رئیس جمهور خبر داد
امکان دستیابی به توافق در صورت لغو تحریم‌ها
عكس: president.ir
رئیسجمهور تاکید کرد این درخواست مال الان نیست و مدت‌‌‌هاست که مطرح می‌شود. وی ادامه داد: «خیلی از این کشورهایی که می‌‌‌آیند با ما دیدار می‌کنند، حامل پیام‌‌‌هایی هستند مبنی بر اینکه آمریکایی‌‌‌ها پیام دادند که می‌‌‌خواهیم مستقیم صحبت کنیم. مدت‌‌‌هاست این مطرح بوده، شاید در دولت‌‌‌های قبل هم مطرح بوده و در دولت ما هم مطرح است؛ ولی تا الان مذاکره با آمریکایی‌‌‌ها صورت نگرفته است.»
بحث مذاکره مستقیم با آمریکا از آنجا در رسانه‌‌‌ها مطرح شد که حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه روز دوشنبه از درخواست‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مکرر واشنگتن برای مذاکره مستقیم با ایران خبر داد و گفت: «هنوز درباره این مساله به جمع‌‌‌‌‌‌‌‌‌بندی نرسیده‌‌‌‌‌‌‌‌‌ایم.» رئیس دستگاه دیپلماسی با اشاره به مذاکرات جاری هستهای در وین افزود: «طرف آمریکایی هراز گاهی پیام می‌دهد که مذاکره مستقیم انجام شود. گفتوگوی ما در حال حاضر از طریق nonpaper (غیر‌‌‌‌‌‌‌‌‌مکتوب) دنبال می‌شود.» وزیر امور خارجه افزود: «اگر در روند مذاکرات وین به مرحله‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای برسیم که رسیدن به توافق خوب لازمه‌‌‌‌‌‌‌‌‌اش این باشد که با آمریکا گفتوگو داشته باشیم، آن را نادیده نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیریم.»
پس از آن نیز روز سهشنبه علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان در توییتی درخصوص شرط رسیدن به چنین مرحله‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای یعنی توافق مستقیم با آمریکا نوشت: «تاکنون ارتباط با هیات آمریکایی حاضر در وین با مبادله نوشتار غیررسمی انجام شده و نیازی به بیش از این نیز نبوده و نخواهد بود. این روش ارتباطی تنها زمانی با روش‌های دیگر جایگزین می‌شود که «توافق خوب» در دسترس باشد.»
در عین حال علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت روز سهشنبه در نشست خبری هفتگی در پاسخ به پرسشی در زمینه احتمال مذاکره مستقیم ایران و آمریکا تاکید کرد: «درخواست مذاکره از سوی آمریکا بارها مطرح شده، اما هیچ‌گونه مذاکره مستقیمی بین ایران و آمریکا برقرار نشده است.»
واکاوی موضع ایران درباره مذاکره مستقیم
از سوی دیگر سهشنبه شب پایگاه خبری نورنیوز نزدیک به شورای عالی امنیت ملی در تحلیلی به واکاوی نگاه ایران به مذاکره مستقیم با آمریکا پرداخت و نوشت: «اگرچه برخی رسانه‌‌‌ها و اصحاب قلم در داخل و خارج از کشور با کم‌‌‌توجهی یا تعمد تلاش کردند اظهارات وزیر امور خارجه را ابراز علاقه ایران برای مذاکره با آمریکا تعبیر کنند اما توجه دقیق به صحبتهای امیرعبداللهیان و همچنین متن توییت شمخانی که با شفافیت بیشتری به موضوع پرداخته، نشان می‌دهد که موضع جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات وین چنانچه از ابتدا بیان شده بود صرفا تلاش برای دستیابی به توافق خوب است و مذاکره زیر فشار، مذاکره برای مذاکره یا وقت‌‌‌کشی و بهانه‌‌‌جویی برای فرار از پذیرش تعهدات از سوی طرف غربی را بر نمی‌‌‌تابد.»
این رسانه ادامه داد: «ایران پیش از این در جریان مذاکرات منتهی به توافق برجام نیز در قالب ۱+۵ یا مستقلا با آمریکا مذاکره داشته و نشان داده در زمانی که منافع کشور ایجاب کند از مذاکره با دشمن نیز ابایی ندارد اما این شرایط در صورتی محقق می‌شود که مجموعه شرایط برای دستیابی به توافق خوب فراهم شده باشد و مذاکره، الزامی برای نهایی‌‌‌سازی توافق مورد نظر ایران قلمداد شود.» به گزارش نورنیوز، اشاره دبیر شورای عالی امنیت ملی به این واقعیت که «تاکنون ارتباط با هیات آمریکایی حاضر در وین با مبادله نوشتار غیررسمی انجام شده و نیازی به بیش از این نبوده و نخواهد بود»، حاکی از این واقعیت است که گرچه روند مذاکرات در ریل نسبتا مناسبی قرار گرفته و در مسیر پیشرفت است اما از نظر ایران به دلیل تداوم رفتار زیاده‌‌‌خواهانه و غیرسازنده آمریکا، هنوز با دستیابی به توافق خوب فاصله داریم و از این رو الزامی برای گفتوگوی مستقیم وجود ندارد.
سیاست خارجی متوازن
همچنین به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری، رئیسی در چهارمین گفتوگوی زنده تلویزیونی‌‌‌اش با مردم در پاسخ به این پرسش که سه سفر خارجی رئیسجمهور، نگاه به شرق را در سیاست خارجی دولت تقویت می‌کند و تعریف سیاست متوازن در سیاست خارجی چگونه خواهد بود، توضیح داد: «مذاکرات آغاز شده است و سیاست خارجی دولت در حوزه‌‌‌های مختلف فعال است اما اینکه بگوییم مذاکرات همه چیز را حل می‌کند چنین چیزی وجود ندارد. مذاکرات را پیش می‌‌‌بریم لیکن همه چیز ما مذاکرات نیست.»
رئیسجمهور تاکید کرد دولت در دو حوزه فعالیت می‌کند؛ اول، خنثی کردن تحریم‌ها و دوم، رفع تحریم‌ها. رئیسی با بیان این موضوع که یکی از راه‌‌‌های خنثی‌سازی تحریم‌ها ارتباط با همسایگان است و روسیه یکی از همسایه‌‌‌های بزرگ کشور ایران است، گفت: «بنابراین نمی‌توانیم ارتباطات اقتصادی، تجاری و مناسبات دیگر با روسیه را نادیده بگیریم.» همچنین رئیس‌‌‌دولت سیزدهم درباره تعامل با کشورها تاکید کرد که بنای ما تعامل با همه دنیاست. وی افزود: «من این را در برنامه‌‌‌های انتخاباتی اعلام کردم و همین را دنبال می‌‌‌کنم، تعامل با همه کشورهای جهان که بخواهند با ما تعامل داشته باشند خواهیم داشت اما کشورهایی که بخواهند تقابل داشته باشند طبیعتا ما در مقابل آنها مقاومت خواهیم کرد. اما آنچه که در برنامه سیاست خارجی ماست تعامل با همه کشورهاست.»
آمریکا: به مذاکره مستقیم احتیاج داریم
صحبتهای امیرعبداللهیان درباره مذاکره مستقیم با آمریکا، واکنش واشنگتن را نیز در پی داشت و ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا پس از صحبتهای وزیر خارجه ایران ضمن تایید این درخواست آمریکا گفت: «مذاکرات غیرمستقیم، بهویژه در زمینه مساله‌ای به این پیچیدگی و با این اهمیت، مانع دست‌‌‌‌‌‌‌‌‌وپاگیری است.» پرایس در کنفرانس خبری در پاسخ به این سوال که با توجه به اظهارات اخیر وزیر امور خارجه ایران مبنی بر آمادگی تهران برای مذاکرات مستقیم با واشنگتن در صورت در دسترس بودن توافق خوب آیا دولت آمریکا به مذاکرات مستقیم با ایران فکر می‌کند، گفت: «همان طور که می‌‌‌‌‌‌‌‌‌دانید، ما آمادگی داریم مستقیما دیدار کنیم. موضع ما طبق معمول این بوده است که تعامل مستقیم با ایران هم در زمینه مذاکرات وین و هم در زمینه مسائل دیگر، پربارتر خواهد بود.»
سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در این خصوص توضیح داد: «ما از زمانی که [مذاکرات] در آوریل گذشته شروع شد، حاضر به دیدار با متحدان و شرکایمان و با ایران بوده‌‌‌ایم. بنابراین، به ایران بستگی دارد که کاری در زمینه این اظهارات انجام دهد. ما بر این باوریم که تعامل مستقیم با ایران در زمینه برجام یا مسائل دیگر پربارتر خواهد بود. همچنین ارتباطی کارآمد را میسر می‌‌‌سازد و این چیزی است که به آن احتیاج داریم، بهویژه در این برهه که زمان برای تلاش در راستای نجات برجام یا بازگشت دوجانبه به پایبندی، خیلی کم است.»
انتقاد پرایس از سیاست‌های ترامپ
همچنین این مقام آمریکایی با انتقاد از سیاست‌های دولت قبلی آمریکا در قبال توافق هستهای گفت: «دولت قبلی برای ما انتخاب‌‌‌های خیلی بدی به جا گذاشت. کارزار فشار حداکثری یک شکست خفت‌‌‌بار بود. هر وعده‌‌‌ای که داد، برعکسش محقق شد، چه وعده توافقی بهتر و چه متوقف کردن برنامه هستهای ایران؛ در زمینه تمامی این‌‌‌ها عکس قضیه ثابت شد.»
او در این راستا با بیان اینکه در نتیجه سیاست‌های دولت قبلی، برنامه هستهای ایران پیشرفت زیادی داشته است، افزود: «بنابراین، ما که انتخاب‌‌‌هایی بسیار دشوار، چالش‌‌‌برانگیز و حتی بد برایمان مانده، مسیری را در پیش گرفته‌‌‌ایم که باور داریم در راستای منافع ملی ماست و آن بازگشتی دوجانبه به پایبندی به برجام است. این مسیر، مسیری است که طبق ارزیابی ما، تاکنون بهترین راه بازگردانی محدودیت‌های سخت، دائمی و قابل راستی‌آزمایی بر برنامه هستهای ایران بوده است.»
پرایس با اشاره به اینکه ممکن است روزی برسد که مزایای عدم‌اشاعه‌‌‌ای برجام سال ۲۰۱۵ با وجود پیشرفت‌‌‌های برنامه هستهای ایران تقلیل بیابد، ادامه داد: «بنابراین، در حال حاضر ما به دنبال بازگشتی دوجانبه به پایبندی هستیم اما تمامی گزینه‌‌‌ها را هم بررسی می‌‌‌کنیم.» از دیگر سو جن‌ساکی، سخنگوی کاخ سفید نیز شامگاه دوشنبه در کنفرانس خبری خود گفت که واشنگتن آماده مذاکرات مستقیم و فوری با ایران برای پیشبرد مذاکرات هستهای است.
در عین حال میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی واقع در وین روز دوشنبه در واکنش به سخنان اخیر وزیر خارجه کشورمان درباره مذاکره مستقیم با آمریکا در توییتی نوشت: «مذاکره مستقیم در سطح پیشرفته مذاکرات وین می‌تواند مفید واقع شود.»
گزارش العربیه از روند مذاکرات
همزمان شبکه العربیه به نقل از منابع دیپلماتیک به بررسی روند گفتوگوها در وین پرداخت و با اشاره به اینکه مذاکرات وین به بن‌بست نرسیده است نوشت که هنوز زمان مشخصی برای پایان مذاکرات وجود ندارد. به گزارش «ایسنا»، شبکه سعودی العربیه به نقل از منابع دیپلماتیک که نام آنها را ذکر نکرده، اعلام کرد که مذاکرات وین درخصوص برنامه هستهای ایران به کندی پیش می‌رود اما این مذاکرات به بن بست نرسیده است. این منابع تاکید کردند: «هنوز معلوم نیست بتوانیم مذاکرات را ظرف دو هفته به پایان برسانیم و تاریخ مشخصی برای پایان مذاکرات وجود ندارد.»
این منابع در ادامه خاطرنشان کردند: «مساله ضمانت‌ها در مذاکرات وین بسیار پیچیده است و این پرونده همچنان باز است.» آنها در بخش دیگری نیز تاکید کردند که مذاکرات وین بر بازگشت به توافق هستهای به صورت قبلی و بدون انجام اصلاحات متمرکز است.
به گزارش «ایسنا»، روزنامه عراقی الصباح یک هفته پیش به نقل از یک منبع ایرانی نزدیک به مذاکرات وین درخصوص ضمانت‌ها نوشته بود: «چهار پرونده داریم و با توجه به اینکه رابرت مالی، مامور ویژه پرونده ایران در وزارت خارجه آمریکا گفته است که از برخی مسائل اساسی به دلیل ارتباطشان با تصمیمات کنگره نمی‌توان عبور کرد، مذاکره‌کنندگان درحال یافتن راه‌حل‌‌‌های عملی برای این پرونده‌‌‌ها هستند.»
این منبع می‌‌‌گوید: «مساله اول مربوط به تحریم‌های دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکاست که طرف آمریکایی معتقد است برخی از این تحریم‌ها به برنامه هستهای ارتباط ندارد و مربوط به مسائل دیگر است و نمی‌توان به آنها دست زد؛ در حالی که طرف ایرانی تاکید دارد این تحریم‌ها مربوط به برنامه هستهای هستند و با استناد به قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت باید برداشته شوند.» بر اساس این گزارش، مساله بعدی مساله ضمانت‌‌‌هاست و طرف ایرانی بر ایجاد سازوکاری پافشاری می‌کند که عدم‌تکرار خروج ترامپ از توافق را تضمین کند. طرف آمریکایی تاکید می‌کند واشنگتن نمی‌تواند چنین تضمین‌‌‌هایی بدهد و طرفهای مذاکره‌کننده درحال تلاش برای ایجاد ضمانت‌‌‌های جایگزین هستند که آمریکا و کشورهای اروپایی در آن مشارکت داشته باشند. این روزنامه عراقی به نقل از یک منبع ایرانی نزدیک به مذاکرات وین نوشته بود که مساله سوم مساله اطمینان از سازوکار برداشتن تحریم‌هاست و برخی طرفهای مذاکره‌کننده پیشنهاد داده‌‌‌اند که وزارت خزانه‌داری آمریکا تعهد مکتوبی مبنی بر عدم‌مخالفت با تبادلات تجاری با بانک‌های ایرانی بدهد و همچنین با سرمایه‌گذاری خارجی در داخل ایران مخالفت نکند. بر اساس این گزارش، مساله آخر این است که آمریکا تعهد دهد که با فعال‌سازی مکانیزم اروپایی اینستکس برای تعاملات تجاری با ایران مخالفت نکند.
سفر وزیر خارجه قطر به تهران
در حالی که مذاکرات در وین میان هیات‌‌‌ها ادامه دارد در پایتخت‌‌‌ها نیز تب و تاب گفتوگوها بالاست. در این خصوص محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، معاون نخست وزیر و وزیر امور خارجه قطر امروز پنج‌شنبه به تهران سفر می‌کند. به‌گزارش ایسنا، وزیر خارجه قطر در جریان این سفر با حسین امیر عبداللهیان همتای ایرانی خود دیدار و رایزنی می کند. پیشتر وزیران خارجه ایران و قطر سهشنبه شب گفت‌وگویی تلفنی داشتند که سفیر ایران در قطر این گفتوگو را بسیار «بااهمیت» توصیف کرده است.
به گزارش «ایسنا»، حمید‌رضا دهقانی در صفحه توییتر خود در این ارتباط نوشت: ««روابط که نزدیک باشد، تحولات که سریع باشد، موضوع که مهم باشد، در یک شب دو تماس تلفنی برقرار می‌شود.» بر اساس این گزارش، وزیر خارجه قطر روز سهشنبه علاوه بر گفتوگوی تلفنی با وزیر امور خارجه ایران، با آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا به صورت تلفنی رایزنی و گفتوگو کرده بود. به گزارش «ایسنا» به نقل از بخش عربی شبکه آرتی، محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، وزیر خارجه قطر در تماسی تلفنی با آنتونی بلینکن، همتای آمریکایی خود درمورد آخرین تحولات مذاکرات وین درخصوص برنامه هستهای ایران و همچنین آخرین تحولات پرونده افغانستان رایزنی کردند. همچنین بر اساس اعلام رسانه‌های خبری به نقل از کاخ سفید، جو بایدن، رئیسجمهور آمریکا و تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر ۳۱ ژانویه در کاخ سفید با یکدیگر دیدار می‌کنند. به گزارش «ایسنا»، به‌نقل از صدی‌البلد، کاخ سفید در بیانیه‌‌‌ای عنوان داشت که این سفر فرصتی برای مشورت در مورد طیف وسیعی از مسائل منطقه‌‌‌ای و بین‌المللی مورد توجه دو طرف از جمله ارتقای امنیت در منطقه خلیج‌فارس و خاورمیانه، تضمین ثبات عرضه جهانی انرژی، حمایت از مردم افغانستان و افزایش همکاری‌‌‌های تجاری و سرمایه‌گذاری بین دو کشور است.
روایت دیپلمات روس از فضای وین
همزمان با این تحولات، نماینده روسیه در وین در پیامی توییتری نوشت عصر سهشنبه نشست اعضای برجام (بدون‌ایران) و آمریکا برای ارزیابی گفت‌‌‌وگوهای وین برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری فارس، میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین اتریش در پیامی توییتری از نشست عصر سهشنبه اعضای برجام (به جز ایران) با آمریکا خبر داد. وی در این پیام توییتری نوشت: «اعضای برجام (به جز ایران) و آمریکا عصر دیدار کردند تا وضعیت کنونی امور در گفت‌‌‌وگوهای وین را ارزیابی کنند. مانند همیشه، روس‌‌‌ها خوش‌بین‌‌‌تر بوده در حالی که همکاران غربی بدبین‌‌‌تر هستند. مناقشه قدیمی [ادامه دارد]- نیمه لیوان پر است یا خالی؟»
گفتوگوی برجامی وزرای خارجه آمریکا و انگلیس
همچنین وزرای امور خارجه آمریکا و انگلیس سهشنبه شب در تماسی تلفنی در خصوص مذاکرات وین و موضوعات مرتبط با روسیه و چین بحث و تبادل نظر کردند. به گزارش خبرگزاری تسنیم، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا و همتای انگلیسی وی، لیزتراس روز سهشنبه در تماسی تلفنی در خصوص موضوعات مختلف بین‌المللی گفتوگو کردند. ندپرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا طی بیانیه‌‌‌ای در خصوص این گفتوگوی تلفنی گفت: «آنتونی جی بلینکن وزیر امور خارجه [آمریکا] با الیزابت تراس وزیر امور خارجه بریتانیا درباره نتایج تعاملات اخیر برای بازداشتن روسیه از تقویت نیروی نظامی خود در نزدیکی اوکراین صحبت کرد. ایالات‌متحده و بریتانیا با یکدیگر و همچنین با دیگر اعضای ناتو و شرکا و متحدان اروپایی، برای ترغیب روسیه به کاهش تنش‌‌‌ها و تعهد به مسیر دیپلماسی، متعهد هستند.» در ادامه این بیانیه آمده است: «آنتونی بلینکن و الیزابت تراس درباره هماهنگی برای ایستادگی در برابر زورگویی جمهوری خلق چین و همچنین نحوه دستیابی به نتیجه موفقیت‌‌‌آمیز در گفتوگوها با ایران برای بازگشت متقابل به اجرای برجام تبادل نظر کردند.»
نشست‌‌‌های دوجانبه و چندجانبه در کوبورگ
رایزنی‌‌‌ها در چارچوب دور هشتم مذاکرات وین به منظور رفع تحریم‌های آمریکا علیه ایران در شهر وین پایتخت اتریش در جریان است. در همین راستا مذاکره کنندگان ارشد ایران، اتحادیه اروپا و ۱+۴(آلمان، فرانسه، انگلیس، روسیه و چین) در هتل کوبورگ دیدارهایی داشتند. همچنین روز سهشنبه نشست دوجانبه‌‌‌ای بین علی باقری رئیس هیات مذاکره کننده جمهوری اسلامی ایران و انریکه مورا، هماهنگ‌‌‌کننده گفتوگوها در هتل کوبورگ برگزار شد. از سوی دیگر نشست‌‌‌های کارشناسی نیز از صبح روز سهشنبه آغاز شده است.
به گزارش خبرگزاری فارس، مذاکرات وین به منظور رفع تحریم‌ها در دولت سیزدهم هشتم آذر ماه آغاز و ۱۲ آذر برای مشورت طرفهای اروپایی درباره دو پیشنهاد طرف ایرانی با تنفسی چند روزه متوقف شد و دوباره ۱۸ آذر ماه از سر گرفته شد. نیمه دوم مذاکرات نیز از ۱۸ آذر آغاز و جمعه ۲۶ آذر با برگزاری نشست اختتامیه کمیسیون مشترک برجام پایان یافت و مقرر شد که هیات‌‌‌ها به پایتخت‌‌‌ها مراجعت کنند و به‌زودی به وین بازگردند. دور هشتم مذاکرات نیز ششم دی ماه شروع و تا نهم دی ماه ادامه یافت و بعد از تنفسی سه روزه به مناسبت سال نو میلادی مجددا روز دوشنبه ۱۳ دی ماه از سر گرفته شد و کماکان در وین در جریان است. البته ۲۴ دی ماه بر اساس توافق حاصله روسای هیات‌‌‌های مذاکره‌کننده ایران و سه کشور اروپایی برای مشورت‌‌‌ها به پایتخت‌‌‌ها مراجعت کردند و دوشنبه ۲۷ دی ماه دوباره مذاکرات از سرگرفته شد که در فرمت‌‌‌ها و سطوح مختلف کماکان در پایتخت اتریش جریان دارد.
