این استاد دانشگاه عصر سه شنبه در نشست فلسفه تاریخ دکتر شریعتی که در محل انجمن اسلامی دانشگاه علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد، افزود: تاریخ جایگاه خاصی در دستگاه فلسفی دکتر شریعتی دارد. او ، تاریخ را علم &#۳۹;شدن&#۳۹; انسان می داند و به گذشته کار ندارد، تاریخ را نقالی گذشته نمی داند بلکه موضوعی می داند که جریان دارد.

احسان شریعتی با طرح این پرسش که آیا تاریخ معنا یا جهت دارد، ادامه داد: دکتر شریعتی تاریخ را یک مجموعه بهم پیوسته و با معنا می داند. تاریخ قوانین مسلم و طبیعی دارد که خداوند در جامعه وضع کرده است. تاریخ در نگاه توحیدی شریعتی، مبدا و معادی داشته و جبر، اختیار، ناس (شخصیت) و سنت را موتور محرکه تاریخ می داند. به عقیده شریعتی اراده خدا در تاریخ، از آستین خلق بیرون می آید.

وی گفت: به نظر شریعتی انسان می تواند با &#۳۹;علم&#۳۹; بر جبر و تصادف و با &#۳۹;مبارزه&#۳۹; بر تاریخ و اجتماع ، آزاد شود. ما از تاریخ و مبارزه عرفانی است که به رستگاری یا آزادگی می رسیم.

فرزند مرحوم شریعتی خاطر نشان کرد: ما نیاز به بیان نو از شریعتی داریم؛ در زمان وی فلسفه اگزیستانسیالیسم مهم بود اما امروز در دورانی هستیم که نه تنها علوم انسانی، علم بودنش، زیر سوال رفته، بلکه خود علم نیز مورد تردید قرار گرفته است.

وی تصریح کرد: تاریخ این چنین نیست که یک طرح از پیش طرح آماده را در اختیار ما بگذارد تا برای آینده طرح بدهیم.

**آقاجری: از نظر شریعتی فلسفه تاریخ ریشه شرعی دارد

در ادامه این نشست، هاشم آغاجری پژوهشگر مسایل تاریخی، در سخنرانی خود با بیان اینکه تحولات عمیقی در حوزه فلسفه تاریخ و تاریخ نگاری در دوران کنونی رخ داده است، اظهار داشت: در قرن ۲۱ بطور کامل روایت های قدیمی زیر سوال رفته و تفاوت های اساسی با قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ دارد.

وی ادامه داد: اصطلاح فلسفه تاریخ یعنی باید تاریخ ملت ها نوشته شود نه تاریخ پادشاهان و فرمانروایان، ولی امروز از نظر شریعتی می گوییم که فلسفه تاریخ ، ریشه شرعی دارد.

آغاجری با بیان اینکه عقل فلسفی، تاریخ را به موضوعی تبدیل می کند که می خواهد به پرسش ها پاسخ دهد، خاطر نشان کرد: ادیان ابراهیمی نوعی نگاه به تاریخ دارند که بسیار متفاوت از نگاه تاریخ نویسان پیش از ظهور انبیاء است ؛ یعنی حلقه مرکزی این موضوع، تاریخ و الهیات تاریخ است.

وی با اشاره به اینکه نگاه ادیان نسبت به تاریخ خطی است، گفت: ولی نگاه آن با نگاه فلسفی کاملا متفاوت است.

این پژوهشگر و فعال سیاسی با بیان اینکه در تشیع و اسلام مهدویت بر اساس موعودگرایی است و حتی زرتشتیان، یهودیان و مسیحیان نیز به انتهای عالم و غلبه خیر بر شر اعتقاد دارند، گفت: یک نظریه بر این اعتقاد است که جهان تا انتها با شر به پیش می رود و ناگهان دست خداوند بیرون آمده و همه چیز خوب می شود که در جامعه نظریه ای غالب است.

وی گفت: البته نظریات دیگری مانند اینکه در پایان بشریت، گشایش های بزرگی رخ می دهد که همین موضوع باعث غلبه خیر بر شر خواهد شد، نیز وجود دارد اما بحث مهدویت بحثی &#۳۹;نوعی&#۳۹; است یعنی در تمامی روایات، مهدویت برای &#۳۹;نوعی&#۳۹; نگاه به اسلام و تاریخ بشریت وجود دارد.

آغاجری همچنین فلسفه را علم تاریخ مرتبه دوم دانست و گفت: تاریخ به معنای انسان شناسی است و به نوعی به مثابه بیان و زبان است.

وی شریعتی را یک متلکم نداست و ادامه داد: در اسلام متکلمان در مقام تاریخ نگار نیستند ولی در مسیحیت این افراد محور تاریخ هستند.

 

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.