«دنیای‌اقتصاد» بررسی می‌کند
زمان‌بندی افتتاح مترو در شهرهای جدید
جزئیات اتصال ریلی ۱۳ شهر جدید کشور اعلام شد
براساس اطلاعاتی که از سوی متولی ساخت مترو در شهرهای جدید در اختیار «دنیای اقتصاد» قرار گرفته است هم‌اکنون از مجموع ۱۷ شهر جدید فعال کشور، مطالعات مربوط به اتصال ریلی ۱۳ شهر جدید انجام شده یا درحال انجام است که از این تعداد متروی یک شهر جدید- شهر جدید هشتگرد- در روزهای اخیر افتتاح شد. قرار است امکان دسترسی آسان، ارزان و سریع این شهرها از طریق احداث شبکه متروی شهری یا اتصال به شبکه سراسری راه‌آهن، به شهر مادر و سایر مناطق شهری پیرامونی فراهم شود.درحالی‌که برنامه‌ریزی برای ساخت متروی شهرهای جدید از حدود دو دهه قبل مطرح شده بود اما این موضوع به‌طور جدی از حدود ۵ سال گذشته از سوی متولی ساخت و توسعه این شهرها مورد توجه قرار گرفت.
با این حال و به‌رغم انجام مطالعات کارشناسی برای اتصال ریلی دست‌کم ۱۳ شهر جدید کشور به شبکه حمل‌ونقل ریلی، تاکنون تنها دسترسی مترویی یک شهر جدید به شهرهای پیرامونی و کلان‌شهر مادر فراهم شده است. متروی شهر جدید هشتگرد که به تازگی و در ابتدای دی ماه افتتاح شد هم‌اکنون اتصال ریلی این شهر جدید به کرج و سپس تهران را فراهم کرده است.با این حال، متولی ساخت متروی شهرهای جدید در دولت اعلام کرد تا پایان دولت دوازدهم یک شهر جدید دیگر مجهز به حمل‌ونقل مترویی خواهد شد. بنا بر اعلام مسوولان حمل‌ونقل شهرهای جدید، هم‌اکنون عملیات ساخت متروی بهارستان در استان اصفهان درحال انجام است و پیش‌بینی می‌شود این خط مترویی نیز تا قبل از اتمام فعالیت دولت دوازدهم به افتتاح برسد.
با این حال، زمان تقریبی برای افتتاح سایر خطوط مترویی شهرهای جدید بنا بر اعلام متولی متروی شهرهای جدید به‌طور متوسط بین ۳ تا ۴ سال آینده اعلام شده است. این در صورتی است که برنامه‌ها مطابق با آنچه در طرح‌های مطالعاتی متروی شهرهای جدید پیش‌بینی شده است، پیش برود. در غیر این‌صورت برآوردهای زمانی از افتتاح خطوط مترویی شهرهای جدید متفاوت خواهد شد. مسوولان ساخت متروی شهرهای جدید در دولت همچنین برآورد مالی و هزینه‌ای ساخت مترو در هر کدام از شهرهای جدید را مشروط به ثبات هزینه‌های ساخت مطابق با برآوردهای مالی انجام‌شده در ابتدای تعریف پروژه می‌دانند.
به گفته آنها اگر چه برای ساخت هر کدام از خطوط متروی شهرهای جدید برآورد مالی مشخص صورت گرفته و اعلام می‌شود اما این برآوردها تخمین‌های اولیه از حجم ریالی و ارزی اعتبار موردنیاز برای اجرای طرح متناسب با هزینه‌های ساخت شبکه مترو در مقطع زمانی فعلی یا به‌طور دقیق‌تر زمان تعریف پروژه و انجام مطالعات کارشناسی طرح است.
یافته‌های «دنیای‌اقتصاد» از آخرین وضعیت ساخت و پیشرفت فیزیکی متروی شهرهای جدید نشان می‌دهد هم‌اکنون متروی شهر جدید هشتگرد درحالی افتتاح شده است که دو شهر جدید دیگر اطراف پایتخت یعنی پرند و پردیس کماکان فاقد دسترسی مترویی به کلان‌شهر تهران هستند.مدیرکل دفتر حمل‌ونقل و ترافیک شرکت عمران شهرهای جدید در تشریح آخرین وضعیت ساخت متروی شهرهای جدید به «دنیای‌اقتصاد» اعلام کرد: هم‌اکنون مطالعات مربوط به طرح ساخت مترو و اتصال ریلی ۱۳ شهر جدید کشور در حال انجام است یا به اتمام رسیده است که از این تعداد متروی یک شهر جدید یعنی شهر جدید هشتگرد نیز افتتاح شده است. به گفته محمدرضا توکلی، مدیرکل دفتر حمل‌ونقل و ترافیک شرکت عمران شهرهای جدید، مطابق با برنامه‌ریزی‌های انجام شده، برآوردها و میزان پیشرفت فیزیکی هر کدام از این پروژهها، زمان افتتاح متروی دست‌کم ۱۰ شهر جدید کشور بین ۳ تا ۴ سال آینده خواهد بود. هر چند این نیز مشروط به تحقق همه برآوردهای مالی و زمانی درنظر گرفته شده در طرح‌های مطالعاتی و اجرایی است.
اتمام کار دولت در متروی پرند
توکلی با بیان اینکه کار ساخت آن بخش از متروی پرند که مطابق با دستورالعمل اجرایی این طرح بر عهده دولت و شرکت عمران شهرهای جدید بوده است از مدت‌ها قبل به اتمام رسیده و هم‌اکنون این پروژه برای تکمیل به شهرداری تهران واگذار شده است گفت: مسوولیت تکمیل و اتصال ایستگاه متروی فرودگاه امام خمینی(ره) به ایستگاه متروی پرند بر عهده شهرداری تهران است.
وی خاطرنشان کرد: در واقع مسوولیت اجرایی دولت در این زمینه به اتمام رسیده است اما به‌دلیل آنچه محدودیت منابع مالی و کمبود نقدینگی از سوی شهرداری تهران برای اتمام این طرح عنوان می‌شود هنوز زمان دقیق افتتاح خط متروی این شهر جدید مشخص نیست.
مدیرکل حمل‌ونقل و ترافیک شرکت عمران شهرهای جدید همچنین از آمادگی دولت برای کمک به تامین بخشی از اعتبار مورد نیاز برای تکمیل متروی شهر جدید پرند خبر داد و گفت: به‌رغم آنکه ماموریت ما در این پروژه به اتمام رسیده است اما اعلام آمادگی کرده‌ایم که از آنجا که هزینه تکمیل این پروژه سنگین است از محل منابع داخلی شرکت عمران حاضر به کمک و تامین بخشی از اعتبار موردنیاز شهرداری به‌عنوان دستگاه اجرایی مسوول تکمیل متروی پرند برای به سرانجام رسیدن این پروژه هستیم.
چندی قبل، مدیرعامل شرکت متروی تهران با اشاره به آخرین وضعیت ایستگاه متروی پرند اعلام کرده بود تکمیل این خط به ۷۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد. علی امام همچنین درباره آخرین وضعیت متروی پرند گفته بود: سال گذشته با تدبیر استاندار وقت تهران توافقی صورت گرفت که براساس آن شرکت شهر جدید پرند منابع غیرنقد خود مانند زمین و ملک را به پیمانکار بدهد تا از این طریق ادامه ساخت متروی پرند صورت بگیرد. اما متاسفانه به‌دلیل موضوعاتی که در سیستم‌های اداری دولتی وجود دارد این امر با کندی پیش رفته و تاکنون بخش کوچکی از آنچه توافق شده، تامین شده است؛ از این رو از مسوولان وزارت راه و شرکت عمران شهرهای جدید استدعا داریم به این روند سرعت بدهند تا ما نیز پاسخگوی نیاز مردم پرند باشیم. مدیرعامل شرکت متروی تهران همچنین از پیشرفت فیزیکی حدود ۷۰ درصدی این پروژه خبر داده بود و تکمیل آن را به تخصیص ۷۰۰ میلیارد تومان اعتبار منوط دانسته بود. به گفته وی در صورتی که اعتبار مورد نیاز تامین شود، حداکثر تا پایان نیمه‌اول سال ۹۹ ایستگاه پرند به بهره‌برداری خواهد رسید. با این حال، متروی پرند همچنان در کش‌وقوس تامین اعتبار برای تکمیل به‌سر می‌برد.شهر جدید پرند مطابق با آخرین برآوردها ۱۳۵ هزار نفر جمعیت دارد که بخش عمده‌ای از این افراد روزانه ناچار به تردد بین این شهر جدید و کلان‌شهر تهران به‌منظور انجام فعالیت‌های روزانه خود اعم از کار، تحصیل و... هستند. این شهر جدید تا کلان‌شهر تهران حدود ۳۰ کیلومتر فاصله دارد.
متروی «پردیس» در آخرین گام مطالعاتی
مدیرکل حمل‌ونقل و ترافیک شرکت عمران شهرهای جدید همچنین درخصوص آخرین جزئیات مربوط به متروی شهر جدید پردیس به «دنیای‌اقتصاد» اعلام کرد: از حدود یک‌سال قبل ردیف اعتباری مربوط به احداث متروی پردیس مشخص شد و این پروژه هم‌اکنون در مراحل پایانی مطالعات کارشناسی قرار دارد. وی با بیان اینکه پروژه متروی شهر جدید پردیس یک پروژه ویژه است گفت: این پروژه ۱۹ کیلومتر طول دارد و به‌دلیل ویژگی‌های توپوگرافی خاص منطقه‌ای که در آن واقع شده است در ردیف پروژه‌های خاص و دشوار قرار می‌گیرد.
به گفته توکلی، برآورد اعتبار مورد نیاز برای اجرای این پروژه رقمی در حدود ۴ هزار میلیارد تومان است که برای تامین این اعتبار هم‌اکنون گزینه‌هایی همچون جلب مشارکت بخش‌خصوصی و استفاده از تسهیلات بانکی مطرح است. این پروژه بنا بر اعلام وی نیازمند همکاری سازمان محیط زیست در تسهیل شرایط اجرا است.
مدیرکل حمل‌ونقل و ترافیک شرکت عمران شهرهای جدید همچنین اعلام کرد: بسته به اینکه اعتبار مورد نیاز در زمان مناسب تامین شود عملیات ساخت این پروژه از سال ۹۹ تا ۴ سال زمانبر خواهد بود؛ ضمن آنکه به‌زودی فراخوان مناقصه به ارزش ۲ هزار میلیارد تومان برای ساخت متروی پردیس منتشر خواهد شد.
دومین متروی افتتاحی شهرهای جدید
توکلی همچنین از متروی شهر جدید بهارستان اصفهان به طول ۱۵ کیلومتر به‌عنوان دومین خط متروی واقع در لیست افتتاح دولت دوازدهم یاد کرد و گفت: تلاش می‌شود این خط مترو تا پایان دولت دوازدهم افتتاح و بهره‌برداری شود که در این‌صورت بعد از متروی هشتگرد دومین متروی افتتاح شده شهرهای جدید خواهد بود.
وی گفت: در این پروژه کلیه موانع از نظر تملک و انجام عملیات سیویل انجام شده است و ریل‌های مورد نیاز برای این پروژه نیز خریداری شده و عملیات روسازی مسیر نیز آغاز شده است. همچنین سه پیمانکار در این پروژه فعال هستند و مسیرهای مربوط به این خط ریلی بازگشایی شده است. مدیرکل حمل‌ونقل و ترافیک شرکت عمران شهرهای جدید همچنین از تلاش برای انتشار اوراق صکوک و دریافت مجوز برای این اقدام از سوی مراجع ذی‌ربط به‌عنوان یکی از منابع تامین مالی به‌منظور تکمیل این پروژه خبر داد و گفت: علاوه بر انتشار اوراق در پی جلب مشارکت بخش‌خصوصی برای تکمیل متروی بهارستان نیز هستیم.
وی برآورد اعتبار مورد نیاز برای تکمیل این پروژه را ۹۰۰ میلیارد تومان اعلام و خاطرنشان کرد: در صورت دریافت مجوز برای انتشار اوراق صکوک از این طریق و هم از طریق منابع دولتی ۵۰۰ میلیارد تومان از این اعتبار تامین خواهد شد و ۴۰۰ میلیارد تومان اعتبار باقی‌مانده نیز از طریق مشارکت بخش‌خصوصی تامین می‌شود.
متروی «مجلسی» در فاز اجرا
توکلی همچنین از شروع عملیات اجرایی ساخت متروی شهر جدید مجلسی اصفهان از دو ماه قبل خبر داد و در این‌باره به «دنیای‌اقتصاد» اعلام کرد: طول این خط مترو ۵۲ کیلومتر است که از دو ماه قبل عملیات اجرایی آن آغاز شده است.این مترو از شهر جدید مجلسی به سمت فولادمبارکه و شهر مبارکه‌اصفهان و در ادامه به بهارستان و اصفهان متصل می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: فعلا بناست به‌دلیل سنگین بودن هزینه اجرای این پروژه، متروی مجلسی به‌صورت ریل باس اجرا شود اما اجرای طرح قطار پرسرعت برقی نیز در این پروژه منتفی نیست.
توکلی گفت: قرار است بخشی از مسیر این مترو به طول ۱۷ کیلومتر با کمک و مشارکت شرکت فولاد مبارکه اصفهان ساخته شود تا از این طریق زمینه حمل‌ونقل سهل وسریع کارکنان این شرکت به محل کارشان فراهم شود. در اجرای این پروژه علاوه بر فولادمبارکه اصفهان، شرکت راه‌آهن و شهرداری‌های واقع در مسیر نیز همکاری دارند. ضمن آنکه قرار است این پروژه مشارکتی به ارزش تقریبی هزار میلیارد تومان تا ۴ سال آینده (از سال ۹۹) تکمیل و بهره‌برداری شود.
فاینانس چینی برای مترو «گلبهار»
مدیرکل حمل‌ونقل و ترافیک شرکت عمران شهرهای جدید با اشاره به پروژه ساخت متروی گلبهار-چناران در استان خراسان گفت: طول این خط مترو ۴۶ کیلومتر است که هم‌اکنون ۳۷ کیلومتر از مسیر آن آزادسازی و آماده ریل‌گذاری شده است. قرار است از طریق فاینانس چینی رقمی در حدود ۳۰۰ میلیون یورو برای این طرح تامین شود که البته این رقم براساس برآوردهای انجام شده در مطالعات اولیه و متناسب با هزینه‌های فعلی است.
وی گفت: در صورت ایجاد امکان استفاده از منابع خارجی این پروژه تا ۳سال آینده تکمیل و افتتاح خواهد شد.
مترو «فولادشهر» منتظر اعتبار
توکلی پروژه متروی شهر جدید فولادشهر اصفهان را از دیگر پروژه‌هایی اعلام کرد که در قالب طرح اتصال ریلی شهرهای جدید به شهر مادر درحال اجرا است. به گفته وی حدود ۳ کیلومتر از ۲۰ کیلومتر طول در نظر گرفته شده برای این پروژه احداث شده است اما روند پیشرفت کار در این پروژه به‌دلیل کمبود منابع مالی به کندی پیش می‌رود.
وی خاطرنشان کرد: منابع مالی در نظر گرفته شده برای ساخت این خط مترو تسهیلات بانکی، انتشار اوراق مشارکت و جلب مشارکت بخش‌خصوصی است. مجموعا برآورد نیاز مالی ساخت این پروژه ۲ هزار میلیارد تومان است که انتظار می‌رود در صورت رفع مشکلات مالی تا ۳سال آینده نیز به مرحله افتتاح و بهره‌برداری برسد.
«صدرا» و «سهند» در مرحله مطالعات
مدیرکل حمل‌ونقل وترافیک شرکت عمران شهرهای جدید همچنین اعلام کرد: ساخت متروی دو شهر جدید صدرا در شیراز و سهند در تبریز نیز در مرحله انجام مطالعات کارشناسی قرار دارد و به‌زودی و پس از اتمام مطالعات، عملیات اجرایی این پروژهها آغاز خواهد شد. طول خط متروی شهر جدید صدرا ۱۴ کیلومتر و طول خط متروی سهند ۲۵ کیلومتر در نظر گرفته شده است.
استفاده از ظرفیت شبکه راه‌آهن سراسری
توکلی با اشاره به اینکه ایجاد دسترسی حمل‌ونقل ریلی بر پایه شبکه مترو و قطار برقی بسیار پرهزینه است، اعلام کرد: برای کاهش هزینه‌ها و به‌منظور آنکه اتصال و دسترسی ریلی ساکنان شهرهای جدید به شهر مادر و مناطق پیرامونی سریع‌تر فراهم شود برای برخی از شهرهای جدید از امکان اتصال به شبکه سراسری راه‌آهن استفاده خواهد شد.
وی خاطرنشان کرد: پروژه‌هایی همچون قطار اندیشه- شهریار- شهرقدس- تهران، شهر جدید امیرکبیر، مهاجران و بینالود با استفاده از ظرفیت‌های ریلی شرکت راه‌آهن احداث خواهد شد.
توکلی توضیح داد: با راه‌اندازی و بهره‌برداری از پروژه قطار بین شهری اندیشه- شهریار که در نهایت به شهر قدس و تهران متصل خواهد شد، پهنه جنوب غربی تهران که حدود ۵/ ۱ میلیون نفر در آن سکونت دارند به حمل‌ونقل ریلی مجهز خواهد شد. این موضوع در کاهش آلودگی هوای شهر تهران و کاستن از حجم ترافیک به‌خصوص در ساعات پیک تردد بسیار موثر است. طول این مسیر حدود ۲۰ کیلومتر است و برآوردها از اعتبارات مورد نیاز برای اجرای آن رقمی در حدود ۳۰۰ میلیارد تومان است که نیمی از آن از سوی دولت و نیم دیگر از سوی شرکت راه‌آهن تامین می‌شود. در صورت انجام توافقات نهایی، این پروژه در طول دو سال قابلیت اجرا ورسیدن به مرحله بهره‌برداری دارد. همچنین مطالعات مربوط به اتصال شهر جدید امیرکبیر به شبکه سراسری راه‌آهن به طول ۶ کیلومتر، شهر جدید مهاجران به طول ۱۲ کیلومتر و شهر جدید بینالود به طول ۶ کیلومتر نیز درحال انجام است.
