روسیه در حال حاضر با داشتن بیش از ۳۴ تریلیون متر مکعب ذخایر گازی و در عین حال با داشتن سهمی حدود ۲۰ درصد از صادرات گاز دنیا، بزرگترین دارنده و صادرکننده گاز جهان است. از میان مقاصد صادرات گاز روسیه، اروپا بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است به طوری که روسیه به تنهایی بیش از یک سوم نیاز گاز اروپا را تأمین می‌کند.

به گفته کارشناسان این حجم از صادرات گاز به کشورهای اروپایی باعث می‌شود تا پیوندهای راهبردی عمیق و بلندمدتی بین روسیه و اروپا ایجاد شود. این مسئله برای ایالات متحده آمریکا که رقیب دیرینه و جدی روسیه محسوب می‌شود بسیار سنگین است، به طوری که شاهد تعمیق پیوندهای راهبردی روسیه با اروپایی‌ها است که به لحاظ سیاسی و اقتصادی شریک و هم پیمان اوست. بنابراین طبیعی است که با تقویت قدرت روسیه در اروپا به شدت مخالفت ورزد و به فکر کمرنگ کردن حضور اقتصادی و سیاسی آن باشد. بر همین اساس ایالات متحده در برهه‌های زمانی مختلف، تحریم‌ها و فشارهای خود را بر صادرات گاز روسیه اعمال نموده که تا به حال این تلاش‌ها برای او منشأ اثر واقع نشده است.

با این اوصاف اما به راستی چه عواملی باعث تحریم ناپذیری صادرات گاز روسیه به اروپا شده است؟ برای پاسخ دادن به این سوال باید عملکرد روسیه در زمینه تجارت گاز در قبال تهدیدها و تحریم‌های آمریکا را مورد بررسی قرار داد.

به عنوان نمونه در سال ۱۹۵۹ میلادی، قرارداد خط لوله «برادری» به عنوان یک پروژه مشترک بین شوروی، مجارستان، چک اسلواکی، لهستان و جمهوری دموکرات آلمان منعقد شد. هر کدام از این کشورها و دیگر کشورهای اروپایی برای رهایی از وابستگی به نفت گران قیمتی که به کمک راه آهن آن را وارد می‌کردند، از گاز پاک روسیه استقبال می‌کردند. روسیه به علت کمبود راه‌آهن و نداشتن تکنولوژی ساخت لوله و تجهیزات در مقیاس بزرگ، نیازمند حضور اروپایی‌ها بود. از طرفی دیگر اروپایی‌ها نیز از بازار بزرگی که به واسطه پروژه‌های گازرسانی روسیه برای کارخانه‌های تولید لوله و تجهیزاتشان ایجاد شده بود، خرسند و حتی برخی کشورها به آن نیازمند بودند. این گسترش روابط روسیه و اروپا، برای آمریکا بسیار تهدیدآمیز به حساب می‌آمد و آمریکا به طرق مختلف، سعی در جلوگیری از پیشرفت این روند سریع داشت. اما با وجود همه این کارشکنی‌ها اولین صادرات گاز به اروپا، به اتریش و در سال ۱۹۶۸ میلادی انجام شد.

بی محلی اروپایی‌ها به آمریکا

به گزارش خبرنگار مهر، همچنین در سال ۲۰۱۴ میلادی همزمان با بحران کریمه اختلافات و درگیری بین روسیه و آمریکا به اوج خود رسید. به همین دلیل روسیه تصمیم گرفت تا فاز دوم خط لوله «نورد استریم» را با همکاری کنسرسیوم اروپایی با هدف افزایش حجم صادرات گاز به اروپا و همچنین کاهش وابستگی به اوکراین عملیاتی کند. این تصمیم مسکو از همان ابتدا با مخالفت جدی واشنگتن روبرو شد. تا جایی که آمریکا کارشکنی‌های فراوانی را برای توقف این طرح انجام داد. در این راستا دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در انتقادی بی سابقه پروژه خط لوله گازی نورد استریم ۲ را که با بودجه ۱۱ میلیارد دلاری در حال احداث است، یک سلاح ژئوپولتیک توصیف کرد و هشدار داد که این پروژه وابستگی اروپا به گاز روسیه را افزایش خواهد داد.

بر همین اساس از کشورهای اروپایی خواست تا همکاری خود را با روسیه در اجرای این طرح متوقف کنند، چرا که در غیر این صورت با تحریم‌های شدید ایالات متحده روبرو خواهند شد. اما با وجود خواست و تهدید آمریکا، کشورهای اروپایی از جمله آلمان بر اجرای این پروژه که موجب افزایش قابل توجه صادرات گاز روسیه به اروپا خواهد شد، پافشاری کردند. این طرح هم اکنون در حال اجراست و قرار است تا پایان امسال به بهره برداری برسد.

تجربه‌ای که ایران استفاده نکرد

این نگاه روسیه که به صادرات گاز خود علاوه بر جنبه اقتصادی، از جنبه سیاسی نیز می‌نگرد موجب شده صادرات گاز آن، هم در مرحله انعقاد قرارداد و هم در مرحله اجرا از تهدید و تحریم مصون بماند. اما متأسفانه ایران با وجود دارا بودن ذخایر عظیم گاز به امر صادرات گاز خود تنها از جنبه اقتصادی می‌نگرد و به منافع کشورهای طرف تقاضا توجهی نمی‌کند، همین امر باعث شده تا قراردادهای بزرگی همچون قرارداد خط لوله صلح به پاکستان تا به امروز متوقف بماند. برای پیشبرد امر صادرات گاز ایران به کشورهای منطقه خصوصاً پاکستان استفاده از تجارب و راهبردهایی که روسیه در این زمینه به کار برده است می‌تواند بسیار راه گشا باشد.

اخبار مرتبط

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.