واکنش معاون سیاسی سازمان صداوسیما به انتقادها در پی حادثه انفجار بندرعباس
حسن عابدینی در پاسخ به این پرسش که سازمان صداوسیما تا چه میزان تلاش کرد از زوایای مختلف به حادثه بندر شهید رجایی بپردازد؟ توضیح داد: از نخستین ساعت‌ها ـ حدود ساعت ۱۳ ـ که در جریان قرار گرفتیم، همکاران ما در استان هرمزگان، از بندرعباس به جزیره رفتند و این موضوع را پوشش دادند؛ اما نکته اینجا بود که آرام آرام احساس شد ابعاد حادثه گسترده‌تر است؛ بنابراین لازم شد که تیم ما در آنجا بیشتر تقویت شود. سه گروه خبری اعزام شدند، تجهیزات انتقال پیام به هرمزگان ارسال شد و تصاویر حادثه در اختیار قرار بیننده‌ها قرار گرفت.
استقرار ۲ دوربین برای تماشای زنده حادثه توسط بینندگان
معاون سیاسی سازمان صداوسیما با اشاره به وسعت حادثه بندر شهید رجایی، درباره ارسال تجهیزات توضیح داد: تقریبا دود، آسمان منطقه را پوشانده بود. بسیاری از ساختمان‌ها که حتی فاصله بسیار دوری نسبت به بندر هم داشتند دچار موج انفجار شده بودند؛ بنابراین ما باید هم خرابی‌های اطراف و هم بخش اصلی حادثه را پوشش می‌دادیم. در وهله اول با نیروهای امدادرسان، استانداری، فرمانداری و خود مسئولان بندر ارتباط گرفتیم و پس از آن با ستاد مدیریت بحران استان؛ از آنجا که وسعت حادثه بسیار زیاد بود، طبعا از تهران دو گروه را اعزام کردیم که بتوانند کمک کنند. همچنین دو دوربین را به صورت مستقر در محل حادثه قرار دادیم تا ادامه تصاویر را به صورت زنده در اختیار مخاطب قرار بدهیم.
رئیس صداوسیما در توضیح حواشی توهین های اخیر به اهل سنت در تلویزیون گفت: بررسی‌های اولیه نشان‌دهنده این است که ترکیبی از بی‌توجهی شبه عمدی به ضوابط محتوایی توسط برخی از عوامل تولید این محتوای اهانت‌آمیز در فرآیندهای چند لایه نظارتی قبل از پخش، علت وقوع این خطا بوده است.
دو ـ سه ساعت اول پیدا کردن منبع حادثه سخت بود
او درباره خروجی استقرار دوربین‌های ثابت سازمان صداوسیما در محل حادثه توضیح داد: وقتی تصویر زنده باشد، خود مردم می‌بینند که آنجا چه اتفاقی می‌افتد. از شعله‌های سرکشی که به ویژه حدود ۳۰ ساعت اول اتفاق افتاد و آرام آرام فروکش کرد تا زمانی که به صورت کامل آتش خاموش شد؛ همه این اتفاقات با دوربین‌های ثابت به تصویر کشیده شد. علاوه بر این ارتباط‌هایی با وزیر محترم کشور (اسکندر مومنی) صورت گرفت. همچنین با آقای ساجدی‌نیا به عنوان رئیس بحران که به بندرعباس رفت و در آنجا مستقر شد در ارتباط بودیم؛ بنابراین در دو ـ سه ساعت اول کمی پیدا کردن منبعی که بتواند ابعاد حادثه را بیان کند، سخت بود اما با استقرار تیم‌ها و مدیریت منسجمی که شکل گرفت توانستیم کار را انجام دهیم.
از نظر پخش تصاویر زنده مشکلی پیش نیامد
معاون سیاسی رییس صداوسیما درباره اینکه تا چه میزان از تجربه بحران‌های گذشته استفاده شد؟ اظهار کرد: با توجه به بحران‌های متعددی که از جهت رسانه‌ای تجربه کردیم، از همان الگوی همیشگی استفاده شد. الگوی همیشگی هم این است که وقتی یک حادثه اتفاق می‌افتد، اول تیم‌هایی را به کانون حادثه اعزام می‌کنیم که از میدان و از صحنه گزارش ارسال کنند. نکته دوم تیم‌هایی که با فاصله از آنجا مستقر می‌شوند که خب طبعاً خود صدا و سیمای مرکز هرمزگان این کار را انجام می‌داد و بعد از آن هم گروهی در اتاق خبر خبرگزاری صدا و سیما شکل گرفت و سیاست‌گذاری شد که اگر لازم هست نیرویی اعزام شود و اگر لازم است دوربین و تجهیزات ارسال شود که تصاویر راحت‌تر در اختیار شبکه‌های خبر، یک و دو قرار بگیرد که به نظر می‌رسد از جهت تصویری مشکلی به وجود نیامد.
شایعات، تکثر، تنوع و تکرار خبرهای جعلی زیاد بود
عابدینی در پاسخ به برخی انتقادها درباره نحوه‌ی برخورد صداوسیما با حادثه و سرعت نسبتا پایین در اطلاع‌رسانی در ساعات ابتدایی نیز توضیح داد: تقریبا صداوسیما تلاش کرد اطلاعاتی که منتشر می‌کند، اطلاعات از منبع موثق باشد و توسط دوربین‌های خودش گرفته شده باشد. با توجه به اینکه در چنین شرایطی بازار شایعات و اخبار جعلی بسیار بالا می‌رود، باید بر اینها غلبه کرد. مثلا همین خبرهای ضد و نقیضی که در ۲۴ ساعت اول و حتی از آن طرف آب هم مطرح می‌شد که خبرهای دروغی بودند و ما هم می‌دانستیم. اما آن‌قدر حجم این شایعات و تکثر و تنوع خبرهای جعلی بالا بود که گاهی ممکن بود مخاطب احساس کند که آن خبرها واقعی هستند و آنچه ما منتشر می‌کنیم خبر واقعی نیست.
این مدیر رسانه در ادامه اضافه کرد: با فروکش کردن آتش‌سوزی و تصاویری که از داخل کانتینرها و محل حادثه منتشر کردیم، آرام آرام همه متوجه شدند که آن چیزی که رسانه‌های بیگانه مطرح می‌کردند یا مطالبی که برخی از روی حدس و گمان می‌گفتند که نه مبتنی بر تحلیل بود و نه مبتنی بر واقعیت، بسیار با واقعیت میدان حادثه فاصله داشت. این شرایطی بود که ما با آن مواجه بودیم و امیدوار هستیم که تا مرحله نهایی که پاکسازی انجام می‌شود و حتی پیکرهایی که احتمالاً شناسایی نشده‌اند، شناسایی شوند، این رویکرد را دنبال خواهیم کرد.
هیچ خبری را نمی‌شود پنهان کرد
او در ادامه در پاسخ به انتقادها درباره عملکرد سازمان صداوسیما و برخی رسانه‌های رسمی در انتشار روایت اول و سرعت در اطلاع‌رسانی خبر، توضیح داد: سرعت و دقت از عنصرهای اصلی هستند که برای یک رسانه که می‌خواهد روایتگر اول باشد، بسیار مهم است. ممکن است فردی بیاید و صحبتی کند که با واقعیت میدان همخوان نیست؛ بنابراین ما لزوماً نمی‌توانیم آن را منعکس کنیم. من با دوربینم اتفاقات را روایت می‌کنم. درباره سرعت باید یادآور شد که ما شبانه‌روزی دو دوربین را به صورت زنده مستقر کردیم که از محل حادثه تصویر پخش می‌کنند؛ بنابراین سرعت دیگر الان وجود خارجی ندارد. در بحث روایت هم، بیشترین میزان اطلاعات و مرکز گردآوری اطلاعات، مدیریت بحران و خود شخص وزیر کشور است و ما در تمامی بخش‌ها از ایشان استفاده کردیم. بخش‌های اصلی خبر ما از جمله ساعت ۲۱ با وزیر کشور صحبت کرد. ضمن اینکه وقتی که احساس می‌کردیم اتفاق دیگری افتاده و نیاز به توضیحات بیشتر است، در خبر بعدی دوباره با ایشان به صورت زنده صحبت می‌کردیم.
عابدینی افزود: این‌طور نبود که خبری گرفته شود و در اختیار مخاطب قرار گیرد. همه چیز به صورت زنده پخش می‌شد. الان هیچ خبری را نمی‌شود پنهان کرد. با توجه به امکاناتی که صداوسیما از آن برخوردار است، دوربین زنده در کانون بحران قرار دادیم؛ بنابراین آن صحبت اولیه که عنوان شد مبنی بر اینکه ممکن است خبری با تاخیر اعلام شود، دیگر معنا ندارد، چون تصاویر زنده پخش شد؛ مثل این می‌ماند که شما فوتبال را به صورت زنده روایت و پخش می‌کنید، مردم خودشان قضاوت می‌کنند. حالا هر کسی بر اساس ظن و گمان خودش این تصاویر را تحلیل می‌کند. ضمن اینکه بسیاری از این افراد، واقعا دانش لازم کارشناسی را نداشتند و بعدا مشخص شد که حرف‌هایی که زدند مبتنی بر واقعیت نبوده است. در این شرایط آیا ما می‌توانیم مثلا یکی از این شایعات را یا یکی از این خبرهای جعلی را مطرح کنیم؟ نمی‌توانیم خبری را بدهیم و بعد از نیم ساعت بگوییم ببخشید اشتباه بود! ما یک سایت نیستیم که بتوانیم خبری را پاک کنیم. استنباط همه این است که صداوسیما خبر را حتما راستی‌آزمایی می‌کند.
او افزود: تحلیل موضوع باید توسط کارشناسان خبره صورت بگیرد نه بر اساس اینکه مثلاً فردی در اینستاگرام یا در فلان شبکه‌ای که خارج از مرزهاست، مطلبی را منتشر کند که بعدا هم مشخص شد که اشتباه کردند. دیدید که آخرین تصویر از دوربین‌های مدار بسته‌ای که پخش شد نشان داد که چه اتفاقی افتاد. اول عنوان می‌کردند، ناشی از یک حمله هوایی است، بعداً مشخص شد که اصلاً این نبوده، بلکه یک آتش سوزی کوچکی بوده که بعداً به خاطر موادی که داخل کانتینرها بوده آتش گرفته و منفجر شده است. تصویر این دوربین زمانی به دست ما رسید که ۳۵ ساعت از حادثه گذشته بود و ما به مجرد اینکه این به دست ما رسید، آن را پخش کردیم و قضاوت هم در اختیار افکار عمومی قرار دادیم که خودشان درباره این موضوع قضاوت کنند.
بحران‌های زیادی داشتیم/ باید به جامعه آرامش دهیم
عابدینی درباره در بخش پایانی گفت‌وگو با ایسنا، گفت: به دلیل اینکه بحران‌های متعددی را پشت سر گذاشتیم و تجربه لازم را کسب کردیم، وقتی که اولین خبر به دستمان می‌رسد، بی‌درنگ تجهیزات پوشش زنده و خبرنگارهای حرفه‌ای را اعزام می‌کنیم. برای ما مهم بود که نشان دهیم، قسمتی که آتش گرفته نسبت به کل بندر شهید رجایی وسعت زیادی نیست؛ بنابراین یک دوربین را در قسمت‌هایی که فعالیت‌ها و کارها ادامه داشت، گذاشته بودیم و یک دوربین هم در محل حادثه. اگر مردم فکر کنند که واقعاً تمام بندر دچار مشکل شده، نه فقط خانواده‌های بسیاری دچار اضطراب می‌شوند، بلکه ممکن است برخی از افراد سودجو بر روی قیمت کالاها تاثیر بگذارند.
راه‌های مقابله اخبار جعلی، روایت دقیق واقعیت است
او با تاکید بر اینکه باید به جامعه آرامش داد، گفت: ما باید به جامعه آرامش بدهیم و این آرامش‌بخشی باید مستند باشد. استناد ما هم به تصاویری بود که نشان دادیم؛ این که بخش کوچکی از بندر شهید رجایی دچار حادثه شده و بقیه بندر کار خودش را انجام می‌دهد. اینها حاصل تجربه‌هایی است که در سال‌های گذشته به دست آمده است. افکار عمومی ما می‌داند که به ازای هر موضوعی که اتفاق می‌افتد، ده‌ها سایت و ده‌ها گروه از آن سوی مرز، رویدادها و خبرهای جعلی را پمپاژ می‌کنند. حتی این چند شبکه فارسی زبان که نقش پمپاژ خبرهای جعلی را دارند، به غلط موضوعات را روایت می‌کنند. بنابراین ما باید با اینها هم مقابله کنیم که راه مقابل این است که واقعیت‌ها را دقیق در اختیار افکار عمومی قرار دهیم.
رسانه‌های ما به بلوغ رسانه‌ای رسیده‌اند
معاون سیاسی رییس سازمان صداوسیما، تاکید کرد: سواد رسانه‌ای مردم بالا رفته و به این راحتی فریب خبرهای جعلی را نمی‌خورند. ما از طریق نشان دادن تصاویر که دیگر هیچ‌گونه تردیدی در آن نیست تلاش می‌کنیم که قضاوت افکار عمومی را نسبت به موضوع بالاتر ببریم. به طور کلی رسانه‌های ما در جمهوری اسلامی که کار خبر و اطلاع‌رسانی را انجام می‌دهند، به یک بلوغ رسانه‌ای رسیده‌اند؛ یعنی می‌دانند که اثر یک خبر که صحت لازم را نداشته باشد، چقدر می‌تواند افکار عمومی را آلوده کند و بر ذهن و فکر مردم تاثیر منفی بگذارد. وقتی که ما به اندازه کافی خبرنگار و رسانه ایرانی در منطقه داریم، چرا باید مثلاً حرف رسانه‌ای را مرجع قرار دهیم که خبرنگار ندارد و بر اساس یک عملیات روانی می‌خواهد روی ذهن مردم ما کار کند. بنابراین به نظر می‌رسد که همه رسانه‌های داخلی به خاطر اینکه مرجعیت خودشان را در حوزه اطلاع‌رسانی حفظ و تقویت کنند؛ به ویژه در این حوزه، کارنامه بسیار قابل قبولی را از خودشان ارائه دادند.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
