سالیوان دستور کاهش تیم خاورمیانه در شورای امنیت ملی را صادر کرد
شیفت راهبردی آمریکا از خاورمیانه به خاوردور
عکس: AFP
این حرکت نشانه‌ای است از اینکه دولت جدید آمریکا، آسیا را در اولویت طرح‌های سیاست خارجی خود قرار داده است. چین طی دو دهه گذشته رشد سریعی داشته است و نگرانی‌های روزافزونی در میان مقام‌های رسمی آمریکا در هر دو حزب در مورد مواجهه رهبران اقتدارگرای چین با جهان وجود دارد. بر اساس این ساختار جدید، حوزه «کورت کمپل»، هماهنگ‌کننده آسیا- پاسیفیک، در حال افزایش است در حالی که حوزه «برت مک گورک»، هماهنگ‌کننده خاورمیانه، در حال کاهش است. این تغییرات ضرورتا گسست از ساختار امنیت ملی دولت اوباماست که در آن حوزه خاورمیانه پراهمیت‌تر از شرق آسیا دیده می‌شد. دوره دوم اوباما هم با تهدیدات امنیتی از خاورمیانه همراه بود: ظهور داعش، توافق هسته‌ای با ایران، نزاع در لیبی و سوریه و بحران مهاجرت در اروپا.
«پیجر- برتراند» در بخش دیگری از تحلیل خود می‌افزایند، بسیاری از مقام‌های امنیت ملی در دولت قبلی و فعلی بر این باورند که بایدن و تیم او بزرگ‌ترین تهدید را رقابت قدرت‌های بزرگ یعنی آمریکا، چین و روسیه می‌دانند و بنابراین، در حال تغییر منابع و اولویت‌های خود با این مساله و سازگاری با شرایط جدید هستند. جن ساکی، سخنگوی کاخ سفید می‌گوید: «آنچه ظرف چند سال اخیر مشاهده کرده‌ایم این است که چین در داخل روز به روز اقتدارگراتر و در خارج هم روز به روز پرخاشگرتر می‌شود. پکن در حال حاضر امنیت، رفاه و ارزش‌های ما را به چالش کشیده است و این نیازمند رویکرد جدیدی از سوی آمریکاست.» تیم بایدن به‌دنبال احتراز از باتلاق دیگری در خاورمیانه است و به‌دنبال تقویت ائتلاف‌های خود در آسیا و اروپاست. مقام‌های دولت بایدن استدلال می‌کنند این ائتلاف‌ها در دوران ترامپ یا نادیده گرفته شده یا به حال تعلیق درآمده است.
یک مقام سابق دولت اوباما می‌گوید: «با توجه به ساختار شورای امنیت ملی، به گمانم آنها مصمم هستند که به اولویت‌های خود پایبند باشند به جای اینکه خاورمیانه را کانون توجه خود قرار دهند.» سالیوان یکی از مولفه‌های اساسی در این فرآیند است چرا که به این مساله آگاه است که آمریکا و آسیا در موفقیت و رفاه یکدیگر سهیم هستند. برخی دیگر از کارشناسان بر این باورند که انتقال منابع سیاسی از خاورمیانه به آسیا بازتاب بهتری از واقعیات اقتصادی آمریکاست. این دسته بر این باورند که سیاست آسیایی دولت بایدن به‌طور مستقیم با کشاورزان، شرکت‌ها و مشاغل آمریکایی مربوط است به گونه‌ای که خاورمیانه چنین نیست و فقط نفت آن دارای اهمیت است. اولین تماس‌های سالیوان پس از تحلیف بایدن و استقرار در پست سازمانی خود تماس با همتایانش در فرانسه و آلمان و بریتانیا (در اروپا) و ژاپن و کره جنوبی (در آسیا) بوده است. تماس‌های بایدن با رهبران اروپا هم شامل تماس با رهبران کانادا، مکزیک و بریتانیا و نیز نخست‌وزیر ژاپن و رئیس‌جمهور روسیه در آسیا بوده است. سالیوان همچنین با همتایان خود در افغانستان، اسرائیل و دیگر کشورها هم تماس داشته است.
حوزه خاورمیانه از سوی «مک گورک» و «باربارا لیف» مدیریت می‌شود. اما حوزه آسیا که از سوی کمپل هدایت می‌شود دارای سه مدیر است: «لورا روزنبرگر» مدیر بخش چین، «سومونا گوها» مدیر بخش آسیای جنوبی و «آندره کندال تیلور» مدیر بخش روسیه و آسیای مرکزی. در دوران اوباما، چین در زمره بخش‌های اصلی مدیریتی نبود و آسیا فاقد هماهنگ‌کننده جدی بود. یک مقام سابق دولت اوباما می‌گوید: «این تداوم سیاست چرخش به سوی آسیاست بدون اینکه چیزی آشکارا در مورد آن گفته شود. اگرچه اوباما در سال ۲۰۱۱ اعلام کرد در نظر دارد آسیا- پاسیفیک را در زمره اولویت‌های اصلی خود قرار دهد اما گرفتاری او در دیگر مناطق اجازه نداد آمریکا به‌طور مستقیم این سیاست را دنبال کند. اما در دولت بایدن حوزه آسیا و به ویژه چین دارای سه مدیر اصلی است و اولویت سیاست خارجی بایدن هم چرخش به سوی آسیاست. کمپل یکی از عوامل کلیدی در پس استراتژی مذکور است.
هشدار آمریکا در مورد اقدامات بیثباتکننده چین
ارتش آمریکا می‌گوید پروازهای ارتش چین در هفته گذشته در دریای چین جنوبی «هرگز» خطری برای ناو هواپیمابر آمریکایی در منطقه ایجاد نمی‌کند اما این نشان‌دهنده الگوی رفتاری بیثباتکننده و تهاجمی پکن است. فرماندهی اقیانوس هند-آرام آمریکا اواخر روز جمعه در بیانیه‌ای گفت: «ناوگروه هواپیمابر تئودور روزولت با دقت تمامی فعالیت‌های نیروی هوایی و نیروی دریایی ارتش آزادی‌بخش خلق چین را زیر نظر داشت و آنها هرگز تهدیدی برای کشتی‌ها، هواپیماها یا ملوانان و پرسنل نیروی دریایی آمریکا ایجاد نکردند.» «مایک کافکا»، سخنگوی فرماندهی مذکور همچنین افزایش فعالیت‌های چین در این منطقه را به‌عنوان تازه‌ترین نمونه از اقدامات تهاجمی و بیثباتکننده توصیف کرد. کافکا گفت: «این اقدامات بیانگر ادامه تلاش ارتش آزادی‌بخش خلق چین برای استفاده از ارتشش به‌عنوان ابزاری برای ارعاب یا تحت فشار گذاشتن کشورهایی است که در حریم هوایی و آب‌های بین‌المللی عملیات انجام می‌دهند، که شامل همسایگانش و آنهایی که با چین بر سر ادعاهای قلمرویی رقابت دارند نیز هست.» این سخنگو تصریح کرد: «آمریکا به پرواز کردن، دریانوردی و انجام عملیات در هر منطقه‌ای که قوانین بین‌المللی اجازه می‌دهد، ادامه خواهد داد.»
الجزیره در گزارش ۳۰ ژانویه نوشت، یک مقام آمریکایی به شرط فاش نشدن نامش گفت جنگنده‌های چینی به ۲۵۰ مایلی ناوگروه‌های دریایی آمریکا نزدیک نشدند. چین مدعی تمام آب‌های دریای چین جنوبی است که منطقه‌ای است مملو از انرژی. چین در این منطقه و جزایر مصنوعی آن پایگاه‌های نظامی تاسیس کرده است. دادگاه بین‌المللی داوری در لاهه این ادعای چین را بی‌اساس خوانده است. برونئی، مالزی، فیلیپین، تایوان و ویتنام ادعاهایی در مورد بخش‌هایی از این دریا دارند. این دریا همچنین به نقطه کانونی نزاع‌های چین و آمریکا تبدیل شده است. ایالات‌متحده همواره چین را متهم به نظامی کردن این دریا ساخته است. این کشور همچنین چین را متهم ساخته که همسایگان خود را به هراس می‌اندازد تا مانع بهره‌برداری آنها از ذخایر نفتی و گازی شود.
در مقابل، چین هم فعالیت نظامی آمریکا را در منطقه تقبیح کرده و معتقد است چنین اقداماتی برای صلح و ثبات در منطقه سازنده نیست. ایالات‌متحده به‌طور منظم اقدام خود را در راستای «آزادی دریانوردی» توضیح می‌دهد. فرماندهی اقیانوس هند- آرام آمریکا می‌گوید: «ایالات‌متحده به گشت‌زنی دریایی و هوایی خود ادامه داده و بر حسب قوانین بین‌المللی دست به اقدام می‌زند.» به‌تازگی دولت چین قانونی را تصویب کرده که برای اولین بار به گارد ساحلی این کشور اجازه می‌دهد به کشتی‌های خارجی که تهدید‌کننده «حاکمیت ملی، حق حاکمیت و صلاحیت قضایی» چین است تیراندازی کنند. الجزیره معتقد است گارد ساحلی چین قدرتمندترین گارد ساحلی در نوع خود در منطقه است.
«فیل استیوارت» و «ییمویی لی» هم در گزارش ۳۰ ژانویه برای رویترز نوشتند، منابع دیپلماتیک و امنیتی منطقه‌ای که با این وضعیت آشنا هستند، می‌گویند نیروی هوایی چین در ۲۳ ژانویه در حالی مبادرت به گشت هوایی می‌کردند که با یک ناوگروه آمریکایی در جنوب «پراتاس» رو در رو شدند. منابع می‌گویند چینی‌ها با افزایش قدرت خود به‌دنبال عرض اندام در برابر آمریکا در آب‌های سرزمینی هستند. یک منبع می‌گوید: «چینی‌ها به عمد دست به مانورهای نظامی می‌زنند آن هم زمانی که ناو آمریکایی در حال حضور در منطقه است.» این منبع می‌گوید: «چین می‌خواهد مانع ورود ارتش آمریکا به دریای چین جنوبی شود. چین می‌خواهد وزن آمریکا در آب‌های اقیانوس آرام کاهش یابد.»
