اجلاس مقابله با بیابان‌‌‌زایی در ریاض برگزار شد
سه دلیل حضور ایران در «کاپ ۱۶»
حضور وزیر جهاد کشاورزی در این نشست می‌تواند گام مهمی برای حرکت ایران به سمت بیابان‌‌‌زدایی باشد. زایش بیابان برای بسیاری از کشورهای خاورمیانه بهویژه ایران یکی از مهم‌ترین بحران‌های زیست‌‌‌محیطی به شمار می‌رود. در سال‌های اخیر عوامل انسانی و تغییرات اقلیمی تاثیر نگران‌‌‌کننده‌‌‌ای در افزایش بیابان‌‌‌ها داشته‌‌‌اند. چراکه ایران ۱.۲درصد از خشکی‌‌‌های جهان و ۳.۰۸درصد مناطق بیابانی جهان را در خود جای داده است. حدود ۶۱درصد از مساحت ایران در اقلیم خشک و فراخشک قرار دارد که ۳.۱برابر میانگین جهانی ۱۹.۶درصد است.۳سال پیش، رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری اعلام کرده بود که سرعت افزایش سطح بیابان‌‌‌ها در ایران یک میلیون هکتار در سال است؛ در حالی که تلاش‌‌‌ها برای مقابله با بیابان‌‌‌زایی یک سوم این رقم است. محمد درویش، فعال محیطزیست هم به تازگی هشدار داده: «در حال حاضر به دلیل تحریم‌‌‌ها حدود ۶۰درصد و مدیریت غیرصحیح و کاستی‌‌‌ها حدود ۴۰درصد در به وجود آمدن شرایط کنونی محیطزیست کشور موثر بوده و اکنون ایران جزو ۷ کشور اول منتشرکننده گازهای گلخانه‌‌‌ای است.» کارشناسان محیطزیست و منابع طبیعی پیش‌بینی می‌کنند که در صورت تداوم این روند، شاهد تاثیرات نگران‌‌‌کننده آن روی افزایش مهاجرت‌‌‌ها، فرونشست و همچنین امنیت غذایی خواهیم بود.
«تغییرات اقلیمی» و «فعالیت‌‌‌های انسانی» دو عامل اصلی بیابان‌‌‌زایی در جهان خوانده می‌‌‌شوند. حذف پوشش گیاهی و درختی، فعالیت‌‌‌های کشاورزی در اکوسیستم‌‌‌های آسیب‌‌‌پذیر مناطق خشک و نیمه‌‌‌خشک، مصرف منابع آب زیرزمینی و عوامل دیگر سبب شده اکوسیستم‌‌‌ها دچار تنش و شوک آبی شده و فشار زیادی به این مناطقِ شکننده وارد شود که در نتیجه بیش از ظرفیت خود تحت فشار قرار می‌‌‌گیرند. عبدالرحمن الفضلی، رئیس کاپ ۱۶ و وزیر محیطزیست پادشاهی سعودی در این نشست می‌‌‌گوید: ««خاورمیانه یکی از مناطقی است که بیشتر از سایر مناطق جهان تحت‌تاثیر تخریب زمین، خشکسالی و بیابان‌‌‌زایی قرار گرفته است. ما به دنبال حل چالش‌‌‌های زیست محیطی با مشارکت جامعه بین‌المللی هستیم.»وقتی جازموریان خشک شد هیچ‌‌‌کس در ایران فکر نمی‌‌‌کرد که یکی از پرآب‌‌‌ترین دریاچه‌‌‌های ایران تبدیل به بیابان شود. ما شاهد این هستیم که مهاجرت وسیعی از سیستان‌‌‌وبلوچستان به شهرهای شمالی ایران اتفاق افتاده است. اصفهان یکی از زیباترین شهرهای ایران که به رودخانه زاینده‌‌‌رودش معروف است، این روزها در جدال با بی‌‌‌آبی است. همان‌طور که این رویه به باغ شهر ارومیه هم رسیده است.
پیش‌بینی می‌شود درصورتی که دریاچه ارومیه احیا نشود، به زودی شاهد مهاجرت اجباری خواهیم بود. مهاجرت‌‌‌هایی که در نهایت توازن محیطزیست را به هم می‌‌‌زنند. یکی از تبعات مهم خشکسالی و افزایش بیابان‌‌‌ها، افزایش بی‌‌‌رویه مهاجرت‌‌‌ها به کلانشهرها به‌خصوص در تهران است. افزایش مهاجرت به کلانشهرها هم در نهایت منجر به افزایش حاشیه‌‌‌نشینی و گسترش روزافزون آسیب‌‌‌های اجتماعی می‌شود. از همین رو است که الفضلی در نخستین روز برگزاری کاپ۱۶ می‌‌‌گوید: «ما اعتقاد داریم که حفاظت از محیطزیست و منابع طبیعی برای دستیابی به توسعه پایدار و کیفیت زندگی شهروندان ضروری است.» آمنه محمد، معاون دبیرکل سازمان ملل متحد در این اجلاس خواستار اقدام فوری بهویژه در مورد تقویت همکاری بین‌المللی در زمینه مبارزه با فرسایش زمین شد و توضیح داد: «زمین، نگهدارنده ماست و ما درعوض در حال نابودی آن هستیم. بیش از این نمی‌توان منتظر ماند و باید اقدامی فوری انجام شود.» این فوریت در ایران معنای بسیار جدی پیدا می‌کند، چراکه فرونشست زمین در ایران از بحران‌های زیست‌‌‌محیطی مهم چندسال اخیر بوده که مهم‌ترین دلیل آن بحران آب است.
ایران جزو کشورهایی با بیشترین فرونشست است، به حدی که میزان فرونشست در ایران ۹۰ برابر میانگین کشورهای توسعه‌یافته است. درحال حاضر ۳۰۰ دشت ایران دچار این مساله هستند؛ در برخی از دشت‌‌‌ها شرایط از فرونشست عبور کرده و زمین وارد مرحله ایجاد فروچاله‌‌‌ها شده است. دشت کاشمر، دشت کبودرآهنگ همدان، دشت ورامین، دشت نظرآباد، دشت تهران، دشت مشهد و نیشابور، دشت‌‌‌های استان کرمان، اصفهان و قزوین از جمله این دشت‌‌‌ها به شمار می‌‌‌روند.یکی دیگر از مهم‌ترین تبعات گسترش خشکسالی و تبدیل‌‌‌شدن بسیاری از مزارع و جنگل‌‌‌ها به بیابان، در خطر قرار گرفتن امنیت غذایی است. ایران روی یکی از دو کمربند اصلی بیابان جهان و در حد فاصل میان مدار رأس‌‌‌السرطان و ۳۷ درجه شمالی قرار گرفته و رشته‌‌‌کوه زاگرس به‌‌‌عنوان «یک شانس منحصربه‌‌‌فرد» برای ایران در مقایسه با کشورهای همسایه است. اما «تفکر توسعه‌‌‌ای» که مصادف با رشد بی‌‌‌برنامه صنایع بزرگ و افزایش بی‌‌‌حساب و کتاب محصولات کشاورزی شده، باعث افزایش آلایندگی و شتاب گرفتن بیابان‌‌‌زایی شده است. باورکردنی نیست؛ اما ۷میلیون هکتار از جنگل‌‌‌های بلوط در ۷۰ سال گذشته تخریب شده و چنانچه این روند تخریبی با سرعت کنونی پیش برود، ۵ میلیون هکتار جنگل بلوط باقی‌‌‌مانده در ۵۰ سال آینده از میان می‌رود. بی‌‌‌دلیل نیست که جسیکا روزوال، نماینده اتحادیه اروپا در این کاپ تاکید کرده است: «جهان سالانه ۱۰۰ میلیون هکتار زمین سالم و مولد را از دست می‌دهد؛ تقریبا دو برابر کشور فرانسه. باید بدانیم که بدون خاک غنی و حاصلخیز، غذا نداریم. » حال باید دید که کشورهای جهان می‌توانند به اجماعی گسترده برای جلوگیری از بیابان‌‌‌زایی برسند یا نه؟ حضور ایران در این اجلاس آن‌هم در عربستان سعودی که برنامه‌های قابل‌توجهی برای خاورمیانه از جمله ابتکار سبز دارد، می‌تواند فرصت مغتنمی برای مشارکت‌های عمیق‌تر بین دو کشور فراهم کند.
