دکتر شفیعی و ترجمه کاری سخت

کتاب‌های سیاست‌نامه قبل از اسلام تا زمان قاجاریه وجود داشتند و یک خط سیری طی می‌کنند که ورای درک تاریخ ایران می‌توان با تعمق در آنها به عوامل انحطاط سیاسی ایرانیان پی برد. چون این آثار تنها نحوه رفتار با پادشاه وقت را به رعیت توصیه می‌کردند تا پادشاه خشمگین نشود و حکم به قتل و غارت ندهد. گرچه این آثار توصیه‌هایی نیز به پادشاه داشتند اما مشخص نیست پادشاهان آنها را رعایت می‌کردند یا خیر. کتاب «رسوم دارالخلافه» نیز در همان دسته قرار می‌گیرد و مورخش نیز از همان دسته دیوانسالاران ایرانی است که در نظام خلفا راه یافته است و در این کتاب قصد دارد تا چگونگی رفتار با خلفا را نشان دهد. ترجمه این کتاب کاری بسیار سخت بوده است چون پیشینه دیوانسالاری در خانواده مورخ و آشنایی او به فن بلاغت باعث نگارش متن تاریخی سخت و پیچیده‌ای شده است. این کتاب از جمله آثار تاریخی است که ادبیات را در تاریخ نویسی به اوج خود رسانده است. شفیعی کدکنی در چاپ دوم به درستی نام «نقش آیین‌های ایرانی در نظام خلافت اسلامی» را برای این کتاب انتخاب کردند. با مطالعه این کتاب می‌توان به نفوذ و رسوخ فرهنگ ایرانی در اجتماع آن زمان بغداد پی برد. این کتاب‌ها با هدف تاریخ‌نگاری نوشته نشده بود اما ما اطلاعات گرانقدری از لحاظ تاریخ از آن استخراج کردیم. از آن‌سو اعراب، در خلافت اموی و عباسی، فارسی می‌نوشتند و خود را اشراف و ایرانیان را موالیان می‌نامیدند. در زمان عباسیان، دولت عباسیان را خراسانیان می‌نامیدند و این نشان می‌دهد که نقش عنصر ایرانی در خلافت آشکارتر می‌شود و به خاطر کوشش دیوان‌سالاران، خلافت عباسی پا جای پای ساسانیان می‌گذاشت و خود را بر اساس کتاب عیون‌الخبار، میراث‌دار پادشاهان ساسانی می‌‌دانستند. در کتاب‌های دوران عباسی، درباره نحوه سلوک انوشیروان و خسرو پرویز جزئیاتی را مشاهده می‌کنیم خلفای عباسی سعی می‌کردند که خود را دنباله ساسانیان نشان بدهند. دکتر کدکنی از دانشمندانی است که می‌توان درباره او ساعت‌ها نوشت. اگر با تاریخ و فرهنگ دوره ساسانی آشنایی داشته باشید، ملاحظه کرده‌اید که قسمت‌ عمده‌ای از اطلاعات ما در این دوره متکی است به مآخذ معروف به تاج‌نامه و آئین‌نامه؛ این آثار در ساحت سیاست‌نامه‌ها جای می‌گیرند که روابط رعیت و شاهنشاه را عیان ساخته است. به دلیل عظمت پادشاه، اطرافیان باید یاد می‌گرفتند چگونه با او سخن بگویند و رفتار کنند و نامه بنویسند. از آن‌سو، پادشاه چگونه باید رفتار کند. در واقع تاج‌نامه‌های ساسانی، مراتب ساختار حکومت را نشان می‌داد.

 

 

اخبار مرتبط