موسویان پیامدهای قتل خاشقجی برای عربستان را تحلیل کرد
سقف فشار واشنگتن به ریاض
دعواهای سیاسی در سطح بین‌الملل بر سر پرونده خاشقجی بالا گرفته است. اعضای کنگره آمریکا خواهان تنبیه عربستان هستند. اتحادیه اروپا خواستار تحقیقات جدی شده و در نهایت ترکیه موی دماغ سعودی‌ها شده است؛ در همین حال واکنش برخی اعراب و جمهوری اسلامی ایران در این دعوای سیاسی قابل توجه است. در این خصوص پایگاه‌خبری «خبرآنلاین» با دکتر سیدحسین موسویان، کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل، محقق و استاد دانشگاه پرینستون آمریکا درباره آینده روابط آمریکا و عربستان و دیگر مسائل گفتوگویی انجام داده است که در زیر می‌آید.
تحلیل شما از مرگ خاشقجی چیست؟ برخی معتقد هستند که این اتفاق سهوی نبوده، بلکه نقشه‌ای برای تخریب چهره حکومت سعودی بوده است.
این فرضیه، فرضیه درستی نیست. رسانه‌ها و شخصیت‌های معتبر آمریکا و اروپا تردید ندارند که تیم کماندوی عملیات توسط شخص بن‌سلمان تعیین و عازم شده بود. منتها اینکه دستور قتل نیز از قبل صادر شده باشد، مشخص نیست؛ چون یک احتمال وجود دارد که ماموریت تیم عملیات، ربودن خاشقجی بوده اما او مقاومت کرده و درگیری به‌وجود آمده که به مرگ او منجر شده باشد. در این‌صورت تیم عملیات دستپاچه شده با هماهنگی یا بدون هماهنگی، جنازه را قطعه قطعه، سربه نیست و سریعا استانبول را ترک کرده‌اند.
رفتار و دستپاچگی عربستان را نسبت به این موضوع چگونه ارزیابی می‌کنید؟
تایید کشته شدن خاشقجی سه علت مهم داشت:
اول اینکه دولت ترکیه اطلاعات کلیدی قتل را داشت و حاضر به معامله نشد؛ چون حیثیت و اعتبار سیاسی و امنیتی حاکمیت ترکیه شدیدا لطمه می‌خورد. دوم اینکه واشنگتن پست آمریکا عزم راسخ در افشای قتل داشت و توانست رسانه‌های بزرگ آمریکا مثل نیویورک‌تایمز و سی‌ان‌ان را کاملا همراه کند.
سومین مساله هم این است که سازمان اطلاعات و امنیت ترکیه، اطلاعات قتل را قطره چکانی در اختیار شبکه الجزیره قطر و برخی از رسانه‌های ترکیه قرار داد. شبکه الجزیره هم به‌طور فوق‌العاده حرفه‌ای نقش محوری در برآشفتن افکار عمومی جهان علیه عربستان ایفا کرد. با استفاده از این فرصت، در واقع قطر انتقام سختی از عربستان و شخص بن‌سلمان گرفت.
این سه محور آن‌چنان فشاری به کاخ سفید آورد که مجبور شد مایک پمپئو، وزیرخارجه را عازم ریاض کند تا به حکومت عربستان بگوید که باید مرگ خاشقجی را تایید و عده‌ای مجازات شوند.
پیش‌بینی شما از آینده روابط آمریکا و عربستان چیست؟ آیا آمریکا می‌تواند عربستان را تحریم کند؟
روابط آمریکا و عربستان لطمه خورده اما فدای قتل خاشقجی نخواهد شد. اگر واشنگتن مجبور شود، در یک پروسه زمانی، بن‌سلمان را هم قربانی خواهد کرد؛ اما زمام اداره عربستان را رها نخواهد کرد.
نقش ترکیه را چطور ارزیابی می‌کنید؟ آیا اردوغان درحال معامله‌گری است و آیا آمریکا ترکیه را جلو انداخته است که این غائله را جمع کند؟
اردوغان برعکس موارد قبلی، در این مورد ماهرانه عمل کرده است. او از عربستان، بن‌سلمان و کاخ سفید ترامپ خشمگین بود که از این فرصت استفاده و هر دو را تنبیه کرد. اما از این مرحله به بعد، بخش حساس‌تر ماجرا در پیش است. آنکارا اطلاعات لازم در مورد دخالت محمد بن‌سلمان در ماجرا را دارد. اگر مثل مرحله قبل غیررسمی افشا کند، واشنگتن راهی به جز تغییر محمد بن‌سلمان نخواهد داشت. اگر هم بخواهد معامله کند، می‌تواند امتیازات بزرگی بگیرد.
واکنش‌های بین‌المللی خصوصا اعراب را چطور تحلیل می‌کنید و همین‌طور سکوت برخی کشورهای عربی؟
جهان عرب یک جهان مرده و بی‌خاصیت است و نباید توقعی از آنها داشت. بسیاری از کشورهای عربی در مقابل تعیین بیت‌المقدس به‌عنوان پایتخت اسرائیل نه تنها هیچ نقش بازدارنده‌ای نداشتند، بلکه در پشت‌پرده با تل‌آویو ساختند.
آیا این وضعیت نفعی برای ایران دارد؟ ایران چگونه می‌تواند از این فضای سیاسی بهره ببرد؟ کما اینکه روسیه در این فضا دست به کار شده که سعودی را به سمت خود بکشاند. به‌طور کلی تحلیل شما از واکنش ایران به این مساله چیست؟
ایران واکنش پخته‌ای داشت. اگر ایران به میدان می‌آمد، تبلیغات غرب از ریاض به سمت تهران هدایت می‌شد و رسانه‌های غربی کلیه مواردی را که از دهه‌های گذشته به جمهوری اسلامی نسبت داده بودند، زنده می‌کردند. الان هم لابی اسرائیل در آمریکا به‌شدت فعال شده تا ترمز فشار بیشتر واشنگتن به عربستان را بکشند آن‌هم با استفاده از بهانه ایران و اینکه تهران سود فشار بیشتر به عربستان را خواهد برد. به نظرم سرنوشت بن‌سلمان دست واشنگتن است و تهران و مسکو سهمی نداشته و نمی‌توانند داشته باشند.
در نهایت پیش‌بینی شما از این جنجال بین‌المللی بر سریک قتل چیست؟ چگونه این غائله پایان می‌یابد؟!
اولا این تنها یک قتل نیست. بی‌تدبیری‌های قبلی محمد بن‌سلمان همچون مورد حمله به یمن، گروگانگیری سعد حریری، ایجاد غائله قطر و دستگیری ده‌ها شاهزاده بنام سعودی، قبلا در لیاقت او برای پادشاهی عربستان تردید جدی ایجاد کرده بود. قتل جمال خاشقجی، کبریتی به انبار باروت بود. به‌ویژه اینکه وی ستون‌نویس واشنگتن‌پست از بانفوذترین رسانه‌های آمریکا و جهان بود و نحوه و مکان قتل او هم شوک‌آور بود. بنابراین رسانه‌های بزرگی در آمریکا و جهان برای ساقط کردن محمد بن‌سلمان بسیج شده‌اند؛ درحالی‌که منافع ملی آمریکا ایجاب می‌کند که عربستان را متحد در اختیار حفظ کند. بنابراین ماجرا بسیار پیچیده شده است. به نظر می‌رسد ممکن است درنهایت ماجرا به تغییر محمد بن‌سلمان ختم شود و نه بیشتر. یعنی اگر فشاری هم از آمریکا و اروپا علیه عربستان وارد شود، سقف آن تغییر محمد بن‌سلمان است.
ارسال نظر