یورونیوز پیامدهای فشار حداکثری را بررسی کرد
چشم‌انداز واردات انرژی عراق از ایران
عراق بیش از یک دهه برای تامین سوخت نیروگاه‌های خود، به‌ویژه در فصل تابستان که تقاضای برق افزایش می‌یابد، به گاز طبیعی ایران وابسته بوده است. این وابستگی باعث شده است که در ماه‌های اخیر، با توقف کامل گاز ایران، بیش از ۵۵۰۰ مگاوات برق از دست برود. دولت عراق تاکنون قادر به جبران این کمبود نبوده و این امر منجر به کاهش ساعات تامین برق در بسیاری از شهرهای این کشور شده است. در تابستان‌های گذشته این کمبود به اعتراضات گسترده مردمی منجر شده است.
در سال‌های گذشته، و به دنبال کمبود گاز طبیعی در ایران، جریان گاز ایران به عراق بارها قطع شده است. احمد موسی، سخنگوی وزارت برق عراق، اعلام کرد که این کشور به دلیل توقف واردات گاز از ایران در روزهای اخیر، هنوز حدود یک‌سوم تولید برق خود را از دست می‌دهد. او همچنین اشاره کرد که معافیت‌های تحریمی برای واردات گاز ایران در تاریخ ۱۸ اسفند به پایان می‌رسد، درحالی‌که عرضه گاز ایران به بغداد و مناطق مرکزی از پیش متوقف شده و تاکنون منجر به از دست رفتن ۸هزار مگاوات برق شده است.
دالغا خاتین اوغلو، کارشناس انرژی، با توجه به وضعیت فعلی مشعل‌سوزی در چاه‌های نفت عراق، بر این نکته تاکید می‌کند که عراق دو برابر میزان گاز وارداتی از ایران، تلفات «گاز همراه» در میادین نفتی دارد. این کشور در مقاطعی پروژه‌های جمع‌آوری گازهای همراه را تسریع بخشید، اما این پروژه‌ها در دهه گذشته، خصوصا با افت چشمگیر قیمت نفت در نیمه ابتدایی دهه گذشته و بحران داعش، تقریبا متوقف شد.
به گفته خاتین اوغلو، طی چند سال گذشته چندین قرارداد برای احیای این پروژه‌ها و همچنین تولید گاز از میدان‌های گازی امضا شده است. قرارداد اخیر عراق با شرکت بی‌پی هم نشان می‌دهد که این کشور در میان‌مدت دیگر نیازی به گاز ایران نخواهد داشت. بااین‌حال، قطع فوری واردات گاز ایران، عراق را با مشکلاتی روبه‌رو خواهد کرد. این اقدام قبل از سال ۲۰۲۸ یک ریسک بزرگ برای عراق به شمار می‌رود، مگر اینکه عراق اقدام به ساخت پایانه‌های دریافت ال‌ان‌جی کند، که آن نیز ماه‌ها زمان می‌برد. همچنین، زیرساختار انتقال گاز از بنادر جنوبی به تمامی مناطق کشور باید بازنگری شود که این امر بسیار هزینه‌بر است. در مورد برق، قطع واردات از ایران در کوتاه‌مدت محتمل است.
یک پژوهشگر اقتصاد مالی در دانشگاه تگزاس معتقد است که عدم تمدید معافیت عراق برای واردات انرژی از ایران باید در چارچوب سیاست فشار حداکثری ترامپ ارزیابی شود؛ چرا که مبنای اصلی چنین سیاستی محدود کردن کامل منابع درآمد ارزی ایران است، چه از طریق تحریم صادرات نفت و چه از طریق محدودیت در فروش برق و گاز طبیعی به عراق.
با توجه به کمبود و کسری ۲۰ تا ۲۴هزار مگاواتی برق در ایران و صادرات ۱۰۰۰مگاواتی برق ایران به عراق، عدم فروش برق به عراق تاثیر خاصی بر کمبود برق ایران نخواهد گذاشت. اما از زاویه اقتصادی و درآمد ارزی، استقلال انرژی عراق به معنای کاهش درآمدهای ارزی ایران خواهد بود. برای مثال، گفته شده ایران سال گذشته حدود ۱۰میلیارد دلار به‌خاطر همین موضوع از عراق دریافت کرده و دولت آمریکا به عراق معافیت تحریمی داده است.
عراق به طور فعال در حال بررسی چندین منبع انرژی جایگزین برای کاهش وابستگی به واردات انرژی از ایران است. این کشور واردات برق از ترکیه را از طریق یک خط انتقال جدید ۱۱۵کیلومتری که در ژوئیه ۲۰۲۴ افتتاح شد، از سر گرفته است و واردات برق از اردن را از طریق یک خط انتقال ۳۴۰کیلومتری که در مارس ۲۰۲۴ به بهره‌برداری رسید، آغاز کرده است.
علاوه بر این، عراق در حال برنامه‌ریزی برای تکمیل اتصال به شبکه برق شورای همکاری خلیج فارس تا پایان سال ۲۰۲۵ است. بغداد همچنین در حال مذاکره با کشورهایی همچون عربستان سعودی و کویت برای واردات گاز طبیعی است و مذاکراتی برای واردات ۲۰میلیون فوت مکعب گاز از ترکمنستان در جریان است. علاوه بر واردات گاز، عراق در حال گسترش تولید گاز طبیعی داخلی با همکاری شرکت فرانسوی توتال است و پروژه‌های گاز محلی را در دست اجرا دارد که ممکن است ۳ تا ۵سال طول بکشد.
در کنار این اقدامات، عراق به انرژی‌های تجدیدپذیر نیز توجه دارد و قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ ظرفیت خورشیدی خود را به ۱۲گیگاوات افزایش دهد و سهم انرژی‌های تجدیدپذیر را به ۳۰درصد از تامین برق کشور برساند. ازسرگیری صادرات نفت از منطقه کردستان عراق از طریق بندر جیهان ترکیه، نیز می‌تواند منجر به جبران بخشی از نیازهای انرژی این کشور شود. با وجود این تلاش‌ها، عراق همچنان با چالش‌هایی در جایگزینی کامل واردات انرژی از ایران در کوتاه‌مدت مواجه است. برای دستیابی به استقلال انرژی، این کشور نیازمند اجرای ترکیبی از منابع جایگزین انرژی همراه با بهبود زیرساختار داخلی و کاهش اتلاف انرژی است.
با توجه به سیاست فعلی دولت ترامپ در قبال ایران، نمی‌توان انتظار داشت در کوتاه‌مدت توافقی بین طرفین صورت گیرد. عراق این امکان را دارد که برق و گاز طبیعی مورد نیاز خود را از منابع داخلی تامین کند و در بلندمدت حتی به صادر کننده برق تبدیل شود. البته این امر مشروط به عملیاتی شدن تمامی پروژه‌های گاز طبیعی، به‌ویژه پروژه‌های «گاز همراه» در میادین نفتی و همچنین توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر است. علاوه بر این، اجرای برنامه بغداد برای واردات ال‌ان‌جی (گاز طبیعی مایع) از کشورهای همسایه و آفریقایی نیز می‌تواند نقش مهمی در تضمین امنیت انرژی عراق ایفا کند. اجرای این پروژه‌ها نه‌تنها امنیت انرژی عراق را تقویت خواهد کرد، بلکه سیاست تنوع‌بخشی به منابع انرژی نیز به‌طور عملیاتی اجرا خواهد شد.
در نتیجه، هرچند عراق در کوتاه‌مدت با چالش‌هایی در تامین انرژی مواجه خواهد شد، اما در بلندمدت از قطع وابستگی به انرژی ایران سود خواهد برد. توسعه منابع داخلی و ایجاد زیرساختار جدید، همراه با گسترش همکاری‌های منطقه‌ای، می‌تواند عراق را به یک بازیگر مستقل‌تر در حوزه انرژی تبدیل کند.
