بحران اقتصادی و چالش‌های سیاسی، اردوغان را به فکر اصلاح انداخت

ترکیه در آستانه انفجار

دنیای‌اقتصاد : «محمد علی کولات» که برای حزب عدالت و توسعه اردوغان نظرسنجی‌هایی انجام می‌دهد، به نیویورک‌تایمز گفت برآوردهای اخیر نشان می‌دهد جایگاه حزب عدالت و توسعه اردوغان به کمترین حد خود از زمان به قدرت رسیدن در ترکیه رسیده است؛ یعنی به رقمی حدود ۳۰ درصد.

«اوزگور آکباس» که به‌دلیل محدودیت بر فروشگاه دخانیاتش، کسب‌و‌کارش از رونق افتاده ماه گذشته تلاش کرد به سازماندهی تظاهراتی در استانبول در اعتراض به آنچه وی قواعد ناعادلانه وضع شده بر کسب‌و‌کارها طی دوران پاندمی کرونا می‌دانست یاری رساند. «کارلوتا گال» در گزارش ۲۷ دسامبر برای نیویورک تایمز نوشت، این کاسب محلی در مصاحبه با نیویورک تایمز گفت:«دوستان بسیاری هستند که کسب‌و‌کارشان تعطیل شده است. برخی هم در آستانه خودکشی قرار گرفته‌اند. ترک‌ها دو سال است که با سقوط ارزش پول ملی و تورم دورقمی دست و پنجه نرم می‌کنند و وقتی در ماه مارس کرونا نیز آغاز شد، رکود عمیق در این کشور را بدتر کرد. ۹ ماه بعد و پس از شروع دومین موج کرونا در ترکیه، نشانه‌هایی وجود دارد دال بر اینکه بخش قابل توجهی از جمعیت ترکیه زیر فشار بدهی و گرسنگی فزاینده قرار گرفته است. «MetroPoll Research»، یک سازمان برجسته و معروف نظرسنج، در نظرسنجی اخیری دریافت که ۲۵ درصد از پاسخ‌دهندگان اعلام کردند قادر به تامین نیازهای اساسی خود نیستند. آکباس می‌گوید این وضعیت را به‌طور روزانه در میان مشتریانش مشاهده می‌کند. او می‌گوید: «مردم در آستانه انفجار قرار دارند.»

برای اردوغان، که سال جاری با سیاست‌های پرخاشگرانه و تهاجمی و مداخلات نظامی توجهات را به خود معطوف کرده بود، اوضاع در ماه نوامبر به اوج رسید. دولت اعتراف کرد با ثبت نکردن موارد بدون علامت، شیوع کرونا را دست کم گرفت و داده‌های جدید سطوح جدید و بالای سرایت این ویروس در این کشور را نشان داد. به نوشته گزارشگر نیویورک تایمز، لیر ترکیه با یک کاهش قابل توجه مواجه شده است- در سال جاری بیش از ۳۰ درصد در برابر دلار کاهش یافت- و ذخایر ارزی خارجی ترکیه هم به شدت رو به کاهش است. با تورمی دورقمی، این کشور با بحران تراز پرداخت‌ها مواجه است و این چیزی است که شرکت سرمایه‌گذاری مودیز اعلام کرد. این بحران در حالی است که اردوغان یک متحد قدرتمند را از دست می‌دهد. آن متحد کسی نیست جز دونالد ترامپ که چند روزی به پایان حضورش در کاخ سفید نمانده است. ترکیه به‌دلیل خرید سیستم‌های دفاع موشکی روسیه مورد تحریم آمریکا قرار گرفت و از سوی اتحادیه اروپا هم به‌دلیل حفاری گازی در آب‌های مدیترانه که مورد ادعای قبرس هم هست تحریم شد. ترامپ تا ماه جاری در برابر تحریم ترکیه مقاومت کرده بود اما در نهایت این تحریم به اجرا درآمد.

اردوغان با تاخیر پیروزی بایدن را تبریک گفت. تحلیلگران بر این باورند که بایدن رویکرد سخت‌تری در قبال حقوق بشر و معیارهای دموکراتیک در ترکیه اتخاذ خواهد کرد. اردوغان برای رسیدگی به مارپیچ اقتصادی ترکیه، دست به حرکتی عجیب زد که معمولا از انظار پنهان مانده است. وی رئیس جدید بانک مرکزی را منصوب کرد و وقتی وزیر دارایی او، که البته داماد و وارث او هم بود، در اعتراض استعفا داد، رئیس‌جمهور با پذیرش استعفای او و جایگزین کردن فردی دیگر به جای وی همگان را متعجب کرد. اردوغان سپس قول اصلاحات قضایی و اقتصادی را داد و حتی امکان آزادی زندانیان سیاسی را هم مطرح کرد. برخی در حزب او می‌گویند او این کارها را برای بهبود رابطه با اروپا و آمریکا انجام می‌دهد. در اواسط دسامبر، اردوغان بسته کمکی جدیدی را برای مشاغل و کسب‌و‌کارهای کوچک آسیب‌دیده تصویب کرد. این کمک به مدت سه ماه ارائه خواهد شد. او هفته گذشته برای نشان دادن حمایت از بازرگانان، برای خرید نان به نانوایی رفت.  اما منتقدان مانورهای اردوغان را «دیرهنگام» و «خیلی اندک» توصیف کرده‌اند. در مورد اینکه چرا اردوغان داماد خود «برات آلبایراک» را که وزیر دارایی هم بود برکنار کرد حرف و حدیث‌های زیادی هست اما یک نکته روشن است: اینکه وی از زمان برکناری و از چشم افتادن دیگر در انظار عمومی ظاهر نشده است و این نشان‌دهنده اصلاح جدی مسیر از سوی اردوغان است. این امر نشان می‌دهد بحران اقتصادی و عواقب آن برای سرنوشت شخص اردوغان تبدیل به یک نگرانی جدی شده است.«محمد علی کولات» که برای احزاب سیاسی نظرسنجی انجام می‌دهد و برای حزب عدالت و توسعه اردوغان هم نظرسنجی‌هایی انجام داده، می‌گوید رئیس جمهور نظرسنجی‌ها را جدی می‌گیرد. نظرسنجی‌ها از جمله MetroPoll  نشان می‌دهد جایگاه حزب عدالت و توسعه اردوغان به کمترین حد خود از زمان به قدرت رسیدن در ترکیه رسیده است: یعنی به رقمی حدود ۳۰ درصد. این به آن معناست که ائتلاف این حزب با حزب حرکت ملی نمی‌تواند موجب تضمین ۵۰ درصدی آرای اردوغان شود که برای پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری نیاز است. «اصلی آیدین تاس باس»، همکار در شورای اروپایی روابط خارجی، می‌گوید: «انتخابات بعدی پرتاب مستقیم توپ به سوی گل نیست. احتمالا اردوغان ببازد مگر اینکه ائتلاف خود را گسترده‌تر سازد یا به کسانی روی آورد که به اپوزیسیون رای داده‌اند.» او می‌گوید:«شانس انتخاب دوباره اردوغان زیر ۵۰ درصد است. بنابراین، سوال این است که آیا اردوغان آنقدر باهوش هست که بداند در اطرافش چه می‌گذرد تا با ایجاد ائتلاف‌هایی پیروزی خود را تضمین کند؟» موسسه نظرسنجی MetroPoll  دریافت که اکثریت حامیان اردوغان و ۶۳ درصد از کل پاسخ‌دهندگان بر این باورند که ترکیه با سر به سوی «بدتر شدن وضعیت» حرکت می‌کند.