معدن ماهان سیرجان؛ از سرمایه‌گذاری تا توسعه
از مرداد ۱۳۹۶ و از زمان آغاز بهره‌برداری معدن تا اکنون بیش از ۸ / ۶میلیون تن سنگ‌آهن مگنتیتی پر عیار به ارزش تقریبی حدود ۵۵ هزار میلیارد ریال از این معدن استخراج شده و به مصرف کارخانه‌های فرآوری منطقه رسیده است. همچنین طی این مدت حدود ۹۳ میلیون تن باطله‌برداری از معدن شماره ۵ گل‌گهر انجام شده و به صورت متوسط نیز سالانه ۵ / ۱۶میلیون تن عملیات معدنکاری در معدن انجام شده است.
تاریخچه‌ای از معدن ماهان سیرجان
مدیر معدن شرکت توسعه فرآوری صنایع و معادن ماهان سیرجان درباره تاریخچه معدن ماهان عنوان کرد: در راستای سیاست‌های اصل ۴۴ قانون اساسی و استفاده از بخش‌خصوصی در سرمایه‌گذاری طرح‌های مزایده آماده‌سازی، باطله‌برداری و استخراج از آنومالی شماره ۵ گل‌گهر سیرجان با ذخیره اولیه ۲۴ میلیون تن در سال ۱۳۹۳ برگزار شد و مجموعه هلدینگ ماهان برای تامین خوراک پایدار مجتمع فولاد بناب با ظرفیت سالانه دو میلیون تن نورد به‌عنوان بزرگ‌ترین فولادساز بخش‌خصوصی در صنایع پایین‌دستی از طریق کنسرسیومی متشکل از شرکت‌های گسترش صنایع و معادن ماهان، فولاد بناب، سرمایه‌گذاری آتیه صبا، مبین و فاطر کوثران جنوب در مزایده شرکت و در رقابت تنگاتنگ با شرکت‌های بزرگ زنجیره فولاد برنده مزایده شده و با تاسیس شرکت ماهان سیرجان از تیر ۱۳۹۴ عملیات آماده‌سازی و باطله‌برداری معدن را آغاز کرد.
سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده
علیرضا پژوه در ادامه با اشاره به سرمایه‌گذاری که در این معدن انجام شده است، خاطرنشان کرد: آماده‌سازی معدن با سرمایه‌گذاری ۱۰۰۰ میلیارد ریالی به مدت دوسال به طول انجامید و حدود ۲۰ میلیون تن باطله‌برداری برای شروع استخراج سنگ‌آهن صورت گرفت، از مرداد ۱۳۹۶ عملیات استخراج سنگ‌آهن از آخرین معدن روباز منطقه گل‌گهر آغاز شد و با بهره‌برداری از آن ضمن تامین خوراک پایدار خطوط کنسانتره و گندله شرکت‌های منطقه، نقش بسزایی در اشتغال‌زایی پایدار در منطقه ایفا کرده است.
وی اظهار کرد: علاوه بر سرمایه‌گذاری در بخش استخراج این شرکت در شروع پروژه جهت تکمیل اکتشافات معدن سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی در بخش اکتشاف کرده و بیش از ۸۲۰۰ متر حفاری مغزه گیری در کمتر از یک سال را تحقق بخشیده و باعث افزایش ذخیره معدن شده است.
اشتغال‌زایی معدن ماهان سیرجان
پژوه در ادامه یادآور شد: مجموع سرمایه‌گذاری پروژه تاکنون بیش از ۵۰ هزار میلیارد ریال بوده که اشتغال‌زایی مستقیم ۸۰۰ نفری را در منطقه فراهم آورده که پیش‌بینی می‌شود با انجام طرح‌های توسعه معدن و اکتشافات جدید این اشتغال‌زایی به بیش از هزار نفر برسد.
ویژگی‌های معدن ماهان سیرجان
مدیر معدن شرکت توسعه فرآوری صنایع و معادن ماهان سیرجان درباره ویژگی‌های معدن ماهان سیرجان عنوان کرد: معدن شماره ۵ گل‌گهر یکی از ۶ آنومالی بزرگ سنگ‌آهن در منطقه معدنی گل‌گهر به شمار می‌رود که ذخیره معدن بر اساس آخرین اکتشافات انجام شده، توسط شرکت ماهان سیرجان ۳۶ میلیون تن سنگ‌آهن مگنتیتی با متوسط عیار آهن ۷۷ / ۴۹ درصد و اکسیدآهن ۴۸ / ۱۸ درصد است. ابعاد پیت نهایی معدن به حدود ۹۵۰ متر در ۱۱۵۰ متر و عمق نهایی معدن به ۲۷۰ متر خواهد رسید، روش استخراج معدن به‌صورت روباز و پلکانی با ارتفاع پله‌های ۱۵ متر است، نسبت باطله‌برداری متوسط معدن ۸ / ۷ تن باطله به ازای هر تن استخراج سنگ‌آهن خواهد بود.
ارزش سنگ‌آهن استخراج‌شده
پژوه در پاسخ به این پرسش که از زمان راه‌اندازی معدن تا حالا چه میزان استخراج با چه ارزشی انجام‌شده است، تصریح کرد: از مرداد ۱۳۹۶ یعنی زمان آغاز بهره‌برداری معدن تاکنون بیش از ۸ / ۶میلیون تن سنگ‌آهن مگنتیتی پر عیار به ارزش تقریبی حدود ۵۵ هزار میلیارد ریال از معدن استخراج شده و به مصرف کارخانه‌های فرآوری منطقه رسیده است. همچنین طی این مدت حدود ۹۳ میلیون تن باطله‌برداری از معدن ۵ گل‌گهر صورت گرفته و به‌صورت متوسط نیز سالانه ۵ / ۱۶میلیون تن عملیات معدنکاری در معدن صورت پذیرفته است.
تجهیزات به‌کار گرفته شده
مدیر معدن شرکت توسعه فرآوری صنایع و معادن ماهان سیرجان درباره تجهیزات و فناوری‌های استخراج در معدن ماهان سیرجان بیان کرد: معدن شماره ۵ گل‌گهر ازجمله معادن روباز به شمار می‌رود که برای استخراج از روش‌های متداول معدنکاری روباز شامل بلدوزرکاری، حفاری، آتشباری، بارگیری و حمل استفاده می‌شود، عملیات معدنکاری توسط دو پیمانکار توانمند و توسط ماشین‌آلات و تجهیزات معدنی فوق سنگین صورت می‌گیرد، درمجموع بیش از ۶۰ دستگاه دامپتراک معدنی با ظرفیت حمل ۱۰۰ تن بار و بیش از ۲۰ دستگاه بیل مکانیکی فوق سنگین وظیفه اصلی عملیات استخراج را بر عهده داشته و حدود ۷۰ دستگاه ماشین‌آلات نیمه سنگین و سنگین عملیات جنبی معدنی را بر عهده‌دارند. پژوه با اشاره به مشکلات موجود در داخل و کاستی‌هایی که در دانش و فناوری ماشین‌آلات حوزه معدن کشور وجود دارد، خاطرنشان کرد: بخش عمده ماشین‌آلات مورد استفاده در معدن شامل دامپتراک‌ها، بیل‌های مکانیکی، لودرهای سنگین، بلدوزرها و دستگاه‌های حفاری، خارج از کشور تامین می‌شود که در همین زمینه نیز با توجه به تعدد قوانین و بوروکراسی‌های پیچیده نهادها و سازمان‌های دولتی مشکلات متعددی بر سر راه واردات ماشین‌آلات و همچنین تامین قطعات مورد استفاده وجود دارد که موجبات تضعیف پیمانکاران و درنهایت تولید را فراهم می‌آورد.
وی همچنین عنوان کرد: در خصوص فناوری‌ها و تجهیزات روز معدنکاری با توجه به ظرفیت بالقوه داخلی در حوزه معدن و سایر حوزه‌های وابسته ازجمله دانشگاه‌ها و مراکز علمی و همچنین شرکت‌های دانش‌بنیان، رویکرد شرکت ماهان سیرجان استفاده از توان و دانش بومی در رسته‌های مرتبط بوده است.
استفاده از توان شرکت‌های داخلی
مدیر معدن شرکت توسعه فرآوری صنایع و معادن ماهان سیرجان در ادامه تاکید کرد: در همین راستا در زمینه‌های تعمیر و نگهداری پیشگیرانه ماشین‌آلات به‌صورت کامل و صددرصد از توان شرکت‌های داخل و با همکاری مراکز علمی استفاده شده و برنامه‌نویسی در این زمینه صورت پذیرفته و در حال حاضر توسط پیمانکاران مجموعه در حال بهره‌برداری است.
پژوه گفت: در حوزه پیاده‌سازی و اجرای سیستم هوشمند مدیریت ناوگان ماشین‌آلات معدن نیز با استفاده از دانش بومی که در این حوزه وجود داشته عقد قرارداد با یک شرکت دانش بنیان صورت پذیرفته که در حال پیاده‌سازی در معدن است و با اجرای کامل این سیستم نتایج مثبتی ازجمله افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه‌های استخراج، افزایش ضریب ایمنی و کنترل در لحظه تولید و پیمانکاران را در بر خواهد داشت.
اقدام‌های انجام شده در حوزه ایمنی بهداشت و محیط‌زیست
مدیر معدن شرکت توسعه فرآوری صنایع و معادن ماهان سیرجان در ادامه با اشاره به اقدام‌های انجام شده در حوزه ایمنی بهداشت و محیط‌زیست تصریح کرد: در حوزه ایمنی بهداشت و محیط‌زیست که به‌واسطه سلامت کارکنان و محیط‌زیست جزو موضوعات مهم و کلیدی در حوزه معدنکاری قلمداد می‌شود، شرکت ماهان سیرجان با توجه ویژه مدیران ارشد و بهره‌گیری از کارکنان متخصص و کارآمد در این زمینه گام‌های اساسی را برداشته است که در این راستا از موارد قابل ذکر پیاده‌سازی مدیریت HSEE در سطح شرکت و پروژه‌ها بوده است.
کاهش ریسک معدنکاری
مدیر معدن شرکت توسعه فرآوری صنایع و معادن ماهان سیرجان در ادامه خاطرنشان کرد: با توجه به عمیق شدن معدن، انجام مطالعات پایداری شیب دیواره‌های معدن و همچنین مطالعات هیدروژئولوژی معدن که جزو الزامات معادن روباز نیز است که اهمیت بسیاری دارد.
پژوه در ادامه عنوان کرد: با افزایش عمق، ریسک عملیات معدنکاری افزایش می‌یابد، از همین رو برای کاهش این ریسک در معدنکاری طی دو پروژه جداگانه پژوهشی کاربردی در حال انجام است و در این حوزه نیز از توان و دانش بومی و همچنین استفاده از توان و تجهیزات دانشگاه‌های داخلی بهره گرفته‌شده است.
ظرفیت معدن
مدیر معدن شرکت توسعه فرآوری صنایع و معادن ماهان‌سیرجان در پاسخ به این پرسش که ظرفیت معدن ماهان‌سیرجان تا چه اندازه و تا چه سالی جوابگو خواهد بود، عنوان کرد: حجم قراردادی شرکت ماهان‌سیرجان با سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) برای بهره‌برداری از معدن شماره ۵ معادل ۲۴ میلیون تن استخراج سنگ‌آهن به مدت ۱۴ سال است. با توجه به آخرین اکتشافات انجام‌شده توسط شرکت ماهان‌سیرجان، ذخیره زمین‌شناسی معدن شماره ۵ حدود ۳۶میلیون تن برآورد شده که تاکنون حدود ۸ / ۶ میلیون تن سنگ‌آهن استخراج‌شده است و حدود ۲ / ۲۹میلیون تن ذخیره باقی‌مانده معدن است.
پژوه با اشاره به این موضوع که با توجه به اینکه اکتشافات معدن کامل نشده و در سمت جنوب توده معدنی همچنان گسترش دارد، بیان کرد: پیش‌بینی می‌شود با تکمیل حفاری‌های اکتشافی، افزایش ذخیره معدن به حدود ۴۵میلیون تن دور از دسترس نباشد، از همین‌رو با توجه به برنامه در نظر گرفته‌شده، تولید ۵ / ۲میلیون تن در سال قابل پیش‌بینی است. مجموع ذخایر فعلی و همچنین احتمالی حدود ۱۵ سال جوابگوی تامین سنگ‌آهن زنجیره فولاد خواهد بود.
مشکلات استخراج
مدیر معدن شرکت توسعه فرآوری صنایع و معادن ماهان‌سیرجان در پاسخ به این پرسش که مهم‌ترین مشکلات شما در زمینه استخراج چیست، عنوان کرد: خوشبختانه با انتخاب پیمانکاران توانمند و تمهیدات مناسبی که اندیشیده شده در بخش تولید معدن مشکل خاصی وجود نداشته و تولید معدن به‌صورت مداوم و بالاتر از طرح در حال انجام است و مهم‌ترین مشکل حال حاضر شرکت در بخش معدن نحوه قیمت‌گذاری سنگ حق‌السهم سازمان با سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) است، درحالی‌که دولت شعار حمایت از تولید داخل و توسعه بخش معدن را می‌دهد و با قیمت‌گذاری دستوری روند عرضه و تقاضای بازار را به‌هم می‌ریزد.
پژوه در ادامه یادآور شد: متاسفانه در خصوص اخذ حق‌السهم خود از استخراج معادن از قیمت‌های جهانی سنگ‌آهن تبعیت کرده و درعین‌حال تولیدکننده را وادار به فروش بر اساس قیمت‌های مصوب داخلی می‌کند که این امر موجب زیان گسترده شرکت‌های تولیدکننده سنگ‌آهن شده و تولید، توسعه و اشتغال‌زایی این شرکت‌ها را تحت‌الشعاع قرار داده است.
وی به سایر مشکلات اشاره کرد و گفت: همچنین مشکل مهم دیگری که در راستای گسترش فعالیت‌ها و طرح‌های توسعه با آن مواجه هستیم، قوانین دست و پاگیر و سیاست‌های غیرکارشناسی دولت را باید مثال بزنیم؛ به‌‌رغم اینکه در داخل کشور ازنظر تامین منابع و تامین نیروی انسانی متخصص مشکل عدیده‌ای وجود ندارد و بخش زیادی از دانش فنی هم در داخل وجود دارد، ولی متاسفانه قوانین سختگیرانه، بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های غیرکارشناسی، عدم‌استفاده از تجارب و نظرات بخش خصوصی و مهم‌تر از همه عدم‌ثبات اقتصادی کشور شرایط را به‌گونه‌ای سخت می‌کند که رغبتی از سوی بنگاه‌های خصوصی برای گسترش فعالیت‌ها و ایجاد طرح‌های توسعه‌ای، اشتغال‌زا و کارآمد وجود ندارد و در شرایط فعلی اغلب بنگاه‌ها یا ترجیح می‌دهند حوزه کاری خود را محدود کنند یا گاه ترجیح می‌دهند به‌جای فعالیت‌های تولید به سایر حوزه‌ها از قبیل بازرگانی و دلالی بازار روی بیاورند.
پژوه ادامه داد: این شرکت نیاز به فرآوری محصول کلوخه خود دارد تا اثرات ناشی از قرارداد با سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) را پوشش دهد و زیان حاصل از آن را جبران کند، اما متاسفانه در دو سال گذشته با درخواست این شرکت مبنی بر کسب مجوز احداث کارخانه کنسانتره در معاونت معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت مخالفت شده است.
برنامه‌های توسعه‌ای
مدیر معدن شرکت توسعه فرآوری صنایع و معادن ماهان‌سیرجان در پاسخ به این پرسش که چشم‌انداز معدن چگونه ترسیم‌شده و چه برنامه‌های توسعه‌ای برای آن مدنظر قرار گرفته است، عنوان کرد: در حال‌حاضر معدن شماره ۵ گل‌گهر یکی از منظم‌ترین معادن در منطقه معدنی و صنعتی گل‌گهر به‌شمار می‌رود که به‌عنوان نمونه واقعی از خصوصی‌سازی واقعی و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در حوزه معدن و صنایع معدنی به‌شمار می‌رود و سیاست و رویکرد مجموعه افزایش سطح کمی و کیفی طرح‌های توسعه‌ای شرکت به حوزه اصلی توسعه زنجیره فولاد و گسترش فعالیت در سایر عناصر معدنی تقسیم می‌شود که در بخش زنجیره فولاد مهم‌ترین طرح‌های توسعه‌ای شامل احداث کارخانه کنسانتره است که در مرحله اخذ مجوزهای لازم از مراجع ذی‌صلاح است. پژوه در ادامه تاکید کرد: همچنین جهت سرعت بخشیدن به اجرای طرح به‌صورت موازی سایر امور در حال پیگیری است، زمین محل اجرای طرح جانمایی شده و در مراحل نهایی تحویل بوده، مشاور طرح نیز انتخاب‌شده و در حال پیگیری امورات مربوطه است.
وی افزود: اکتشاف تکمیلی و توسعه معدن و افزایش ذخیره قابل‌استخراج از ۲۴ میلیون تن به ۳۲ میلیون تن از دیگر طرح‌های در دست اقدام است. مدیر معدن شرکت توسعه فرآوری صنایع و معادن ماهان سیرجان با اشاره به برنامه‌های توسعه‌ای اکتشاف برای معدن خاطرنشان کرد: یکی از مهم‌ترین برنامه‌های توسعه‌ای شرکت ماهان سیرجان برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری گسترده در حوزه اکتشافات و توسعه معادن و تنوع بخشیدن به سبد محصولات معدنی است. در این راستا اقدامات گسترده‌ای در سه بخش خرید محدوده‌ها و معادن بااهمیت، ثبت محدوده‌های معدنی مستعد و شرکت در مزایده‌های معدنی جهت در اختیار گرفتن محدوده‌های اکتشافی انجام گرفته است. در همین راستا عملیات اکتشاف در محدوده‌ای به وسعت ۲۰ کیلومتر در حال انجام بوده که نتایج اولیه ژئوفیزیک نشان‌دهنده وجود چندین آنومالی مستعد سنگ‌آهن بوده که عملیات تکمیلی اکتشاف در این ناحیه در حال انجام است. پژوه در ادامه گفت: اکتشافات و افزایش ذخیره معدن، تجهیز ماشین‌آلات معدن به سیستم کنترل هوشمند ماشین‌آلات و توسعه معادن از طریق مشارکت یا خرید معادن جدید و محدوده‌های اکتشافی جزو برنامه‌های توسعه‌ای معدن ماهان سیرجان است. در بحث کارخانه کنسانتره شاید مشکل‌ترین بخش اخذ مجوز احداث کارخانه باشد که با وجود پیگیری‌های متعدد تاکنون مجوز لازم صادر نشده است، ولی درعین‌حال به‌صورت موازی امکان‌سنجی پروژه صورت گرفته و مشاور طرح نیز انتخاب‌شده است.
عملکرد و برنامه‌های تولید
مدیر معدن شرکت توسعه فرآوری صنایع و معادن ماهان‌سیرجان با اشاره به میزان تولید معدن در سال ۱۳۹۹ عنوان کرد: تولید سنگ‌آهن کلوخه در سال ۱۳۹۹ به میزان دو میلیون و ۴۰۰ هزار تن و همچنین باطله‌برداری نیز به میزان ۳۶میلیون تن صورت پذیرفته است.
پژوه با اشاره به برنامه‌های معدن ماهان‌سیرجان برای سال ۱۴۰۰ تصریح کرد: برنامه‌ریزی تولید معدن در سال ۱۴۰۰ شامل تولید سنگ‌آهن به میزان ۵ / ۲میلیون تن و باطله‌برداری به میزان ۳۵ میلیون تن است. برنامه اکتشافات تکمیلی معدن شماره ۵ به میزان ۵ هزار متر حفاری مغزه‌گیری جزو برنامه‌های اصلی سال ۱۴۰۰ است.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: تکمیل و پیاده‌سازی مدیریت هوشمند معدنکاری، تکمیل مطالعات ژئوتکنیک و پایداری شیب دیواره معدن، تکمیل پروژه هیدروژولوژی و حفر چاه‌های زهکشی معدن از دیگر برنامه‌های در دستور کار شرکت در سال ۱۴۰۰ است.
کلام آخر
مدیر معدن شرکت توسعه فرآوری صنایع و معادن ماهان سیرجان خاطرنشان کرد: کشور ایران ازلحاظ تنوع زمین‌شناسی و مواد معدنی جزو کشورهای به‌نسبت غنی به‌شمار می‌رود و پراکندگی مواد معدنی و متالورژی کانسارهای مختلف در سطح کشور نیز از نکات مثبت و مهم محسوب می‌شود، چراکه مشاهده می‌کنیم در نقاط دورافتاده و استان‌های کم‌برخوردار ازنظر ظرفیت مواد معدنی در حد بالایی بوده و از این نکته مثبت می‌توان به‌عنوان موتور محرک رونق اقتصادی در این مناطق بهره جست، این امر نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و مدون توسط دولت و سازمان‌های متولی دارد تا همانند الگوی کشورهای پیشرفته و توانمند در این حوزه ابتدا با ایجاد زیرساخت‌های لازم فضای مناسب برای ورود سرمایه‌گذاران فراهم شود و سپس با ترغیب سرمایه‌گذاران و بخش خصوصی واقعی و ایجاد فضای رقابتی سالم زمینه فعالیت سرمایه‌گذاران دارای اهلیت را فراهم آورند و بدون شک این مکانیزم به رشد و توسعه بخش معدن و صنایع معدنی کمک شایانی خواهد کرد که نتایج گسترده‌تری در بخش اشتغال، توسعه مناطق محروم، بالابردن سطح فرهنگی، رونق اقتصادی، تولید و جلوگیری از خام‌‌فروشی و آموزش و تربیت نیروی انسانی را دربرخواهد داشت.
پژوه با تاکید بر این موضوع که از سوی مسوولان، بخش‌خصوصی چندان موردتوجه قرار نمی‌گیرد، گفت: مشکل اصلی در کشور عدم‌توجه جدی مسوولان به بحث تولید و استفاده از توان سرمایه‌گذاری بخش‌خصوصی در حوزه‌های مختلف صنعت و معدن است، شعارهای بسیاری داده می‌شود، اما در عمل و به‌عنوان نمونه مشاهده می‌کنیم که یک تولیدکننده موفق نزدیک به دو سال با مشکلات دست‌وپنجه نرم می‌کند و با اینکه تولید قابل‌توجهی در یک صنعت مهم دارد، اما برای حل مشکلات موجود هیچ‌گونه اقدام مثبت و عملی از سوی نهادهای مسوول انجام نمی‌شود.
وی خاطرنشان کرد: در پایان عرض می‌کنم شرکت ماهان سیرجان باوجود سابقه اندکی که به حوزه معدن و صنایع معدنی ورود کرده است، ولی با رویکرد و دیدگاه مدیریت ارشد و با استفاده از توان متخصصان حوزه معدن و بهره‌گیری از توان مجموعه‌ها و شرکت‌های داخلی برنامه‌های گسترده‌ای برای فعالیت در حوزه معدنی کشور دارد و امیدواریم با یاری خداوند متعال و توان بالقوه مجموعه در این مسیر به مقاصد و نتایج مطلوبی دست پیدا کنیم.
