ناگفته‌های گفتنی
پیش‌گفتار مترجم
عنوان اصلی کتابی که از امروز ترجمه فارسی آن تقدیم خوانندگان عزیز گرامی روزنامه «دنیای اقتصاد» می شود، «بُوْحٌ فِی المُتاح» و به فارسی «فاش‌گویی روا» یا «بازگویی ممکن» است که روادارانه و با هدف ارتباط بهتر با مخاطبان فارسی‌زبان، به «ناگفته‌های گفتنی» ترجمه شده است. همان‌گونه که از عنوان فرعی این کتاب: «حوار شامل مع الدکتور الیاس شوفانی فی الفکر و السیاسه و التجربه» برمی‌آید، حاصل «گفت‌وگوی فراگیر» مصطفی الولی و عبده الاسدی مولفان آن با زنده‌یاد دکتر الیاس شوفانی پژوهشگر، مورخ و متفکر برجسته فلسطینی درباره «اندیشه، سیاست و تجربه» یا به بیان دیگر خاطرات زندگی فردی و سیاسی و تاملات اندیشه‌ورزانه او پیرامون اشغال فلسطین، طرح صهیونیسم، اسرائیل و مقاومت است.
پرسشی که به‌طور طبیعی می‌تواند از سوی خوانندگان مطرح شود، این است که چرا چنین کتابی درباره فلسطین و اسرائیل، در این شرایط برای ترجمه و انتشار به زبان فارسی برگزیده شده است. به‌ویژه که مساله فلسطین از جمله موضوعاتی است که به‌دلیل قرار داشتن در فهرست اولویت‌های انقلاب اسلامی در عرصه سیاست خارجی و اهتمام رسمی جمهوری اسلامی نسبت به آن، در فضای سیاسی و رسانه‌ای چهار دهه اخیر ایران بسیار مطرح بوده و ممکن است این‌گونه تلقی شود که دیگر نیازی به پرداختن به آن در فضای عمومی جامعه نیست. در این پیش‌گفتار کوشش خواهم کرد به این پرسش مقدر، به اختصار پاسخ دهم.
سوگمندانه باید گفت با وجود اولویت و توجه پیش‌گفته، مطالعات درباره مساله فلسطین و اسرائیل در ایران پسا انقلاب اسلامی، بیش از آنکه برمبنای تاملات عمیق سیاسی - راهبردی و تولیدات ارزشمند پژوهشی و فکری چند لایه باشد، بیشتر به سطح موضوعی احساسی و شعاری فرو کاسته شده است. این قاعده البته استثناهایی هم داشته و ناظر به فعالیت‌های انگشت‌شمار برخی متخصصان و موسسات تخصصی نیست که شایسته تقدیر و توجه است.
اما اکتفای جریان عمومی تعامل با موضوعات هم‌پیوند با فلسطین و طرح صهیونیسم و اسرائیل، به سطح رسانه‌ای و شعاری آن و همچنین رسمی ماندن مساله فلسطین و پیوند نیافتن نخبگان غیررسمی و بخش‌های مهمی از جامعه ایران با این موضوع، کار خود را کرده و مساله فلسطین را در ایران در جهتی خلاف آنچه در جهان در جریان است، از یک موضوع مورد اهتمام نسبی جریان‌های مردمی و افکار عمومی جامعه به موضوعی بیشتر رسمی و حکومتی تبدیل کرده است.
افزون بر اینکه همین واقعیت، به برخوردهای واکنشی شماری از روشنفکران و نویسندگان ایرانی انجامیده که برای مخالفت با سیاست‌های رسمی کشور، بدیهی‌ترین موضوعات مرتبط با اشغال فلسطین و شکل‌گیری اسرائیل را با تردید و چالش روبه‌رو کنند. این شرایط همچنین به سوء‌فهم‌ها و سوءتفاهم‌هایی در بخش‌هایی از جامعه ایران دامن زده که جبران آن، نیازمند روشن‌سازی و کار علمی و موضوعی است.
برخی از این سوءفهم‌های رایج که در چنین فضایی سیاست‌زده و بیمارگونه شکل گرفته، انگاره‌های حقیقت پنداشته‌شده زیر است:
* ایران بر آتش بحران فلسطین می‌دمد و درصورتی‌که سیاست‌های ما نبود، مساله فلسطین از مدت‌ها پیش حل شده بود.
* مساله فلسطین، تنها یک موضوع اسلامی و عقیدتی صرف است و این ایران پساانقلاب اسلامی و جریان اسلام سیاسی هم‌پیمان با آن است که موجبات استمرار آن را فراهم کرده است.
در دنیای واقعیت اما انگاره‌های دیگری خودنمایی می‌کند:
* بحران فلسطین، چند دهه پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و قدرت‌گیری جریان اسلام سیاسی، اتفاق افتاده و به‌طور طبیعی و با و بی وجود سیاست‌های فلسطینی ایران تا هنگامی که ریشه های اصلی آن درمان نشود، همچنان ادامه خواهد داشت.
* مساله فلسطین بیش و پیش از هر چیز، مساله‌ای انسانی است که در اثر اشغال سازمان‌یافته و برنامه‌ریزی‌شده سرزمین یک ملت از سوی جنبش صهیونیستی و اخراج و آواره‌سازی بخش قابل توجهی از ساکنان آن، از راه به‌کارگیری خشونت و تروریسم و با تسهیل و همکاری قدرت‌های موثر بین‌المللی ایجاد شده است.
* فلسطینیان و جنبش مقاومت آنان، همچون همه تجربه‌های انسانی، در درازای این بحران بلندمدت بیش از یک سده‌ای، از جزر و مدهای سیاست جهانی و به‌طور ویژه سه جریان مهم منطقه‌ای و بین‌المللی، یعنی سوسیالیسم و برآمدن اتحاد جماهیر شوروی سابق، ناسیونالیسم عربی و برآمدن مصر ناصری و اسلام سیاسی و برآمدن جمهوری اسلامی ایران تاثیر پذیرفته و گاه بر آن تاثیر گذاشته‌اند.
الیاس شوفانی در کتاب «ناگفتنی‌های گفتنی» داستان زندگی خود را در هم تنیده با نقاط عطف مساله فلسطین و اسرائیل روایت کرده است. اهمیت این کتاب بیشتر در این است که در مجموعه‌ای کم‌حجم و مناسب برای مخاطبان امروزین که ذائقه آنها به انواع فست‌فود اعتیاد یافته، بررسی موضوعات اساسی مربوط به فلسطین را از اشغال و طرح صهیونیسم و پروژه تاسیس و استمرار اسرائیل تا مقاومت مردمی و جنبش‌های معاصر انقلاب فلسطین و آینده این رویارویی گردآورده است. سبک گفت‌وگومحور کتاب و آمیخته بودن ناداستان آن با تحلیل‌های سیاسی و موضوعی، نیز بر خوش‌خوان بودن و اهمیت کتاب برای مخاطبان عمومی و نخبگان جامعه افزوده است.
الیاس شوفانی، راوی کتاب، یک مسیحی فلسطینی است که در پیامد اشغال فلسطین، همراه با مادر و برخی افراد خانواده‌اش از فلسطین اخراج می‌شود؛ اما پس از رفتن به اردن و لبنان، به‌صورت پنهانی از شمال فلسطین به منطقه سکونت خود بازمی‌گردد و آن‌گاه با وساطت روحانیان مسیحی، کارت قرمز اقامت موقت از اسرائیل دریافت می‌کند و همچون صاحب‌خانه‌ای که اجاره‌نشین مستاجر پیشین خود شده، از فرصت ماندن در سرزمین مادری‌اش همراه با محدودیت‌های بسیار برخوردار می‌شود!
شوفانی در مسیر زندگی سیاسی و فکری خود به اندیشه‌های ناسیونالیستی و سوسیالیستی متمایل شده و در کنار زندگی علمی و پژوهشی‌اش، از چند دهه تجربه عملی در صفوف جنبش آزادی‌بخش ملی فلسطین (فتح) و جنبش فتح - انتفاضه برخوردار و به لحاظ تشکیلاتی تا عضویت در شورای انقلابی جنبش فتح و ریاست شورای انقلابی جنبش فتح - انتفاضه پیش رفته است.
