ظریف پیش‌تر نیز دو پیشنهاد «پیمان عدم تجاوز» و «مجمع گفت‌وگوهای منطقه‌ای» را به سعودی‌ها داده بود که تاکنون بدون واکنش از سوی عربستان مواجه شده‌اند. حسن روحانی رئیس‌جمهوری ایران نیز کشورهای ساحلی خلیج‌فارس را به تشکیل یک اتحادیه اقتصادی دعوت کرده است. تحلیلگران تغییر لحن و مواضع چند ماه اخیر ایران را ناشی از دو مساله تغییر نگاه عربستان به ایران به‌عنوان دشمن جدید از یکسو و تلاش‌های دولت ترامپ برای ایجاد یک اتحاد منطقه‌ای علیه تهران می‌دانند.

در همین ارتباط وزیر امورخارجه ایران در ادامه سفر خود به پاکستان و پس از سخنرانی در موسسه مطالعات راهبردی اسلام‌آباد، در نشست پرسش و پاسخ با خبرنگاران با تبیین اهمیت امنیت و ثبات در منطقه گفت: «معتقدیم امنیت و ثبات کشورهای همسایه و منطقه همان امنیت و ثبات جمهوری اسلامی ایران است.» ظریف افزود: «امیدوارم آنها (عربستان) همان احساس ما را داشته باشند و برای حل موضوعات مورد اختلاف آمادگی داشته باشند.»

وزیر امورخارجه ایران در ادامه سخنانش در این نشست اعلام کرد: «ما آمادگی خود را برای آغاز مذاکرات با عربستان سعودی اعلام کرده‌ایم و از اقدامات نواز شریف نخست‌وزیر سابق پاکستان نیز برای آغاز این گفت‌وگوها نیز استقبال کردیم.» اشاره ظریف به سفر ۲۹ دی ماه ۱۳۹۴ محمد نوازشریف، نخست‌وزیر سابق پاکستان است که در سفر به ریاض و سپس تهران، نقش میانجیگری در روابط را ایفا کرد که البته این تلاش‌ها ناکام ماند. وزیرخارجه ایران در ادامه سخنان خود در اسلام‌آباد تاکید کرد: «مشکل این است که سعودی‌ها فکر می‌کنند این به نفع آنهاست اگر دنیا فکر کند که آنها از جانب ایران تهدید می‌شوند. از این‌رو معتقدیم که نمی‌توانیم عربستان سعودی را از تحولات منطقه کنار بگذاریم، اما بر این مهم نیز معتقدیم که جمهوری اسلامی ایران را نیز نباید از تحولات منطقه جدا نگاه داشت، حال پرسش اینجاست که چرا باید سعی کنیم که یکدیگر را از تحولات منطقه جدا نگاه داریم.»

اظهارات محمدجواد ظریف در شرایطی است که پیش‌تر وی در گفت‌وگو با «یورگن تودنهوفر» خبرنگار مشهور آلمانی از پیشنهاد جدید ایران برای انعقاد «پیمان عدم‌تجاوزگری» با هدف تامین امنیت منطقه خبر داد. همه‌جانبه‌نگری، اعتمادسازی و تبادل گردشگر از جمله مختصات پیشنهاد محمدجواد ظریف است. رئیس دستگاه دیپلماسی در طول دوران صدارت خود، پیشنهاد دیگری را به عربستان و دیگر دولت‌های عربی خلیج‌فارس ارائه داد که تاکنون با چراغ سبز عربستان همراه نشده است. ظریف از سال ۹۴ تاکنون تشکیل مجمع گفت‌وگوهای منطقه‌ای را به مقامات خلیج‌فارس پیشنهاد داده است. اگرچه قطر و کویت از همان زمان طرح این پیشنهاد، تلاش‌هایی را برای فراهم کردن زمینه‌های گفت‌وگو میان دو سوی ساحل فراهم کردند، اما به‌دلیل عدم تمایل ریاض، تاکنون راه به‌جایی نبرده است و حتی مقامات سعودی ایران را مسوول بی‌ثباتی موجود در منطقه عنوان داشته‌اند.

در تحلیل چرایی مواضع اخیر ایران در قبال عربستان باید به دو دلیل اشاره کرد:

تغییر نگاه عربستان به ایران

 مقامات سعودی پس از دو تحول عمده منطقه‌ای یعنی اشغال عراق در ۲۰۰۳ و خیزش‌های عربی ۲۰۱۱ و تحولات داخلی منبعث از به‌قدرت رسیدن ملک‌سلمان و تیم جدید سیاسی و امنیتی، نگاه خود را به ایران تغییر داده‌اند، که این نگاه با سد کردن نفوذ ایران در جهان عرب و ضرورت مقابله با آن و تغییر دشمنانی چون اسرائیل به دوست در ارتباط است.

رویکرد فراگیر دولت ترامپ

دولت ترامپ بنا دارد در یک ائتلاف گسترده شامل بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی، ایران را به گوشه رینگ هدایت کند. در این چارچوب نقش اسرائیل و عربستان برای نقش‌آفرینی در این راهبرد تعیین‌کننده است. به‌نظر می‌رسد مقامات ایران بنا دارند این تصور را نزد مقامات عربستان تصحیح کنند که ایران نه دشمن عربستان، بلکه یک همسایه و دوست خوب است.

اخبار مرتبط