کشورهای پیشرفته از این چالش عبور کرده‌اند و این تهدیدی که روزی نگران‌کننده به نظر می‌رسید را تبدیل به فرصت کرده‌اند. یکی از دل‌نگرانی‌های محیط‌زیستی به‌ویژه در واحدهای ذوب مس، انتشار گاز SO۲ است که می‌توان با ایجاد کارخانه‌های اسیدسولفوریک از این چالش عبور کرد. 

 عبور از چالش‌های محیط‌زیستی پساب‌های صنعتی

مدیر پروژه کارخانه‌های اسیدفسفریک و کودهای شیمیایی فسفاته شرکت ملی صنایع مس ایران اخیرا با ارائه گزارشی در یک پنل تخصصی در سومین «همایش و نمایشگاه چشم‌انداز صنایع فلزات غیرآهنی ایران و فناوری‌های وابسته با نگاهی به تولید و بازار» به چالش‌ها و فرصت‌های تولید اسیدسولفوریک پرداخت. یوسف جزء پیری در این گزارش عنوان کرد: در صنایع معدنی یکی از چالش‌های مورد بحث، پسماندها و پساب‌ها هستند. در فرآیند ذوب به‌ویژه در مس گاز SO۲ تولید می‌شود. در شرکت ملی صنایع مس ایران در حال حاضر برای کارخانه‌های ذوب سرچشمه و خاتون‌آباد که در مجموع با ظرفیت ۴۰۰ هزار تن هستند، سرمایه‌گذاری محیط‌زیستی انجام داده که به دفع گازهای SO۲ مبادرت کرده است. این شرکت برای صیانت از محیط‌زیست و ممانعت از آلودگی هوا با گاز SO۲ سه کارخانه اسید احداث کرده که در مجموع ظرفیت ۵/ ۱ میلیون تن اسیدسولفوریک دارند و اگر سایر طرح‌های توسعه ملی مس به این شرکت افزوده شوند که نخستین طرح توسعه، طرح کاتد مس سونگون است، در این راستا ۴۰۰ هزار تن اسیدسولفوریک به ظرفیت‌های سابق آن افزوده خواهد شد. 

وی در ادامه توضیح داد: در حقیقت اسیدسولفوریک به صورت یک محصول اجباری برای صیانت از محیط‌زیست برشمرده می‌شود که بدون تولید آن در عمل توسعه پایدار روی نمی‌دهد. اگر اسیدسولفوریک در زنجیره تولید مس نباشد، اگرچه تولید مس در کوتاه‌مدت ممکن است افزایش پیدا کند،‌ اما در بلندمدت این توسعه پایدار نخواهد بود و سبب آسیب به بخش‌های دیگر خواهد شد. 

 تولیدکنندگان بزرگ اسیدسولفوریک در دنیا

مدیر پروژه کارخانه‌های اسیدفسفریک و کودهای شیمیایی فسفاته شرکت ملی صنایع مس ایران با اشاره به این موضوع که برخی کشورها در دنیا از بحران محیط‌زیستی کارخانه‌های ذوب مس عبور کرده‌اند، گفت: یک شرکت آلمانی و یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان مس دنیا، با احداث کارخانه اسیدسولفوریک میزان SO۲ منتشره را از میزان استاندارد SO۲ اروپا نیز را پایین‌تر آورده است. با این تدابیر ضمن توسعه و افزایش تولید، به موضوع محیط‌زیست نیز توجه کرده است. این شرکت در کنار تولید کاتد، حدود ۲/ ۱ میلیون تن اسیدسولفوریک تولید می‌کند و با این اقدام حدود ۸۰۰ هزار تن SO۲ خروجی را کوره‌ها جذب کرده و آن را تبدیل به یک محصول می‌کند. آلمان به عنوان یکی از کشورهای صنعتی و یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان اسیدسولفوریک به‌شمار می‌رود و خود صنایع در آلمان متقاضی این میزان تولید اسیدسولفوریک هستند. هرچند تولید ۲/ ۱ میلیون تن اسیدسولفوریک در آلمان حدود یک‌سوم تولید این محصول در این کشور به‌شمار می‌رود. این کشور مازاد تولید اسیدسولفوریک خود را به کشورهای همسایه از جمله فرانسه، هلند یا آمریکا صادر می‌کند.  

جزء‌پیری همچنین با برشمردن نمونه‌های دیگری از سایر کشورها که اسیدسولفوریک تولید می‌کنند، گفت: یک شرکت در هندوستان ۹۵۰ هزار تن اسیدسولفوریک تولید می‌کند که این تنها ۶/ ۸ درصد اسیدسولفوریک در این کشور به‌شمار می‌رود. مصرف بالای اسیدسولفوریک و کود در هندوستان ناشی از جمعیت بالای این کشور است، از همین رو تمام این اسیدسولفوریک به مصرف داخل این کشور می‌رسد. یا یک شرکت ژاپنی یک میلیون تن اسیدسولفوریک تولید می‌کند که بخشی از آن را صادر می‌کند. در واقع این شرکت در مقابل واردات کنسانتره از شیلی، اسیدسولفوریک را با این کشور تهاتر می‌کند. یک شرکت در ایالات متحده نیز ۹۰۰ هزار تن اسیدسولفوریک تولید می‌کند که به صورت عمده در داخل آمریکا مورد استفاده قرار می‌گیرد. 

وی در ادامه از مباحث عنوان‌شده این‌گونه جمع‌بندی کرد و گفت: استراتژی‌های تولید اسیدسولفوریک را در سه دسته می‌توان تقسیم‌بندی کرد، دسته نخست کشورهایی هستند که به اسیدسولفوریک نیاز دارند و تولید آنها به مصرف صنایع پایین‌دستی خود آنها می‌رسد. دسته دوم، کشورهایی هستند که هم به مصرف داخلی می‌رسانند و هم بخشی از آن را صادر می‌کنند. دسته سوم نیز کشورهایی هستند که تولید خود را به منظور صادرات انجام می‌دهند. 

 فرصت‌ها و چالش‌های تولید اسیدسولفوریک در ایران  

مدیر پروژه کارخانه‌های اسیدفسفریک و کودهای شیمیایی فسفاته شرکت ملی صنایع مس ایران با اشاره به فرصت‌ها و چالش‌های تولید اسیدسولفوریک در ایران عنوان کرد: در زمینه فرصت‌ها باید اذعان کرد که با افزایش تولید اسیدسولفوریک در کشور، این امکان را برای صنایع پایین‌دستی ایجاد می‌کنیم که با قیمت مناسب و با اطمینان از تولید محصول، بتوانند صنعت خود را توسعه بدهند. فرصت دیگر آن است که ما بتوانیم این محصول را صادر کنیم که البته این موضوع نیاز به ایجاد زیرساخت‌هایی دارد که از جمله می‌توان به حمل‌ونقل صادراتی و یافتن بازارهای هدف صادراتی و ... اشاره کرد. 

جزءپیری در ادامه با اشاره به چالش‌هایی که با افزایش ظرفیت تولید مس در زمینه تولید اسیدسولفوریک ایجاد می‌شود، عنوان کرد: یکی از مشکلات تولید اسیدسولفوریک، مازاد عرضه بر تقاضاست که سبب شده مشکلاتی در خصوص فروش این محصول ایجاد شود. همچنین بحث محدودیت‌هایی برای حمل و نقل در مسافت‌های طولانی برای اسیدسولفوریک وجود دارد. 

 عرضه و تقاضای اسیدسولفوریک در دنیا 

مدیر پروژه کارخانه‌های اسیدفسفریک و کودهای شیمیایی فسفاته شرکت ملی صنایع مس ایران با اشاره به عرضه و تقاضای اسیدسولفوریک در دنیا خاطرنشان کرد: براساس آمار موسسه‌های معتبر در سال ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ تولید اسیدسولفوریک در کل دنیا حدود ۲۷۷ میلیون تن بوده که حدود ۶۰ درصد از آن از منابع گوگردسوز تهیه شده است. حدود ۵۰ درصد اسیدسولفوریک در دنیا صرف تولید اسیدفسفریک و در ادامه برای کودهای فسفاته  استفاده می‌شود. همچنین در زمینه فلزات در صنعت مس، روی و نیکل به کار گرفته می‌شود و مابقی نیز در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.  جزءپیری ادامه داد: اسیدسولفوریک به دلیل ماهیتش با وجود تولید و عرضه ۲۷۷ میلیون تنی در جهان، تنها ۷ درصد صادرات و واردات می‌شود و مابقی آن در خود کشور تولیدکننده به صورت بومی مورد استفاده قرار می‌گیرد. 

وی در ادامه به قیمت اسیدسولفوریک نیز اشاره کرد و گفت: در داخل در زمینه قیمت اسیدسولفوریک با عواملی روبه‌رو شده‌ایم، یک مورد افزایش قیمت ارز در داخل کشور و دیگری افزایش عرضه اسیدسولفوریک نسبت به تقاضاست که سبب شده قیمت این محصول در داخل با کاهش مواجه شود. در سطح بین‌المللی نیز شاهد افت قیمت اسیدسولفوریک بوده‌ایم. 

 از فروش تا مصرف داخلی اسیدسولفوریک در ملی مس

مدیر پروژه کارخانه‌های اسیدفسفریک و کودهای شیمیایی فسفاته شرکت ملی صنایع مس ایران با اشاره به اقدامات شرکت ملی مس در حوزه اسیدسولفوریک عنوان کرد: شرکت ملی مس در حوزه فروش، جهت بازاریابی برای فروش و صادرات تسهیلات و زیرساخت‌هایی را ایجاد کرده و آماده صادرات است. رویکرد دیگر استفاده شرکت ملی مس از اسیدسولفوریک است؛ از آنجا که اسیدفسفریک بزرگ‌ترین مصرف‌کننده اسیدسولفوریک است، احداث یک واحد اسیدفسفریک با ظرفیت ۳۶۰ هزار تن در برنامه این شرکت قرار گرفته است. مواد اولیه برای کودهای شیمیایی، اسیدفسفریک، خاک فسفات و آمونیاک است که این منابع در داخل کشور موجود است. با این طرح در کشور علاوه بر اینکه در حوزه کود کشاورزی به خودکفایی می‌رسیم، می‌توانیم از خروج ارز نیز پیشگیری به عمل ‌آوریم و از این طرح‌ها هم کشاورزان و هم سهامداران شرکت ملی مس منتفع خواهند شد. 

جزءپیری در ادامه خاطرنشان کرد: تقاضای اسیدفسفریک در دنیا حدود ۹۰ میلیون تن است و عمده این تقاضای برای تولید فسفات بوده است. تجارت اسیدفسفریک در دنیا حدود ۸۷ میلیون تن است که از این میزان ۹ درصد تجارت شده و مابقی آن به صورت محلی به مصرف رسیده است. در داخل ایران عرضه اسیدفسفریک بیشتر از تقاضا شده که باید برای برون‌رفت از این چالش‌، استراتژی‌های مناسبی پیش‌رو گرفت.  

وی به میزان مصرف کودهای شیمیایی در داخل نیز اشاره کرد و گفت: براساس آمارهای ۱۵ سال گذشته، حوزه کشاورزی اعلام نیازی افزون بر ۴/ ۱ میلیون تن به کودهای فسفاته داشته است، اما از سوی دیگر واردات آن به میزان ۲۳۰ هزار تن بوده که با توجه به آمار سال‌های گذشته، بیشتر این کودها وارداتی بوده است. موضوع دیگر شناسایی ظرفیت کشورهای نزدیک به ایران برای صادرات است که نیاز به کودهای شیمیایی دارند.

 

اخبار مرتبط