصولات خود را دریافت کنند، از محدودیت و ریسک کمتری برخوردارند، اما در حال‌حاضر مسائل گوناگونی وجود دارد که بر جو روانی تالارشیشه‌ای اثرگذار است.
