درد و درمان امنیت غذا

کشاورزی از طریق انتشار سه‌گاز گلخانه‌‌‌ای اصلی یعنی دی‌‌‌اکسید کربن، متان و اکسید نیتروژن بر گرمایش جهانی ناشی از تغییرات اقلیمی تاثیر می‌‌‌گذارد. دی‌اکسید کربن عمدتا از سوخت‌‌‌های فسیلی مورد استفاده در ماشین‌آلات کشاورزی، فرآوری مواد غذایی و حمل‌‌‌ونقل محصولات کشاورزی تولید می‌شود. همچنین تغییر کاربری اراضی، به‌‌‌ویژه جنگل‌‌‌زدایی، باعث آزادسازی کربن ذخیره‌‌‌شده گیاهان در خاک به جو می‌شود.

متان در مقایسه با دی‌‌‌اکسید کربن، ۲۵برابر اثر گلخانه‌‌‌ای قوی‌‌‌تر دارد. این گاز عمدتا از فرآیند گوارش دام‌‌‌های نشخوارکننده مانند گاوها (طی فرآیند تخمیر روده‌‌‌ای) و از مدیریت کودهای دامی در شرایط بدون اکسیژن (مانند استخرهای ذخیره کود) تولید می‌شود.

اکسید نیتروژن نیز از گازهای قوی گلخانه‌‌‌ای محسوب می‌شود که اثر گلخانه‌‌‌ای آن ۳۰۰برابر قوی‌‌‌‌تر از CO۲ است. انتشار N۲O عمدتا ناشی از استفاده بی‌‌‌رویه از کودهای شیمیایی نیتروژنی در مزارع کشاورزی است.

 دامداری صنعتی و اثرات زیست‌‌‌محیطی آن

از دیگر صنایع منتشرکننده گازهای گلخانه‌ای در جهان صنعت دامداری است. این صنعت نیازمند مصرف مقادیر زیادی خوراک دام، آب، انرژی و زمین است که همه این عوامل به انتشار گازهای گلخانه‌‌‌ای منجر می‌شود. طبق گزارش فودپرینت به نقل از شورای دفاع از منابع طبیعی، در سال ۲۰۱۷ تولید یک پوند گوشت گاو در سیستم‌های صنعتی به انتشار حدود ۲۶پوند دی‌‌‌اکسید کربن منجر شده است که این مقدار در مقایسه با بسیاری از محصولات گیاهی بالاتر است.

دام‌‌‌های نشخوارکننده مانند گاوها در فرآیند گوارش خود، متان تولید می‌کنند. علاوه بر این، مدیریت نامناسب کودهای دامی می‌‌‌تواند به تولید متان و اکسید نیتروژن منجر شود. اما استفاده از روش‌های دامداری پایدار، مانند چرای چرخشی و استفاده از کود دامی به‌‌‌عنوان کود طبیعی، می‌‌‌تواند به کاهش این گازها کمک کند.

 نقش کودهای شیمیایی در تشدید تغییرات اقلیمی

کودهای شیمیایی نیتروژنی که از سوخت‌‌‌های فسیلی تولید می‌‌‌شوند، از منابع اصلی انتشار گازهای گلخانه‌‌‌ای در کشاورزی هستند. استفاده از این کودها به انتشار گاز اکسید نیتروژن منجر می‌شود. براساس آمارهای جهانی، ۱۳‌درصد از انتشار گازهای گلخانه‌‌‌ای مربوط به مصرف کودهای نیتروژنی بخش کشاورزی است. تحقیقات نشان می‌دهد میزان انتشار اکسید نیتروژن به‌‌‌طور تصاعدی افزایش یافته، به‌‌‌طوری که طی ۵۰سال گذشته، افزایش مصرف کودهای نیتروژنی موجب رشد چشمگیر غلظت این گاز در جو شده است. این در حالی است که استفاده از روش‌های کشاورزی پایدار، مانند کشاورزی ارگانیک و استفاده از کودهای آلی، می‌‌‌تواند میزان انتشار این گازها را به‌‌‌طور قابل‌‌‌توجهی کاهش دهد.

 تغییر کاربری اراضی و جنگل‌‌‌زدایی

درختان جنگل‌‌‌هایی که برای گسترش زمین‌‌‌های کشاورزی و دامداری قطع می‌‌‌شوند، موجب آزادسازی کربن ذخیره‌شده در درخت و خاک می‌شوند. تغییر کاربری اراضی، به‌‌‌ویژه جنگل‌‌‌زدایی، یکی از چالش‌‌‌های بزرگ زیست‌‌‌محیطی است که مستقیما با تغییرات اقلیمی مرتبط است. برآوردها نشان می‌دهد که کشاورزی مسوول ۷۵‌درصد از جنگل‌‌‌زدایی جهانی است. این پدیده علاوه‌بر انتشار گازهای گلخانه‌‌‌ای، تاثیرات منفی بر چرخه آب، تنوع زیستی و کیفیت خاک دارد. یادآوری این نکته ضروری است که جنگل‌‌‌ها به عنوان چاه‌‌‌های کربن طبیعی عمل می‌کنند و می‌‌‌توانند مقادیر زیادی دی‌اکسید کربن را از جو جذب کنند. بنابراین از بین رفتن این منابع طبیعی به معنای کاهش ظرفیت زمین برای مقابله با تغییرات اقلیمی است.

 تاثیر تغییرات اقلیمی بر کشاورزی

تغییرات اقلیمی می‌‌‌توانند اثرات مخربی بر عملکرد کشاورزی در سراسر جهان داشته باشند. افزایش دما، تغییر الگوهای بارندگی، بروز خشکسالی‌‌‌های شدیدتر و وقوع سیلاب‌‌‌های غیرقابل پیش‌بینی از جمله پیامدهای تغییرات اقلیمی هستند که می‌‌‌توانند تولید محصولات کشاورزی را کاهش دهند.

برخی از تاثیرات کلیدی تغییرات اقلیمی عبارتند از:

کاهش بهره‌‌‌وری محصولات کشاورزی: دمای بالاتر می‌‌‌تواند دوره رشد محصولات را کوتاه کند و باعث کاهش عملکرد شود.

افزایش خطر سیلاب و خشکسالی: تغییرات اقلیمی باعث افزایش دوره‌‌‌های خشکسالی در برخی مناطق و بارندگی‌‌‌های شدید در مناطق دیگر می‌شود.

افزایش آفات و بیماری‌‌‌ها: تغییرات اقلیمی می‌‌‌تواند باعث گسترش آفات و بیماری‌‌‌های جدید شود؛ عواملی که تهدید جدی برای محصولات کشاورزی و دام‌‌‌ها هستند.

 راهکارهای مقابله با تغییرات اقلیمی در کشاورزی

راهکارهای موثر متعددی برای مقابله با تغییرات اقلیمی در کشاورزی وجود دارد. از جمله این روش‌ها می‌‌‌توان به کشاورزی کربن‌محور اشاره کرد. در این روش تکنیک‌‌‌هایی مانند عدم‌شخم‌‌‌زنی، پوشش گیاهی برای حفظ خاک، کمپوست‌سازی و چرای چرخشی دام‌‌‌ها استفاده می‌شود. این اقدامات می‌‌‌توانند به جذب دی‌اکسید کربن از جو و ذخیره آن در خاک کمک کنند. برخی تحقیقات نشان داده‌‌‌اند که این روش‌ها می‌‌‌توانند تا ۶۰‌درصد از گازهای گلخانه‌‌‌ای تولیدشده در بخش دامداری را جبران کنند. از دیگر راهکارها می‌‌‌توان به استفاده از انرژی‎‌‌‌های تجدیدپذیر از قبیل نصب سیستم‌های خورشیدی در مزارع برای پمپ‌‌‌های آبیاری، تجهیزات کشاورزی و حتی ساختمان‌‌‌های مزرعه اشاره کرد.  به‌منظور حفظ محصولات کشاورزی نیز می‌‌‌توان از سیستم‌های آبیاری قطره‌‌‌ای و تکنیک‌‌‌های ذخیره‌‌‌سازی آب برای مقابله با خشکسالی استفاده کرد. به‌علاوه کشت محصولات مقاوم به خشکی و گرما می‌‌‌تواند به‌منظور مقاوم‌سازی سیستم کشاورزی در برابر تغییرات اقلیمی از راهکارهای موثر باشد.

 نقش مصرف‌کنندگان در کاهش اثرات زیست‌‌‌محیطی کشاورزی

مصرف‌کنندگان نیز می‌‌‌توانند نقش مهمی در کاهش اثرات زیست‌‌‌محیطی کشاورزی ایفا کنند. انتخاب غذاهای گیاهی به‌‌‌جای محصولات دامی، خرید محصولات محلی و ارگانیک و کاهش مصرف غذاهای فرآوری‌‌‌شده می‌‌‌تواند به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌‌‌ای کمک کند. به‌‌‌عنوان مثال، کاهش مصرف گوشت گاو حتی به میزان یک‌وعده در هفته می‌‌‌تواند به کاهش قابل‌‌‌توجهی در میزان انتشار گازهای گلخانه‌‌‌ای در سطح جهانی منجر شود.

در آخر، تغییرات اقلیمی یک چالش جهانی است که نیازمند اقدامات هماهنگ در سطوح مختلف است. کشاورزی می‌‌‌تواند هم بخشی از مشکل و هم بخشی از راه‌‌‌حل باشد. کشاورزی پایدار نه‌تنها می‌‌‌تواند به کاهش اثرات تغییرات اقلیمی کمک کند، بلکه می‌‌‌تواند امنیت غذایی را نیز در برابر چالش‌‌‌های آینده تضمین کند. این مسیر نیازمند تلاش مشترک کشاورزان، سیاستگذاران و مصرف‌کنندگان است.