چرا بورس مقصد سرمایه‌گذاران نیست؟
سوال اساسی این است که چرا در شرایطی که تنش‌های بین‌المللی کاهش یافته و دولت جدید ایالات متحده سیاست‌هایی نسبتا منعطف‌تر را دنبال می‌کند، نقدینگی به جای حرکت به سمت بازار سهام، به طلا پناه برده است؟ برای پاسخ به این پرسش، باید به چند عامل کلیدی توجه کنیم که هر یک در جذابیت بازار طلا در شرایط فعلی نقش دارند.
اولین نکته اینکه تعیین نرخ بهره بانکی به‌عنوان یکی از سیاست‌های کلان اقتصادی در سال جاری، تاثیرات مهمی بر رفتار سرمایه‌گذاران گذاشته است. در شرایطی که بانک‌ها سود کمتری نسبت به تورم یا سایر بازارها به سپرده‌گذاران پرداخت می‌کنند، طبیعی است که جذابیت نگه داشتن پول در بانک‌ها کاهش یابد و سرمایه‌ها به دنبال فرصت‌های بهتری برای کسب بازدهی حرکت کنند.
لذا در حالت معمول انتظار می‌رفت که بخشی از این نقدینگی آزاد‌شده به‌خصوص در مورد سپرده‌های ۳۰درصدی به سمت بازار سرمایه حرکت کند، اما چنین اتفاقی نیفتاد. به جای آن، بخشی از این سرمایه‌ها به سمت دارایی‌هایی مانند طلا و ارز روانه شد. دلیل این امر را می‌توان در عدم اطمینان سرمایه‌گذاران نسبت به آینده و نگرانی‌های ناشی از سیاست‌های اقتصادی جست‌وجو کرد. بسیاری از سرمایه‌گذاران خاطره تلخ ریزش‌های شدید بورس در سال‌های اخیر را به یاد دارند و شاید هنوز اطمینان کافی برای بازگشت به این بازار در آنها شکل نگرفته است.
دومین مساله این است که با روی کار آمدن دولت جدید ایالات متحده، اگرچه به نظر می‌رسد برخی از تنش‌های بین‌المللی کاهش یافته است، اما همچنان عدم قطعیت‌های زیادی در فضای اقتصاد جهانی و داخلی وجود دارد. سیاست‌های اقتصادی دولت آمریکا در قبال ایران، تصمیمات کلان اقتصادی در داخل کشور، و روند مذاکرات بین‌المللی ازجمله عواملی هستند که همچنان وضعیت اقتصاد را در هاله‌ای از ابهام قرار داده‌اند.
این نااطمینانی‌ها باعث شده است که بسیاری از سرمایه‌گذاران به دنبال دارایی‌های امن باشند. طلا به دلیل ماهیت فیزیکی و ارزش ذاتی خود همواره به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین پناهگاه‌های سرمایه در زمان‌های بی‌ثباتی اقتصادی مطرح بوده است. در نتیجه، در شرایطی که افق اقتصادی برای سرمایه‌گذاران روشن نیست، طلا همچنان گزینه‌ای مطمئن برای حفظ ارزش دارایی‌ها محسوب می‌شود.
یکی دیگر از دلایلی که باعث شده نقدینگی به جای بورس به سمت طلا حرکت کند، بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران به‌خصوص سهامداران خرد به بازار سرمایه است. طی دو سال اخیر، نوسانات شدید در بورس ایران باعث شده است که بسیاری از سرمایه‌گذاران، به‌ویژه سرمایه‌گذاران خرد، دچار زیان‌های سنگین شوند. این تجربه تلخ، اعتماد عمومی به بازار سهام را کاهش داده و حتی با حمایت‌های دولت مستقر، ازجمله راه‌اندازی بازار ارز توافقی، هنوز به طورکامل ترمیم نشده است و شاید نیاز به زمان بیشتری داشته باشد.
بازار سهام ایران همچنان تحت تاثیر عوامل متعددی قرار دارد که مانع از ورود سرمایه‌های جدید می‌شود. ازجمله این عوامل می‌توان به ساختار نامتوازن برخی صنایع، نبود نقدشوندگی کافی در برخی نمادها و تصمیمات ناگهانی و غیرقابل‌پیش‌بینی در فضای سیاسی و اقتصادی اشاره کرد. تا زمانی که اصلاحات عمیق و ساختاری انجام نشود و سرمایه‌گذاران اطمینان کافی به پایداری این بازار پیدا نکنند، نقدینگی به سمت دارایی‌های امن مانند طلا حرکت خواهد کرد.
یکی دیگر از مهم‌ترین دلایلی که همچنان طلا را به گزینه‌ای جذاب برای سرمایه‌گذاران تبدیل کرده، نگرانی از تورم است. نرخ تورم در کشور همچنان در سطح بالایی قرار دارد و حتی با وجود برخی سیاست‌های کنترل نقدینگی، چشم‌انداز روشنی برای کاهش پایدار آن در کوتاه‌مدت دیده نمی‌شود.
در شرایط تورمی، مردم به دنبال راه‌هایی برای حفظ ارزش دارایی‌های خود هستند. طلا همواره یکی از بهترین ابزارهای مقابله با تورم بوده است، چرا که برخلاف پول نقد، ارزش آن در بلندمدت حفظ می‌شود. به همین دلیل، سرمایه‌گذاران همچنان ترجیح می‌دهند که بخشی از دارایی‌های خود را به طلا تبدیل کنند تا از کاهش ارزش پول در برابر تورم در امان بمانند.
و آخرین نکته اینکه روندهای اخیر نشان می‌دهد که نگرش سرمایه‌گذاران نسبت به دارایی‌های امن دچار تغییر شده است. در گذشته، بسیاری از افراد بازار مسکن را به‌عنوان یک گزینه امن برای سرمایهگذاری در نظر می‌گرفتند. اما در شرایط فعلی، افزایش شدید قیمت مسکن و کاهش قدرت خرید در کنار نقدشوندگی پایین باعث شده است که ورود به این بازار برای بسیاری از افراد دشوار باشد.
از سوی دیگر، بازار ارز و همین‌طور رمزارزها نیز با محدودیت‌های خاص خود مواجه است و ریسک‌های قانونی و نظارتی مانع از ورود گسترده سرمایه‌ها به این بازار شده است. در چنین شرایطی، طلا به‌عنوان یک گزینه در‌دسترس‌تر و مطمئن‌تر، جایگاه خود را در سبد سرمایهگذاری بسیاری از افراد حفظ کرده است.
بنابراین با عنایت به اینکه طی یک سال اخیر قیمت جهانی طلا تحت‌تاثیر عوامل سیاسی و اقتصادی افزایش خیره‌کننده‌ای داشته و نیز با توجه به مجموعه عوامل ذکرشده، می‌توان نتیجه گرفت که بازار طلا همچنان یکی از مقاصد اصلی نقدینگی در اقتصاد ایران باقی خواهدماند. تا زمانی که اعتماد به بازار سهام بازنگردد، تورم کنترل نشود و سیاست‌های اقتصادی شفاف‌تر نشوند، طلا همچنان به عنوان پناهگاه امن سرمایه‌گذاران باقی خواهد ماند.
با‌این‌حال اگر بتوان با اصلاحات اقتصادی، افزایش شفافیت در سیاستگذاری‌ها و ایجاد بسترهای مناسب برای جذب سرمایه‌ها به بازار سرمایه، اعتماد سرمایه‌گذاران را جلب کند، ممکن است در آینده بخشی از این نقدینگی به سمت بورس حرکت کند. اما در کوتاه‌مدت، طلا همچنان گزینه اول بسیاری از سرمایه‌گذاران برای حفظ ارزش دارایی‌هایشان خواهد بود. البته ذکر این نکته لازم است که درحال‌حاضر بازار سرمایه امکان سرمایهگذاری در طلا و حتی نقره را به سهولت و بدون مخاطره از طریق صندوق‌های سرمایهگذاری و اوراق گواهی سپرده کالایی فراهم آورده که افراد می‌توانند بدون نگرانی از مسائلی چون خطر دزدیده شدن دارایی، نکول و تقلب و در فضایی شفاف و قانونی با قیمت‌های روز و معاف از مالیات، اقدام به خرید و فروش و سرمایهگذاری در این دارایی‌های امن کنند.
* کارشناس بازار سرمایه
