سرمایه، نفت و عادی‌سازی در روابط ترامپ با عربستان
با این مقدمه این ارزیابی ایجاد می‌شود که دوره جدید ترامپ برای سعودی بهتر از دوران جو بایدن و دموکرات‌هاست؛ اما با نگاهی عمیق‌تر می‌توان پی برد که روابط کاخ سفید با ریاض در این دوره لزوما روابط ساده و بدون چالشی نخواهد بود. به طور مشخص می‌توان از دو چالش اقتصادی (حوزه‌های سرمایه‌گذاری و نفت) و دو چالش سیاسی در قالب توافق امنیتی (روابط با اسرائیل و چین) در چشم‌انداز ۴ سال آتی در روابط کاخ سفید با ریاض یاد کرد.
اولین چالش علاقه ترامپ به انعقاد قراردادهای کلان سرمایه‌گذاری است که در شرایط جاری بازار نفت، کسری بودجه داخلی و کاهش ذخایر دردسترس صندوق حاکمیتی عربستان دست‌کم در کوتاه‌مدت چنین ظرفیتی قابل‌مشاهده نیست. این در حالی است که با وجود اعلام آمادگی شاهزاده محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی، برای سرمایه‌گذاری ۶۰۰میلیارد دلاری در اولین گفت‌وگوی تلفنی با ترامپ بعد از حضور در کاخ سفید، اما وی خواستار افزایش این رقم به یک‌تریلیون دلار شده است. اگر ولیعهد عربستان با اهداف سیاسی بخواهد این مبلغ را تامین کند، به صندوق حاکمیتی سعودی به عنوان یکی از ستون‌های اصلی اقتصادی این کشور فشار وارد می‌شود و احتمالا با مخالفت تکنوکرات‌های اقتصادی عربستانی مواجه خواهد شد. دومین نقطه اختلاف در زمینه نفت است و درحالی‌که براساس گزارش بلومبرگ عربستان بودجه‌اش را با نفت بشکه ۸۰ دلار محاسبه کرده، ورود آمریکا به این بازار می‌تواند چالشی اقتصادی برای ریاض باشد. این در حالی است که وضعیت اوپک‌پلاس هم در سایه اختلافات سعودی با روسیه درخصوص خواست ریاض برای کاهش تولید با هدف افزایش قیمت، در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
الخلیج اونلاین در گزارشی در این زمینه با اشاره به اختلافات و رقابت‌های نفتی میان سه قدرت بازار جهانی، آمریکا، روسیه و عربستان، تاکید می‌کند که اوپک‌پلاس اکنون مقابل آزمون جدی قرار دارد. علاوه بر موارد فوق، در زمینه سیاسی هم معادله روابط عربستان و آمریکا چندمجهولی است. اولین و مهم‌ترین پرونده بحث عادی‌سازی روابط ریاض با تل‌آویو با میانجیگری آمریکاست که مذاکرات آن از دو سال قبل به طور جدی در دولت جو بایدن دنبال شده بود، اما سعودی با سیاست وقت‌کشی این امتیاز را به تیم امنیت ملی دموکرات ارائه نداد. این در حالی است که در دوره جدید در سایه تحولات غزه، عربستان بیش از پیش بر راهکار دو دولتی به‌عنوان پیش‌شرط عادی‌سازی تاکید دارد و فشار احتمالی آمریکا برای آنکه سعودی زودتر به روند عادی‌سازی بپیوندند، بی‌توجه به سیاست سنتی عربستان در قبال فلسطین، امری چالش‌برانگیز خواهد بود.
عربستان همزمان انتظار دارد که آمریکا قرارداد توافق راهبردی با این کشور را نیز با توجه به سه شرط اجازه غنی‌سازی، دسترسی به تسلیحات مدرن به‌ویژه جنگنده‌های اف ۳۵ و گنجاندن بند تعهد به امنیت عربستان منعقد شود که در هر سه مورد آمریکا ملاحظات جدی دارد. متقابلا آمریکا نیز خواستار محدودیت در روابط عربستان با چین به‌ویژه در زمینه‌های غیر‌اقتصادی است و علاوه بر لزوم ایجاد روابط رسمی با رژیم صهیونیستی خواستار ادغام اقتصادی و صلح گرم با رژیم است.
همچنین در چارچوب توافق امنیتی درحال‌مذاکره میان ریاض و واشنگتن، آمریکا خواهان تمدید قرارداد الزام سعودی به انجام معاملات نفتی با دلار است، ولی عربستان علاقه دارد از ارزهای دیجیتال و یوآن چین هم استفاده کند. در سایه توجه ویژه ترامپ به احیای جایگاه دلار، چنین خواسته‌ای از سوی عربستان امری دشوار خواهد بود. عربستان و چین بالغ بر ۸۰میلیارد دلار مبادلات سالانه دارند و انجام بخشی از این مبادلات به یوآن می‌تواند نقش مهمی در تسهیل تجارت میان دو کشور داشته باشد. آنچه اشاره شده در واقع در راستای توصیف پیچیدگی روابط عربستان با آمریکا به‌عنوان دو متحد است و نمی‌توان نتیجه گرفت که روابط عربستان با آمریکا در دوره جدید چالش‌برانگیز یا خصمانه خواهد بود. اما دست‌کم می‌توان ادعا کرد که روابط دو کشور در این برهه پیچیده‌تر از دوره اول ترامپ در کاخ سفید است.
* کارشناس مسائل خلیج فارس
