بازگشت ناتو به ماده ۵
ناتو امیدوار است اتحاد بین آمریکا و اروپا را احیا کند. سه سال پیش، رئیسجمهور سابق آمریکا با تهدید به ترک اتحاد در صورت عدم صرف هزینههای بیشتر برای دفاع، متحدان خود را متحیر کرد، اما متحدان آمریکا از تعامل مجدد این کشور در اتحاد ناتو استقبال میکنند. بایدن در برابر ۲۹ متحد خود تاکید کرد که ماده ۵ «مقدس» (هر گونه حمله به یک عضو اتحاد حمله به همه اعضای آن است) پابرجا است. از مهمترین موضوعاتی که در این اجلاس مورد بحث قرار گرفت. میتوان موارد زیر را نام برد:
ایران
سران ناتو مواضع بیاساس خود درباره برنامه هستهای، موشکی و سیاستهای منطقهای ایران را تکرار کردند. در بیانیه ناتو آمده است که این سازمان به ممانعت از دستیابی ایران به سلاح هستهای متعهد است و برای حصول اطمینان از اجرای تعهدات مربوط به پیمان منع گسترش و سایر تعهدات توسط ایران، با قدرت از آژانس بینالمللی انرژی اتمی حمایت میکند. همچنین از گفتوگوهای بنیادین میان شرکتکنندگان در مذاکرات برجامی و مذاکرات جداگانه با آمریکا استقبال کرده تا به توافقی برای بازگشت متقابل واشنگتن و تهران به تعهدات برجامی دست یابد. اجرای کامل این توافق میتواند مسیر را برای رفع نگرانیهای بیشتر منطقهای و امنیتی، از جمله حمایت از منع گسترش سلاحهای هستهای هموار کند. ناتو از ایران خواسته است که «تمامی فعالیتهای موشکی بالستیک مغایر با قطع نامه ۲۲۳۱ را متوقف کند». ناتو همچنین از نقش منطقه ای ایران انتقاد کرده و از تهران خواست نقش سازندهای در تقویت صلح و ثبات منطقهای ایفا کند.
روسیه
رهبران ناتو مدعی شدند: «نگران تهدید رو به رشد» روسیه در زمینه تقویت نظامی این کشور هستند. اعضای ناتو با محکوم کردن تقویت توان نظامی روسیه، اعلام کردند تا زمانی که این کشور به تعهداتش وفادار نباشد، روابطشان به حالت عادی بازنمیگردد. از روسیه خواسته شد تا نام جمهوری چک و آمریکا را از فهرست کشورهای غیردوست حذف کند. مواضع ناتو با واکنش سخنگوی وزارت خارجه روسیه روبهرو شد: «کشورهای عضو ناتو اگر واقعا نمیخواهند که نامشان وارد فهرست کشورهای غیر دوست شود، باید تصمیم خودشان را درباره سیاستهایشان در قبال مسکو بگیرند. اگر پیام آنها را درست فهمیده باشم، ناتو در واقع مایل است تا دوستی ایجاد کند، منطق آن ساده است. درخواست برای حذف از فهرست کشورهای غیردوست به این معناست که آنها مایلند دوست در نظر گرفته شوند. آنها این کار را در شرایطی انجام میدهند که همچنان رفتار ما را «غیرمسوولانه و خطرناک» میدانند. زمان تصمیمگیری آنها فرا رسیده است؛ اینکه از تفکراتشان درباره داستانهای جاسوسی که از آن بهعنوان بهانه ای برای اعمال تحریم استفاده کردند، دست بردارند.
چین
پکن یک روز پس از اجلاس ناتو که در آن به «چالش سیستماتیک» از سوی چین اشاره شد، ناتو را به اغراق در مورد «تئوری تهدید چین» متهم کرد. چین، ناتو را به نشان دادن «ذهنیت جنگ سرد» و «تلاش برای ایجاد تقابل به صورت مصنوعی» متهم کرد. به ادعای ناتو، بلندپروازیهای اعلام شده چین و رفتار مصممش چالشهای سیستماتیک برای نظم جهانی مبتنی بر مقررات و در زمینههای مربوط به اهمیت امنیت ناتو به شمار میرود. در بیانیه پایانی نشست، درخواست سران «ناتو» از «پکن» مبنی بر پایبندی به تعهدات بینالمللی مطرح شد. در بیانیه پایانی چالشهای سیستمی از جانب چین مورد تاکید قرار گرفت. این بیانیه برخلاف بیانیه سال ۲۰۱۹ که تنها یک بار از چین نام برده بود، ۱۰ بار نام چین را آورده است. از دیدگاه دبیرکل ناتو، «چین رقیب یا دشمن ما نیست. اما ما باید با چالشهایی که از سوی چین برای امنیت ما مطرح میشود، مقابله کنیم. روسیه و چین میکوشند بین ما تفرقه بیندازند، اما اتحاد ما مستحکم است.»
افغانستان
موضوع افغانستان مورد توجه شرکتکنندگان در اجلاس ناتو بود. نیروهای ۳۶ کشور درگیر در ماموریت پشتیبانی ناتو در افغانستان پس از دو دهه جنگ، قرار است ضمن هماهنگی با نیروهای آمریکا تا ۱۱ سپتامبر (۲۰ شهریور) از افغانستان خارج شوند. رهبران ناتو در این نشست از تصمیم جو بایدن برای خروج نیروهای نظامی این کشور از افغانستان حمایت کردند. در میان کشورهایی که به عملیات آمریکا در افغانستان کمک کردهاند در مورد خروج از افغانستان اتفاق نظر وجود داشت. مقامهای امنیتی ناتو برای ایجاد پایگاهی به منظور آموزش نیروهای ویژه افغان به عنوان بخشی از تعهد استراتژیک پس از خروج نیروهای خارجی از افغانستان به قطر رفتهاند.
ترکیه
در روابط بین ترکیه و آمریکا مشکلات بسیاری نظیر مساله سامانههای دفاع موشکی اس-۴۰۰، کمکهای آمریکا به شاخه گروه تروریستی پ.ک.ک در سوریه و اقامت رهبر گروه فتحالله گولن در آمریکا وجود دارد. به ادعای اردوغان «در روابط ترکیه- آمریکا موضوعی وجود ندارد که قابل حل نباشد. حوزههای همکاری گستردهتر و غنیتر از حوزه مسائل و مشکلات هستند». اردوغان در خصوص خرید سامانه موشکی اس -۴۰۰ گفت: «ما همان عقیده و نظرهایی را در مورد
اس-۴۰۰ با بایدن در میان گذاشتیم که قبلا بیان کرده بودیم.» در اجلاس ناتو، نقش ترکیه در تامین امنیت فرودگاه کابل پس از خروج نیروهای خارجی از افغانستان مورد بحث قرار گرفت.
یونان
به ادعای میچوتاکیس نخستوزیر یونان «کشورش ستون ثبات در شرق مدیترانه است، کشوری که حتی در زمان دشوار بحران مالی، بیش از دو درصد تولید ناخالص داخلی را به بخش دفاعی اختصاص داد. آتن آماده است سرمایهگذاریهای بیشتری در زمینه امکانات نظامی خود انجام داده و بر تعهدات خود نزد ائتلاف ناتو پایبندتر باشد. ما باید سازمانهای چندجانبه مانند ناتو را تقویت کنیم. جهان ما با چالشهای عظیمی مواجه است. تعهد ما برای دفاع از پایههای مشترک پیوند فراآتلانتیک و دفاع از منافع مشترکمان، امروزه بیش از هر زمان دیگر باید فراتر از حرف باشد. مسوولیت جمعی ما برای حفظ و تقویت صلح و ثبات جهان نباید اجازه بروز تفرقههای جدید را بدهد.»