مقابله با خاموشی‌‌‌ها؛ چگونه؟
مساله ناترازی انرژی در طول دو دهه گذشته در کشور مطرح بوده و در سال‌های اخیر شدت گرفته است. با وجود این، طی ماه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اخیر شاهد شدت گرفتن بحران انرژی در کشور هستیم؛ به‌‌‌‌‌‌‌‌‌گونه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای‌‌‌‌‌‌‌‌‌که در ماه‌‌‌ها و هفته‌‌‌های اخیر شاهد تعطیلی مکرر ادارات و مدارس در شهرهای مختلف کشور بوده‌‌‌ایم. همزمان محدودیت جدی برای صنایع در تامین انرژی ایجاد شده که عملا تولید آنها را تحت‌تاثیر منفی قرار داده است.
بی‌‌‌توجهی سیاستگذار به مساله فرسودگی زیرساخت‌‌‌ها یکی از مهم‌ترین چالش‌‌‌هایی است که روند تولید انرژی (اعم از برق و گاز) را تحت‌تاثیر منفی قرار می‌دهد. این فرسودگی به افزایش بی‌‌‌رویه مصرف انرژی منجر می‌شود و کمبودهای حاکم بر این بخش را تشدید می‌کند. در همین‌‌‌حال قیمت‌گذاری نادرست در حوزه انرژی برای بخش‌‌‌های مختلف در بروز این ناترازی اثرگذار بوده است. به این معنی که از یک‌‌‌سو شاهد پرمصرفی و عدم‌تمایل به ارتقای سطح بهره‌‌‌وری و کاهش مصرف انرژی هستیم. از سوی دیگر نیز با توجه به الزام دولت به پایین نگه داشتن قیمت انرژی، رغبتی برای جذب سرمایه به این صنایع وجود نداشته است. در چنین فضایی عملا صنعت انرژی کشور توسعه نیافته است و هر ساله بر شدت کمبود انرژی کشور افزوده می‌شود. ناترازی انرژی در سال‌های گذشته به‌‌‌قدری بود که دولت می‌توانست با اجرای اقداماتی ازجمله ایجاد محدودیت برای صنایع، این ناترازی را مدیریت کند.
به این ترتیب برق و گاز در بخش خانگی نیز تامین می‌‌‌شد. اما در سال‌جاری بحران انرژی به قدری شدت گرفته که از یک‌‌‌سو محدودیت اعمال شده بر صنایع قابل‌توجه بوده و میزان تولید آنها را به شدت تحت‌تاثیر منفی قرار داده است. ازسوی دیگر نیز شاهد خاموشی‌‌‌های قابل‌توجه در تامین برق و گاز خانگی هستیم. درهمین‌‌‌حال در بسیاری از روزهای سال، ادارات و مدارس و دانشگاه‌‌‌ها در بسیاری از استان‌‌‌ها با هدف مدیریت شرایط، تعطیل شده‌‌‌اند. درواقع باید بپذیریم که هر سال مساله ناترازی انرژی جدی‌‌‌تر می‌شود.
در چنین فضایی جذب سرمایه به حوزه انرژی ضروری است. در این میان روش‌های نوینی همچون راه‌‌‌اندازی بورس سبز و همچنین صدور گواهی صرفه‌‌‌جویی انرژی از اهمیت ویژه‌‌‌ای برخوردار است. درواقع با اتکا به روش‌های یادشده می‌توان گام مثبتی درجهت رفع مشکل کمبود انرژی کشور برداشت. در همین‌‌‌حال دولت می‌تواند از توان صنایع سودساز برای بهبود ناترازی و توسعه بخش انرژی کمک بگیرد. به این ترتیب از یک‌‌‌سو چالش صنایع در تامین انرژی مرتفع خواهد شد و از سوی دیگر نیز کمکی اساسی به رفع چالش دولت در رفع بحران انرژی خواهند کرد.در این مسیر صنایع بزرگ فعال در بخش معدن، صنایع معدنی و به‌‌‌ویژه فولادسازان بزرگ کشور که درآمدهای ارزی قابل‌توجهی دارند، می‌توانند کمک‌کننده باشند. تلاش این صنایع برای احداث نیروگاه‌‌‌های حرارتی و همچنین نیروگاه‌‌‌های تجدیدپذیر مهم است.
توجه به این نکته ضروری به‌‌‌نظر می‌رسد که محدودیت انرژی برای صنایع یادشده به‌‌‌منزله توقف تولید و تجارت است. بنابراین تولید برق یا سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی گاز، به‌‌‌منزله تداوم تولید صنعتی نیز خواهد بود. به‌‌‌علاوه آنکه چنانچه انرژی تولید‌شده توسط صنایع موردبحث بالاتر از نیازشان باشد، می‌توانند آن را به شبکه سراسری وارد و بخشی از مشکلاتشان را مرتفع کنند. توسعه صنعت برق تجدیدپذیر با اتکا به صنایع پتروشیمی نیز باید موردتوجه قرار گیرد. صنایع پتروشیمی در رده صنایع سودساز کشور هستند. این صنایع در قیاس با واحدهای نفتی، از تیررس تحریم دور مانده‌‌‌اند.
درواقع صنعت پتروشیمی در این سال‌ها توانسته بر مشکلات ناشی از تحریم فائق آید و همچنان حضور خود را در بازار جهانی، هرچند با دشواری حفظ کند. اکنون از این صنعت انتظار می‌رود مسیر توسعه انرژی را راهبری کند. در واقع صنایع پول‌‌‌ساز توان رفع مشکل را دارند. در این میان از سیاستگذاران نیز انتظار می‌رود مسیر تولید انرژی را هموار کنند نه‌‌‌اینکه متقاضیان احداث نیروگاه و توسعه ظرفیت‌‌‌های انرژی هر روز با چالش و کاستی جدیدی در صدور مجوز و... مواجه شوند. چراکه این دست ناهماهنگی‌‌‌ها و بوروکراسی پیچیده حاکم بر عملکرد سرمایه‌گذاران حوزه انرژی، مسیر اصلاح ناترازی‌‌‌ها را بیش از پیش دشوار خواهد کرد.
* پژوهشگر ارشد انرژی
