آخرین گزارش شاخص صادراتی بررسی شد
پارادوکس در کنش صادراتی
مطابق آمار بانک مرکزی، شاخص قیمت تولیدکننده در آذر ماه ۹۷، تورم نقطه به نقطه ۹/ ۵۳ درصدی را ثبت کرده است. مقایسه تورم نقطه به نقطه شاخص بهای صادراتی و شاخص بهای تولیدکننده نشان می‌دهد که به‌طور میانگین، اگر کالایی قابلیت صادرات داشته باشد، در خارج از کشور می‌تواند بیش از ۱۰۰ درصد درآمد بیشتری را برای تولیدکننده به ارمغان آورد. اما با این حال، پارادوکس قضیه اینجاست که مطابق آمار گمرک، میزان صادرات کشور در سال جاری تا انتهای آذر ماه، از نظر حجمی کمتر از سال قبل بوده و از نظر ارزشی نیز تنها ۵ درصد ارزآوری بیشتر را رقم زده است. اینکه چطور موتور انگیزشی قیمت نتوانسته ارزآوری صادراتی بیشتر را برای کشور به دنبال داشته باشد، نقطه‌ای است که می‌توان نقش مقررات دست‌وپاگیر دولت و موانع تحریمی صادراتی را در آن به دید.
عبور از فیلتر
«شاخص بهای کالاهای صادراتی در ایران» جزو معدود آمارهایی است که از فیلتر آماری بانک مرکزی عبور کرده است. بانک مرکزی که اخیرا از انتشار آمار شاخص بهای مصرف‌کننده(تورم)، شاخص بهای کالاهای قابل تجارت و غیرقابل تجارت، قیمت خرده‌فروشی مواد خوراکی در تهران و حساب‌های ملی(رشد اقتصادی) خودداری کرده است، آخرین به‌روزرسانی روند شاخص صادراتی را در تارنمای خود قرار داده است. این شاخص، یکی از انواع شاخص‌های قیمت است که سطح عمومی قیمت کالاهای غیرنفتی صادراتی را بر اساس قیمت بازار آزاد نشان می‌دهد. دو فاکتور در تعیین این شاخص نقش بازی می‌کنند، قیمت کالاهای صادر شده در بازارهای جهانی و نوسانات نرخ ارز. در حقیقت در تعیین شاخص صادراتی، قیمت ارزی کالاهای صادر شده به قیمت ریالی تبدیل می‌شود. از این‌رو روند شاخص می‌تواند میزان جذابیت صادرات را برای صادرکنندگان کشور نشان دهد؛ در واقع این شاخص می‌تواند نشان دهد که تا چه حد صادرات، انگیزش قیمتی را برای صادرکننده برانگیخته است. طبیعتا انگیزش قیمتی هنگام رشد نرخ ارز، در بهترین حالت است، اگر در چنین حالتی آمار حجم صادرات روند دیگری را بر می‌گزیند، حتما موانع جدی وجود دارد که توانسته این انگیزش قیمتی را خنثی کند. در تهیه این شاخص، کلیه واحدها و شرکت‌های صادرکننده کالاهای غیرنفتی در کل کشور بررسی می‌شوند.
آخرین آمار
شاخص بهای کالاهای صادراتی در آذر ماه ۹۷، به عدد ۲/ ۷۴۹ واحد رسید. شاخص بهای صادراتی در آذر ماه نسبت به ماه قبلش، ۲/ ۲۰ درصد(تورم ماهانه) عقب‌نشینی کرد. از دید سالانه نیز، رشد شاخص صادراتی در ۱۲ ماه منتهی به آذر ۹۷ نسبت به ۱۲ منتهی به آذر ۹۶، معادل ۴/ ۱۳۰ درصد شده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد تغییرات شاخص بهای کالاهای صادراتی، همپای شاخص نرخ ارز در سال جاری حرکت کرده است. آمارهای رسمی بانک مرکزی از قیمت دلار در بازار آزاد تهران و شاخص کالاهای صادراتی حاکی از این است که این دو عدد، روند تقریبا یکسانی را در سال جاری ثبت کرده‌اند. مثلا در ماه آذر که قیمت دلار در بازار آزاد، معادل ۵/ ۱۹ درصد افت کرده، شاخص قیمت کالاهای صادراتی نیز افت تقریبا مشابه ۲/ ۲۰ درصدی را ثبت کرده تا منفی‌ترین ماه شاخص بهای صادراتی در پایان پاییز رقم بخورد. رشد نقطه به نقطه این شاخص نیز(رشد شاخص بها در آذر ۹۷ نسبت به آذر ۹۶) با توجه به روند منفی شاخص، کند شد؛ طوری که رشد نقطه به نقطه که در مهرماه به ۲/ ۲۸۲ واحد رسیده بود، در نهمین ماه سال به ۵/ ۱۶۲ درصد نزول کرد. این عدد نیز تقریبا متقارن با رشد نقطه به نقطه نرخ ارز در بازار آزاد است(رشد نقطه به نقطه نرخ دلار در آذر ماه ۵/ ۱۶۶ درصد بوده است).
انگیزه قیمتی در اوج
آمارهای صادرات در سال جاری تایید می‌کند که به اندازه کافی انگیزه قیمتی برای افزایش صادرات وجود داشته است. برای دانستن اینکه هزینه تمام شده کالاهای تولید داخل نسبت به سال قبل تا چه حد بیشتر شده است، شاخص قیمت تولیدکننده می‌تواند چراغ راهنمای مناسبی باشد. شاخص قیمت تولیدکننده تغییرات قیمتی کالاهای تولیدی را بلافاصله پس از تولید (به تعبیری درب کارخانه) رصد می‌کند. از این رو می‌تواند معرف مناسبی برای روند تورمی تحمیل شده بر تولیدکنندگان باشد. مطابق آخرین گزارش بانک مرکزی، در آذر ماه ۹۷ شاخص قیمت تولیدکننده نسبت به آذر ۹۶، معادل ۹/ ۵۳ درصد رشد داشته است. در نتیجه قیمت فروش محصولات تولیدی در آذر ماه امسال نسبت به آذر ماه سال گذشته، حدود۵۴ درصد رشد داشته، درحالی‌که صادرات آن محصول، می‌تواند رشد بیش از ۱۶۰ درصدی قیمت را در بازه یکساله برای تولیدکننده ثبت کند.
با این حساب انگیزه قیمتی صادرات در سال جاری متناسب با رشد نرخ ارز افزایش داشته و در مجموع ورای روند شاخص قیمت مصرف‌کننده و تولیدکننده بوده است. اما مساله اینجاست که این مزیت صادراتی ایجاد شده، چندان در آمار حجمی صادرات نمود پیدا نکرده است. مطابق گزارش گمرک از ۹ ماه ابتدایی سال جاری، حجم صادرات نسبت به سال گذشته با افت ۲ درصدی مواجه شده است. از نظر ارزشی نیز تنها ۴/ ۵ درصد ارزآوری بیشتر نسبت به سال گذشته ثبت شده است. در حقیقت رشد شاخص صادراتی موجب رشد صادرات کشور نشده است. در اینکه چرا رشد نرخ ارز و شاخص بهای صادرات، نتوانسته میل به صادرات را چندان تحریک کند، به نظر مشکلات تحریمی و وجود موانع متعدد دولتی بر راه صادرات(ممنوعیت گسترده صادرات) بهترین توضیح‌دهنده می‌توانند باشند.
تغییرات گروه‌ها
در گزارش‌های بانک مرکزی، تحولات قیمت کالاهای صادراتی به تفکیک ۱۵ گروه ارائه می‌شود که عبارتند از: «محصولات حیوانی»، «محصولات نباتی»، «چربی‌ها و روغن‌های حیوانی و نباتی»، «محصولات صنایع غذایی و توتون»، «محصولات معدنی»، «محصولات صنایع شیمیایی»، «مواد پلاستیک»، «پوست و چرم و محصولات چرمی»، «چوب و اشیای چوبی»، «مواد نسجی و مصنوعات از این مواد»، «انواع کفش»، «مصنوعات ساخته شده از سنگ»، «فلزات معمولی و مصنوعات آنها»، «ماشین‌آلات مکانیکی» و «ادوات برقی و وسایل نقلیه زمینی و تجهیزات ترابری». تمامی گروه‌ها در آخرین ماه پاییز، روند کاهشی را ثبت کردند. جالب اینکه، میزان افت ماهانه شاخص اغلب گروه‌ها تقریبا مشابه یکدیگر و حول عدد میانگین(۲/ ۲۰ درصد) بوده است که نشان می‌دهد تغییرات قیمت‌های جهانی در آذر ماه نتوانسته بر کاهش نرخ ارز در داخل کشور بچربد. بیشترین افت شاخص در گروه مواد پلاستیک، کائوچو و مصنوعات آنها با تورم منفی ۶/ ۲۳ درصد رخ داده است. این گروه جزو گروه‌های وزین در شاخص بهای صادراتی با ضریب اهمیت ۵/ ۱۰ درصدی به حساب می‌آید. به گزارش بانک مرکزی، کاهش شاخص این گروه بیشتر ناشی از پایین آمدن شاخص قیمت پلی‌اتیلن سبک، پلی‌اتیلن سنگین و شیلنگ پلاستیکی و آلکید رزین بوده است. در مقابل، کمترین افت ماهانه در شاخص گروه چوب و اشیای چوبی گزارش شده که تورم منفی ۱/ ۱۶ درصدی را ثبت کرده است.
بانک مرکزی علاوه بر ارائه تغییرات شاخص به تفکیک ۱۵ گروه، روند یک گروه اختصاصی را نیز بررسی می‌کند: محصولات پتروشیمی. با توجه به اینکه فرآورده‌های نفتی نقش مهمی در صادرات کشور دارند، بررسی مجزای تغییرات شاخص محصولات پتروشیمی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. گروه محصولات پتروشیمی، به تنهایی ۳/ ۴۶ درصد در شاخص کل سهیم است. شاخص گروه پتروشیمی نیز ۲۱ درصد افت را در سومین ماه پاییز ثبت کرده است. رشد نقطه به نقطه شاخص محصولات پتروشیمی در آذر ماه معادل ۱/ ۱۷۸ درصد بوده که تندتر از میانگین شاخص کل بهای صادراتی است.
ارسال نظر