آیا گام مثبتی برای نجات آب‌وهوا برداشته می‌شود؟
دیپلماسی محیط‌زیستی ایران و امارات
مشکلاتی همچون ریزگردها، آلودگی هوا و کمبود و نبود آب شیرین و... با این وجود به نظر می‌رسد که امارات توانسته نقشه راهی را برای عبور از این بحران‌ها پیدا و اقدامات تاثیرگذاری در این زمینه آغاز کند. این کشور چندی پیش نیز میزبان «کاپ ۱۶»، بزرگ‌ترین گردهمایی کشورهای جهان برای مقابله با بیابان‌زایی بود. اجلاسی که برای جهانیان یک روزنه امید به شمار می‌رود؛ امید به جهانی سبز و سرشار از حیات. این رویه امارات در زمینه به کارگیری انرژی‌های تجدیدپذیر هم خود را نشان داده است، اما آیا این نشست‌ها می‌تواند در تبادل دانش و در نهایت نجات ایران در بحران‌های مختلف محیط‌زیستی موثر باشد؟
دیدار در امارات
در دیداری که بین معاون رئیس‌جمهور با نایب‌رئیس دولت امارات برقرار شد، هر دو طرف تاکید به اقدامات اساسی برای رسیدن به توسعه پایدار و رفع آلودگی‌ها کردند. در چند سال گذشته اقدامات و برنامه‌های امارات در زمینه ایجاد توسعه پایدار و رفع مشکلات محیط‌زیستی بسیار شاخص بوده است. به همین دلیل معاون رئیس‌جمهور در سفرش به امارات تاکید کرد که «ما به دنبال همکاری‌های محیط‌زیستی میان دو کشور در حوزه‌های مختلف به ویژه در حوزه کاهش آلایندگی‌ها هستیم.» او بر استفاده از تجربیات تکنولوژی‌های جدید در امارات تاکید کرد و اینکه این تجربیات باید به سمت کارهای عینی و واقعی برود.
در همین‌زمینه جابر سلطان هم این دیدار را بسیار مهم دانست و عنوان کرد که با توجه به موضوعات مشترک که میان ایران و امارات وجود دارد این رابطه ضروری است. وزیر صنایع و تکنولوژی‌های جدید امارات همچنین به همکاری و گفت‌وگوهای دو کشور در سه حوزه گازی، نفتی و انرژی تجدیدپذیر اظهار امیدواری کرد که این روابط از مرحله مذاکره و گفت‌وگو عبور کرده و به مرحله تعریف پروژه‌های عینی روی زمین با خروجی‌های ملموس برسد. با این وجود انوش اسفندیاری، پژوهشگر محیط‌زیست به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «این نشست‌ها چندان نمی‌تواند تاثیرگذار باشد. مشکل ما در زمینه محیط‌زیست، با بسیاری از کارشناسی‌ها مشخص است.
در چشم‌انداز توسعه ششم و هفتم هم دیده شده، اما سوال اینجاست که آیا ما به سند توسعه عمل می‌کنیم؟» او یک نمونه از این برنامه‌ها را شامل بهینه‌کردن آب در برنامه ششم و هفتم می‌داند و می‌گوید: «ما حتی در این زمینه هم نتوانستیم به چشم‌اندازهای تعیین شده و برنامه‌هایی که داریم عمل کنیم.» او معتقد است که معیارها و شاخص‌های امارات با ایران قابل مقایسه نیست. به عنوان مثال آنها از آب شیرین‌کن‌ها برای تامین آب شرب استفاده کرده‌اند این در حالی است که ما با روش‌های دیگری هم می‌توانیم این کار را انجام بدهیم و تا این اندازه هم با وجود آب‌شیرین‌کن‌ها به محیط‌زیست آسیب نزنیم.» از سوی دیگر برخی از کارشناسان محیط‌زیست این دیدارها را موثر می‌دانند چرا که معتقدند در نهایت می‌تواند به تعاملات گسترده‌ای بینجامد.
همکاری برای درمان دردهای مشترک
چندی پیش رئیس‌جمهور در سفری که به مکران داشت، بحثی را به میان کشید که سال‌هاست ایرانی‌ها به آن معترض هستند. مسعود پزشکیان وقتی در کرانه‌های مکران ایستاده بود، عنوان کرد: «آنچه در سند چشم‌انداز توسعه کشور دیده شده، چیزی نیست که امروز شاهد آن هستیم، براساس این چشم‌انداز، ایران باید امروز کشور توسعه‌یافته با جایگاه اول در منطقه، الهام‌بخش و الگو در حوزه‌های مختلف علمی، فناوری و اقتصادی باشد، اما آیا چنین است؟» این اظهارات در شرایطی است که در سال‌های گذشته کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس نشان دادند که اقدامات بسیار گسترده و برنامه‌ریزی چشم‌گیری در زمینه تولید انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر انجام دادند. برای مثال ایران و امارات هر دو شهرهایی با بیشترین میزان آلودگی را دارند.
به گزارش مجله نیچر؛ کیفیت هوای دبی در جدول شاخص جهانی کیفیت هوا نشان می‌دهد که هوای این شهر بسیار ناسالم و به‌شدت خطرناک است. تهران هم جزو آلوده‌ترین شهرهای جهان در چند دوره به صورت مداوم به شمار می‌رود. با این وجود گفته می‌شود که حسین ناصر لووت، مدیر کل شهرداری دبی، خبر از برنامه‌ای داده که طی آن شهرداری برای افزایش آگاهی عمومی در رابطه با اهمیت هوای پاک، از سیستم‌های پیشرفته نظارت و ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوای هوشمند استفاده می‌کند تا هرچه بیشتر به استانداردهای هوای پاک نزدیک شود.
در همین زمینه علیرضا زاکانی، شهردار تهران هم به تازگی گفته «در شهر تهران مسیری را آغاز کردیم که در افق ۱۰ساله یعنی تا ۱۴۱۰ برنامه‌هایی برای بهینه‌سازی مصرف انرژی تعریف شده است. برای تحقق این امر سه مسیر کاهش مصرف، تغییر خط مصرف و حرکت در جهت تولید را تعریف کرده‌ایم. امیدواریم تا سال ۱۴۱۰ بتوانیم با فراهم کردن زیرساخت‌های لازم به اولویت‌های تبیین‌شده دست یابیم. یک روی سکه آلودگی‌ها موضوع تامین انرژی برای شهر است، روی دیگر سکه بهینه‌سازی چگونه زیستن و استفاده از انرژی است؛ به این ترتیب می‌توان ضمن حفظ آسایش شهروندان، مشکلات زیست‌محیطی را به حداقل رساند.» برخی از کارشناسان معتقدند که برنامه‌ها و چشم‌اندازها مشخص هستند و آنچه بیش از هر چیزی مهم است، سرمایه‌گذاری و تعهد برای اجرای این برنامه‌هاست.
اقدامات امارات آغاز شده است
مهم‌ترین مساله از دیدگاه مهدی زارع، استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله این است که اقدامات محیط‌زیستی در امارات کلید خورده است. این کارشناس از تولید انرژی پاک آن سوی خلیج‌فارس خبر می‌دهد: «امارات خانه برخی از بزرگ‌ترین نیروگاه‌های خورشیدی در جهان است. پروژه‌های قابل توجه امارات عبارتند از: پارک خورشیدی نور ابوظبی که این تاسیسات یکی از بزرگ‌ترین نیروگاه‌های خورشیدی تک سایتی در جهان است که ظرفیت ۱.۱۷ گیگاوات دارد. انتظار می‌رود که انتشار کربن را حدودا یک میلیون تن در سال کاهش دهد. پیش‌بینی می‌شود پارک خورشیدی محمد بن‌راشد آل‌مکتوم در دبی، تا سال ۲۰۳۰ به‌طور کامل ظرفیت ۵ گیگاوات را داشته باشد. این پارک از سال ۲۰۲۳، بیش از ۵۹۰۰ مگاوات برق تولید کرده است.» او همچنین می‌گوید: «علاوه بر انرژی خورشیدی، امارات متحده عربی نخستین برنامه انرژی بادی خود را در اکتبر ۲۰۲۳ راه‌اندازی کرد. این پروژه دارای ظرفیت ۱۰۴ مگاوات است و برای تامین برق به بیش از ۲۳ هزار خانه و در عین حال جابه‌جایی حدود ۱۲۰ هزار تن CO۲ در سال طراحی شده است؛ یک گام مهم در جهت تنوع بخشیدن به منابع انرژی تجدیدپذیر مورد استفاده در داخل کشور.»
زارع می‌افزاید: «امارات متحده عربی همچنین یک راهبرد ملی هیدروژن با هدف تبدیل شدن به یکی از ۱۰ تولیدکننده برتر هیدروژن در جهان تا سال ۲۰۳۱ منتشر کرده است. شهر فناوری مصدر قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ سالانه یک میلیون تن هیدروژن سبز تولید کند. این ابتکار با گرایش‌های جهانی به سمت هیدروژن به عنوان سوخت پاک همسو است و از تلاش‌های کربن‌زدایی حمایت می‌کند.» سوال اما اینجاست که آیا ایران هم می‌تواند در این زمینه‌ها گام‌های اساسی بردارد؟ آیا می‌تواند از کارشناسان و پژوهشگران ایرانی و خارجی برای رفع مشکلات محیط‌زیستی کمک بگیرد و در این زمینه سرمایه‌گذاری‌های کلان انجام دهد؟
