بررسی پیامدهای کاهش واردات برنج خارجی
برنج ایرانی همچنان در صدر مصرف
به گزارش «دنیای‌اقتصاد» تا پایان سال گذشته قیمت برنج‌های وارداتی تا ۱۵۰درصد افزایش یافت و برای هر کیلو برنج ایرانی نیز نرخ تا کیلویی ٤٢هزار تومان در گزارش‌های رسمی‌ثبت شد. بر اساس این آمار بیشترین افزایش قیمت در اسفندماه ۹۹ مربوط به برنج پاکستانی باسماتی بوده که قیمت آن با ۶/ ۱۱۳درصد افزایش از ۱۱هزار و ۵۰۰ تومان در اسفند سال ۹۸ به ۲۴هزار و ۶۰۰ تومان در ماه مشابه سال قبل رسیده است. قیمت برنج تایلندی نیز در این مدت با ۱/ ۱۱۱ درصد افزایش، از ۷هزار و ۴۰۰تومان به ۱۵ هزار و ۷۰۰ تومان رسیده است. در این میان قیمت برنج‌های داخلی طارم‌اعلا و داخلی‌هاشمی‌درجه یک نیز در این مدت به ترتیب ۲/ ۴۶ و ۵/ ۴۳ درصد افزایش داشته و در اسفند ۹۹ به حدود ۳۴ هزار و ۳۰۰ تومان و ۳۳هزار و ۴۰۰ تومان رسیده است.
در این میان بسیاری از فروشندگان از استمرار افزایش قیمت برنج در ماه‌های آتی خبر داده و اعلام کرده‌اند که با عرضه برنج نو، قیمت برنج ایرانی به سبب افزایش هزینه‌های تولید و کارگری به بیش از ۵۰ هزار تومان می‌رسد که اگر چنین باشد، این موضوع نتیجه‌ای به‌جز فشار بیشتر به قشر ضعیف و کم‌درآمد جامعه نخواهد داشت.
این خبر در حالی اعلام‌شده است که دبیر انجمن برنج کشور در واکنش به مباحث مطرح‌شده پیرامون افزایش قیمت برنج به بالای ۵۰هزار تومان طی ماه‌های آتی معتقد است: «با عرضه برنج نو و ایجاد شوک به بازار، قیمت‌ها کاهش می‌یابد و از طرفی به سبب دوبار کشت افزایش قیمتی در بازار رخ نخواهد داد.»
بنا به گفته جمیل علی‌زاده‌شایق، دبیر انجمن برنج «همه ساله بعد از ایام عید قیمت‌ها افزایش می‌یابد که این روند تا زمان عرضه برنج نو در بازار ادامه دارد، چراکه تقاضا کماکان وجود دارد، اما عرضه زیاد نیست. با عرضه برنج نو و شوک به بازار، قیمت‌ها کاهش می‌یابد. در شرایط فعلی قیمت برنج به علت تاثیرپذیری از دیگر کالاها دچار افزایش شده است.»
اما صرف‌نظر از اینکه نرخ برنج در کشور همزمان با نرخ سایر کالاها و پا به پای تورم رشد کرده، دلایل دیگری هم برای گرانی برنج ایرانی در بازار مطرح است.
فروشندگان برنج بر این باورند که افزایش تقاضا برای خرید و مصرف برنج ایرانی به گرانی این نوع برنج در بازار دامن زده است. به گفته آنها حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی منجر به کاهش واردات و افزایش قیمت برنج خارجی شد و به دنبال آن، با افزایش قیمت برنج هندی و پاکستانی، بسیاری از خانوارها به سبب اختلاف کم قیمت، به مصرف برنج ایرانی روی آوردند و همین افزایش تقاضا برای خرید، قیمت برنج ایرانی را با افزایش روبه‌رو کرد.
در همین راستا مسیح کشاورز، دبیر انجمن واردکنندگان برنج نیز با بیان اینکه اقشار کم‌درآمد جامعه به‌عنوان مصرف کنندگان این محصول با کاهش بیش از ۵۰درصدی واردات برنج در سال ۱۳۹۹ بیشترین آسیب را دیده‌اند، می‌گوید: «افزایش قیمت برنج از سال گذشته تاکنون میزان مصرف این محصول را کاهش داده است.»
با این اوصاف، کاهش مصرف سرانه برنج در ایران اصلی‌ترین پیامد گرانی قیمت برنج و کاهش واردات آن است. هر ایرانی به‌طور متوسط۳۰ کیلوگرم برنج در سال مصرف می‌کند، اما با توجه به کاهش واردات و تولیدات برنج در سال گذشته، سرانه مصرف هر ایرانی به ۲۰ کیلوگرم هم نمی‌رسد.
در چنین شرایطی درخصوص وضعیت کنونی بازار برنج در کشور انتقاد اساسی به نحوه مدیریت دولت بر واردات برنج و عدم‌تامین ارز موردنیاز برای واردات این محصول وارد است. براساس آمار، سال گذشته ۸۵۷ هزار تن برنج وارد کشور شد که بخش عمده واردات آن در اختیار دولت بود. بخش خصوصی کمتر از ۵۰درصد نسبت به سال ۱۳۹۸ اجازه واردات برنج داشت. امروز برنج با ارز نیمایی حدود ۲۶هزار تومان وارد می‌شود و این به بزرگ‌ترین مشکل واردکنندگان برای تامین نیاز مصرف‌کننده داخلی تبدیل شده است. اقشار کم درآمد عموما به دلیل ارزانی برنج وارداتی از این نوع برنج استفاده می‌کردند اما امروز با توجه به نزدیک شدن قیمت برنج وارداتی با برنج داخلی این محصول در آستانه حذف از سبد خانوارها است و برنج ایرانی در این بازار حرف اول را می‌زند. اما بدیهی است که مردم با توجه به میزان درآمدشان نیاز به قیمت برنج زیر ۲۰هزار تومان دارند و دیگر نمی‌توانند محصولی را جایگزین این ماده غذایی کنند.
در این راستا پیشنهادی که فعالان اقتصادی برای رفع این معضل به دولت می‌دهند این است که متولیان و تصمیم‌گیران دولتی باید درخصوص واردات برنج‌های پرمحصول که قیمت آنها به نصف برنج‌های وارداتی فعلی می‌رسد، به اتفاق‌نظر برسند و وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی و صمت برای تعیین‌تکلیف و نهایی کردن نوع برنج‌های وارداتی مذاکره کنند تا فاجعه کمبود برنج به ویژه برای کم‌درآمدها اتفاق نیفتد.
از سوی دیگر بانک مرکزی می‌تواند با تخصیص ارز به واردکنندگان از گسترش معضل گرانی برنج وارداتی در کشور جلوگیری کند. به لحاظ اینکه تامین منابع مالی برای واردکنندگان جهت حفظ وضعیت کالای استراتژیکی مانند برنج بسیار مهم است، از این‌رو بانک مرکزی با تخصیص ارز بین نرخ نیمایی و ترجیحی می‌تواند بزرگ‌ترین حمایت را از این بخش و سلامت مردم داشته باشد.
در همین حال، راه‌حل دیگر برای کنترل قیمت برنج در بازار وجود یک نهاد مسوول است تا وظیفه تنظیم بازار را بر عهده بگیرد. همچنین عرضه محصول در بورس کالا یکی دیگر از عوامل موثر بر کنترل بازار است تا بازار از این طریق تا حدودی ساماندهی شود.
