مرکز پژوهش‌ها اولین تصویر از کسری بودجه سال آینده را ارائه کرد

زیر پوست ارقام بودجه ۱۴۰۱

دنیای‌اقتصاد : بررسی بازوی پژوهشی مجلس حاکی از آن است که میزان کسری بودجه سال آینده به میزان ۱۵۶هزار میلیارد تومان خواهد رسید. از نگاه پژوهشگران، بودجه سال آینده نسبت به سقف اول بودجه سال جاری به میزان ۴۶درصد رشد کرده است. پیش‌بینی می‌شود در سال جاری نیز هزینه و درآمدها در سطح سقف اول باقی خواهد ماند و در نتیجه بودجه سال آینده انقباضی بسته نشده است. این بررسی‌ها نشان می‌دهد که برای تحقق درآمدهای مالیاتی بودجه سال آینده نیاز به تعریف پایه‌های مالیاتی است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد در لایحه بودجه 1401، هزینه‌‌‌ها 46‌درصد از سقف اول بودجه سال‌جاری افزایش داشته است. با توجه به اینکه سطح هزینه‌کرد دولت در سال‌جاری از سقف اول بودجه 1400 نیز کمتر خواهد بود، مقایسه بودجه سال آینده با سقف دوم بودجه 1400 گمراه‌کننده بوده و معنای خاصی نخواهد داشت. هزینه لایحه بودجه سال آینده، 1372‌هزار میلیارد تومان بوده که حدود 700‌هزار میلیارد تومان از آن به پرداخت حقوق کارمندان اختصاص دارد.

در لایحه بودجه 1401، حدود 200‌هزار میلیارد تومان صرف بازپرداخت اصل و سود اوراق مالی و 200‌هزار میلیارد تومان برای تامین هزینه صندوق‌های بازنشستگی اختصاص می‌یابد. در این میان، درآمدهای مالیاتی با افزایش 62‌درصدی به حدود 527‌هزار میلیارد تومان رسیده است. بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد که درآمدهای مالیاتی دولت بیش‌برآورد شده و بدون تعریف پایه‌‌‌های مالیاتی جدید از جمله مالیات بر درآمد نمی‌توان آن را تحقق داد. مرکز پژوهش‌‌‌های مجلس در گزارشی، رقم پیش‌بینی شده خود از کسری بودجه سال آینده را به شرط تحقق 100‌درصدی هزینه‌‌‌ها، 156‌هزار میلیارد تومان اعلام کرده که در مقایسه با پیش‌بینی کسری سال‌جاری، رقمی امیدوار‌کننده است.

  بودجه 1400 انقباضی یا انبساطی؟

هفته گذشته پس از ارائه لایحه بودجه دولت، مقامات سازمان برنامه و بودجه اعلام کرده‌اند که بودجه 1401 انقباضی خواهد بود. استدلال مقامات این بوده که در لایحه بودجه سال آینده، هزینه‌‌‌ها 1372‌هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده که نسبت به سقف دوم بودجه سال‌جاری، 7‌درصد رشد کرده است.

این در حالی است که پیگیری‌‌‌های «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد مقایسه هزینه‌‌‌‌‌‌ای لایحه بودجه سال آینده با سقف دوم بودجه سال‌جاری گمراه‌کننده خواهد بود. برای شفاف شدن این موضوع باید توجه کرد که بودجه سال 1400 در دو سقف بسته شد. سال گذشته به‌‌‌دلیل اختلاف میان مجلس و دولت بر سر میزان فروش نفت پیش‌بینی‌‌‌شده در بودجه، قرار بر این شد که رقم فروش نفت در سال آینده از 3/  2میلیون بشکه در روز به 5/  1میلیون بشکه در روز کاهش پیدا کند. علاوه بر این دو سقف برای بودجه در 6ماه اول سال آینده و 6ماه پایانی سال آینده در نظر گرفته شد. به طوری که سقف اول درآمدهای دولت بر اساس فروش روزانه ۵/  ۱میلیون بشکه نفت درنظر گرفته شده و سقف دوم نیز با توجه به احتمال فروش مازاد این رقم پیش‌بینی شده بود. به این ترتیب بودجه سال‌جاری در سقف اول، حدود 930‌هزار میلیارد تومان و در سقف دوم 1278‌هزار میلیارد تومان تصویب شد. به باور صاحب‌نظران  با توجه به اینکه میزان درآمد نفتی دولت از سقف اول بودجه سال‌جاری نیز کمتر پیش‌بینی می‌شود، میزان هزینه‌‌‌کرد بودجه سال‌جاری نیز تا پایان سال بیش از سقف اول بودجه نخواهد بود. آن چیزی که اهمیت دارد مقایسه هزینه‌کرد دولت در سال‌جاری با لایحه بودجه سال آینده است. بر این اساس، مقایسه لایحه بودجه سال آینده با سقف دوم بودجه 1400 مطمئنا گمراه‌کننده خواهد بود، زیرا میزان هزینه‌‌‌های بودجه تا پایان سال کمتر از سقف اول می‌شود. بر همین اساس، مقایسه درست سیاست مالی دولت، لایحه بودجه 1401 و سقف اول بودجه1400 خواهد بود. اگر بتوان مبنای محاسبات را سقف اول بودجه 1400 در نظر گرفت، میزان هزینه‌‌‌های لایحه‌‌ بودجه در سال 1401، بیش از 46‌درصد نسبت به بودجه سال‌جاری افزایش پیداکرده است.  بررسی مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که این مبنا برای به دست آوردن میزان افزایش هزینه‌‌‌ها در سال آینده صحیح‌تر بوده و می‌تواند مبنایی برای سیاستگذاری‌‌‌های آتی قرار بگیرد.

  هزینه‌‌‌های بودجه 1401

هزینه‌‌‌های بودجه سال آینده بیش از 1372‌هزار میلیارد تومان گزارش شده است. بر اساس آمارهای موجود حدود 700‌هزار میلیارد تومان از هزینه‌‌‌های بودجه سال آتی را حقوق کارمندان دولت تشکیل می‌دهد. بر اساس سخنان رئیس سازمان برنامه و بودجه، دولت ماهانه حدود 50‌هزار میلیارد تومان در سال‌جاری صرف پرداخت حقوق به کارمندان خود کرده و در کل سال، بین 600 تا 650‌هزار میلیارد تومان در این زمینه هزینه کرده است. به عبارت دیگر، حدود 67‌درصد از هزینه‌‌‌های بودجه سال‌جاری برای پرداخت حقوق بوده است. این رقم در سال آینده با در نظر گرفتن افزایش حقوق به اندازه 10‌درصد به صورت میانگین و حدود 15‌درصد به میانگین وزنی، حدود 700‌هزار میلیارد تومان خواهد شد. همچنین 209‌هزار میلیارد تومان از هزینه‌‌‌های سال آینده بر اساس لایحه بودجه، هزینه‌‌‌ صندوق‌های بازنشستگی را تامین خواهد کرد و 200‌هزار میلیارد تومان صرف بازپرداخت اصل و سود اوراق مالی خواهد شد. مجموع این 400 «همت» با 700 «همت» حقوق کارمندان حدود 1100‌هزار میلیارد تومان می‌شود که دولت ناگزیر است در سال آینده پرداخت کند. علاوه بر اینها حدود 85‌هزار میلیارد تومان از هزینه‌‌‌های بودجه سال آینده برای تامین الزامات تحقق رشد شاخص‌‌‌های اقتصادی اختصاص پیدا کرده است.

  بیش‌برآوردی درآمدهای مالیاتی

از بین درآمدها، درآمدهای مالیاتی رشد چشمگیری داشته است. میزان درآمدهای مالیاتی در سال آینده حدود 532‌هزار میلیارد تومان عنوان شده که در مقایسه با قانون بودجه سال‌جاری بیش از 61‌درصد افزایش داشته است. به باور صاحب‌‌‌نظران اقتصادی، رقم 532‌هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی در سال آینده بیش‌برآورد شده است، زیرا در سال آینده هیچ پایه مالیاتی جدیدی تعریف نشده و نمی‌توان با قوانین فعلی، مالیات را بیش از 61‌درصد افزایش داد. به نظر می‌رسد که در لایحه بودجه 1400 قبل از تصویب در دولت، موادی برای پایه‌‌‌های مالیاتی جدید از جمله مالیات بر مجموع درآمد قرار داده شده بود اما این مواد در دولت رای نیاوردند و حذف شدند. با وجود حذف مواد مربوط به مالیات بر مجموع درآمد، افزایش 61‌درصدی مالیات همچنان در بودجه ماند و میان اقلام مختلف مالیاتی تقسیم شد. در این میان، مالیات بر اشخاص حقوقی بیشترین افزایش را بین اقلام مالیات داشته و افزایش حدود 126‌درصدی را تجربه کرده است. بعد از آن، مالیات بر کالاها و خدمات رشد بیش از 64‌درصدی را تجربه کرده که در این بین مالیات ارزش افزوده 5/ 67‌درصد افزایش داشته است. مالیات ارزش افزوده در سال آینده حدود 150‌هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده است. با این حال در سال‌جاری، مالیات ارزش افزوده کمتر از 90‌هزار میلیارد تومان اعلام شده بود.به نظر می‌رسد افزایش 68‌درصدی مالیات ارزش افزوده با توجه به تورم 50‌درصدی کالاها و خدمات نمی‌تواند قابلیت تحقق داشته باشد.

  درآمدهای نفتی و گازی

از بین سایر اقلام درآمدی، 382‌هزار میلیارد تومان از طریق فروش نفت و گاز تامین می‌شود. فروش نفت در سال آینده بیش از 381هزار‌میلیارد تومان پیش‌بینی شده است. نکته قابل‌‌‌توجه اینکه میزان صادرات نفت بر مبنای فروش روزانه 2/ 1 ‌‌‌میلیون بشکه نفت 60 دلاری برآورده شده و نرخ تسعیر ارز 23‌‌‌هزار تومان اعلام شده است. در شرایط حاضر، فروش این حجم نفت به صورت روزانه دور از انتظار نیست و می‌تواند محقق شود. بیشتر افزایش درآمدهای نفتی به دلیل تغییر در تخصیص ارز 4200 تومانی و افزایش نرخ تسعیر ارز است و این امر عملا دست دولت را برای افزایش هزینه‌‌‌ها باز گذاشته است.