نگاه دیگران-بخش صدونوزدهم
استاد بازیها: هنری کیسینجر و هنر دیپلماسی خاورمیانهای
عصر آن روز، سر میز شام وزیر امور خارجه مصر، وی [کیسینجر] اولین ملاقات خود را با روشنفکران عرب داشت و در گفتوگوی طولانی با محمد حسنین هیکل، سردبیر افسانهای روزنامه دولتیِ الاهرام و یکی از معتمدان مشهور ناصر و سادات، گفتوگو کرد (اگرچه سادات به سرعت از او خسته میشد). این دیدار مُهر تایید هیکل را در ستون آخر هفتهاش که در سراسر جهان عرب خوانده شد، به همراه داشت. از نظر هیکل، کیسینجر «در جستوجوی راهحل، جدی بود.» او [هیکل] چنین قضاوت کرد که یهودی بودن کیسینجر «محدودیتی برای او نیست» و حتی همین یهودی بودنِ وی ممکن است به او در برابر گروههای فشار یهودیان آمریکایی مصونیت بدهد (که ناآگاهی خود را از عملکرد لابی اسرائیل نشان میدهد). برای سیسکو و ساندرز، این اولین باری بود که دیپلماتهای آمریکایی با یک کشور عربی به توافق میرسیدند و سپس برای فروش جنس خود به اسرائیل میرفتند. طی چندین دهه از آن زمان، واکنش عمومیِ بیتالمقدس، بدون توجه به چهره کابینه ائتلافی در قدرت یا ماهیت نخستوزیر آن، یکسان بوده است.
اولین واکنش، بیارزش کردن هرگونه امتیازی است که طرف عربی برای کاهش فشار مورد انتظار برای ژست متقابل اسرائیل داده است. دومین واکنش همانا بررسی تلمودی هر کلمه در متن است تا معنای پنهان آن آشکار شود و روزنه یا دریچهای که ممکن است تهدیدی برای منافع ملی باشد، معمولا در ابعاد موجودیتی آشکار شود. سوم، درخواست تضمینهای کتبی از ایالاتمتحده برای تدوین تفسیر اسرائیل از متن بهعنوان تفسیری که در صورت بروز هرگونه اختلافی غالب خواهد بود. این تضمینها معمولا در یادداشت تفاهم آمریکا و اسرائیل (MOU) ارائه میشوند که قرار است کاملا محرمانه بماند؛ اما پسازآن طرف اسرائیلی بهناچار برای ارائه پوشش سیاسی در کابینه، کنست یا عرصه عمومی افشا میکند. کیسینجر یکبار گفت: «سیاست داخلی اسرائیل همراه با ناامنی یک ملت، مشروعیت را برای ایجاد یک سبک دیوانهکننده و بیهدف از مذاکره انکار میکند.»
این نمیتوانست در تضاد فاحشتری با آنچه او در قاهره با آن مواجه شده بود باشد. مایر در گفتوگوهای خود با سیسکو با جایگزینی پستهای بازرسی اسرائیل با پستهای سازمان ملل در جاده قاهره-سوئز مخالفت کرد و میخواست بداند چه کسی این جاده را کنترل میکند و سپس تاکید کرد که «هیچچیز نباید در جاده تغییر کند.» او اشاره کرد که چقدر درباره ترتیبات بابالمندب «پر از سوءظن» است. مایر گفت: «من نمیتوانم تصور کنم که ما بتوانیم این را بپذیریم.» پس از چندین ساعت از این رفتوبرگشت، سیسکو از مایر پرسید که چه چیزی باید به رئیسم منتقل کنم. مایر با لبخندی تمسخرآمیز پاسخ داد: «سلام مرا به او برسان و بگو این یک دستاورد فوقالعاده است.»
بااینحال، هنگامیکه مایر صبح روز بعد آن را نزد کابینه آورد، با خواستههای جدیدی از سوی وزرای خود مواجه شد. ازآنجاکه هرگونه تلاش برای تغییر متن توافق، آن را به روی تغییرات مصر نیز باز میکند، سیسکو و ساندرز با یاریو همکاری کرده و یک تفاهمنامه آمریکایی- اسرائیلی را تهیه کردند. او میخواست این تفاهمنامه بخشی از توافق باشد که کیسینجر آن را رد کرد و در عوض پذیرفت که مایر میتواند تفسیر خود را به کنست بگوید و کیسینجر با او مخالفت نکند اما بعدازظهر آن روز، یاریو در یک جلسه عجولانه در کیلومتر۱۰۱ بین خود و الجمسی، تلاش کرد تا پذیرش رسمی مصر از تفاسیر اسرائیلی را بهدست آورد. این امر باعث ایجاد یکسری بدهبستانها و گفتوگوهای کوتاه و طولانی بین فهمی، مایر و کیسینجر شد که از تهران به اسلامآباد در حرکت بود. بااینحال، در پیامهای مصر و اسرائیل به کیسینجر، نشانههای واضحی وجود داشت که هر دو طرف درحالیکه با نگرانی به اعلام اولین توافق خود نزدیک میشدند، صرفا به دنبال کسب اطمینان او [کیسینجر] بودند.
یکشنبه ۱۱نوامبر۱۹۷۳، سینا. کیسینجر در پکن بود که امضای توافقنامه آتشبس ششمادهای توسط یاریو و الجمسی در چادری در کیلومتر۱۰۱ انجام شد. ژنرال «انسیو سیلاسوو»، فرماندهی نیروی اضطراری سازمان ملل (UNEF)، ریاست مراسم با حضور صدها خبرنگاری را که از قاهره و تلآویو سفر کرده بودند، بر عهده داشت. هیچ سخنرانی یا بادهنوشیای وجود نداشت. بطریهای نارنجی نوشابه که توسط میزبانان اسرائیلی ارائهشده بود باز نشده باقی ماندند. یاریو بهتنهایی پسازآن بیانیهای صادر کرد که در آن از توافق بهعنوان «اولین گام در مسیر طولانی و دشواری که به حلوفصل مناقشه بین ما و همسایگانمان و به صلح با آنها منتهی میشود» اشاره کرد. چهار روز بعد، یک هواپیمای صلیب سرخ، ۲۶زندانی اسرائیلیِ مجروح را از قاهره به تلآویو برد و هواپیمای دیگر صلیب سرخ، چهلوچهار مصری مجروح را در جهت مخالف منتقل کرد و مبادله اسیران را که هستهی اصلی نگرانیهای نخستوزیر بود، آغاز کرد.
سربازان اسرائیلی در فرودگاه «لود» مورد استقبال دایان و جمعیت مشتاقی قرار گرفتند که گلها و بنرهای خوشامدگویی به همراه داشتند که در یکی از آنها به نقل از ارمیای نبی آمده بود: «فرزندان تو به سرزمین خود بازخواهند گشت.» در همان زمان، نیروهای سازمان ملل پستهای بازرسی اسرائیل را در جاده قاهره-سوئز تصرف کردند؛ درحالیکه نیروهای اسرائیلی با استقرار در بالای تپههای شنی در کنار جاده هنگام عبور کاروانها، تداوم کنترل خود را اعلام کردند. در یک پارکینگ بزرگ و تحت کنترل سازمان ملل در نزدیکی کانال، افسران اسرائیلی تجهیزات تخلیهشده را بازرسی کردند. در همین حال، نفتکشهای ایران عبور بیوقفه خود را به بندر جنوبی ایلات اسرائیل از طریق تنگه باب المندب از سر گرفتند.