بازار لوازم خانگی پس از خروج برندها
دبیر انجمن صوتی و تصویری در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» از افزایش تولید خبر داد
درباره شرایط و آخرین تحولات بازار صوتی و تصویری کشور، دبیر انجمن صوتی و تصویری با روزنامه «دنیای اقتصاد» گفت‌وگو کرده و برخی مشکلات پیش روی تولیدکنندگان را تشریح کرده است.
محمدرضا شهیدی در ابتدای این گفت‌وگو درباره وضعیت این بازار گفت: «سالانه حدود ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تلویزیون در بازار کشور مصرف می‌شود. با این شرایط بالاترین مصرف در بین لوازم خانگی مربوط به تلویزیون است. طبق آمارهایی که مرکز آمار ارائه داده ضریب نفوذ آن نیز ۱۱۸ درصد است. یعنی به ازای هر صد خانوار ۱۱۸ تلویزیون وجود دارد. در این میان برخی خانواده‌ها چند تلویزیون دارند و برخی در محیط‌های کار خود نیز از تلویزیون استفاده می‌کنند. جالب اینکه اگر شما به یک روستای کم‌امکانات سفر کنید متوجه خواهید شد که اهالی آن شاید لوازم خانگی مناسبی نداشته باشند اما تلویزیون دارند. این در حالی است که ضریب نفوذ دیگر کالاها زیر ۱۰۰ قرار دارد.»
این فعال و کارشناس بازار صوتی و تصویری با اشاره به این موضوع که اقبال و تقاضا برای خرید تلویزیون بعد ازشیوع کرونا بالاتر رفت ادامه داد: «به این دلیل که در شرایط قرنطینه خانگی اگر برخی اعضای خانواده تمایل به دیدن برنامه‌‌ای داشتند و سایر نفرات به دنبال تماشای دیگر برنامه‌ها بودند، وجود تلویزیون دوم ضروری به نظر می‌‌رسید. حتی زمانی که برخی شرایط اجتماعی نامتعادل و به دنبال آن بیکاری افزایش پیدا می‌کند، خرید تلویزیون بیشتر می‌شود به این دلیل که سرگرمی بزرگ افراد در خانه تماشای تلویزیون است. مورد دیگری که استقبال از خرید تلویزیون را بیشتر کرد استفاده از تکنولوژی روز و به بازار آمدن مدل‌های هوشمند بود، چرا که وجود اینترنت در تلویزیونهای جدید باعث شده که بسیاری به دنبال خرید آن باشند.»
وی با ارائه آماری درباره سرانه مصرف تلویزیون در کشور گفت: «در مجموع ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار عدد حداقل مصرف و خرید کشور است که یک میلیون و ۷۰۰ هزار از این رقم تولید داخل است و حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار عدد نیز از طریق قاچاق وارد کشور می‌شود. این درحالی است که ظرفیت تولید ما ۴ میلیون عدد است. یعنی از لحاظ ظرفیت تولید هیچ گونه مشکلی نداریم و موضوع قاچاق یکی از موانع اصلی برای تولید است.»
معضل قاچاق، هنوز گریبان‌‌گیر صنعت
قاچاق کالا معضل بزرگی است که گریبان بخش بزرگی از صنعت کشور را گرفته است. این اتفاق در بخش لوازم خانگی بیشتر مشهود است. دبیر انجمن صوتی و تصویری در این خصوص گفت: «بین ۳۰ تا ۴۰ درصد بازار لوازم صوتی و تصویری کشور را کالاهای قاچاق تشکیل می‌دهد. چند دلیل اساسی برای وجود قاچاق لوازم خانگی وجود دارد. جدا از بحث فرهنگی و برند و ...، ۳۰ درصد پرداخت‌های ما دولتی است یعنی اگر کالایی ۱۰ میلیون تومان به فروش برسد ۷ میلیون آن سهم تولیدکننده است و ۳ میلیون آن را دولت از تولیدکننده دریافت می‌کند. از این ۳۰ درصد؛ ۹ درصد آن ارزش افزوده، ۶ تا ۷ درصد هزینه‌های گمرکی بابت ورود قطعات و مابقی شامل مالیات‌‌های تکلیفی، مالیات سود و فروش و بیمه می‌شود؛ حتی سازمان هلال احمر هم رقمی را دریافت می‌کند. به این ترتیب ۳۰ درصد فروش هزینه‌های پرداختی به دولت است. این درحالی است که کالاهای قاچاق این هزینه‌ها را ندارند و معافیت کامل گمرکی، مالیاتی و هزینه‌های کارت بازرگانی دارند. بنابراین ظرفیت و فضای مطلوبی برای گسترش کالاهای قاچاق به وجود می‌‌آید که این فرآیند ضد تولید است. در اصل این شبیه یک رقابت دو ماراتن است که در آن به پای تولیدکننده داخلی سرب بسته شده و قرار است در آن با مافیای قاچاق مبارزه کنیم. پس با این شرایط اگر موفق به ایجاد تولید شده‌ایم کار بزرگی انجام شده است.»
ارتباط قاچاق با تجهیزات ماهواره‌‌ای
محمدرضا شهیدی در ادامه به ماجرای ارتباط تجهیزات ماهواره‌‌ای با قاچاق تلویزیون اشاره کرد و ادامه داد: «مورد بعدی که باعث شده تلویزیون در حد وسیعی به صورت قاچاق وارد کشور شود، نصب تجهیزات دریافت شبکه‌های ماهواره روی آنها است که به موجب قانون ممنوعیت استفاده از تجهیزات ماهواره‌‌ای در کشور، مجبور هستیم این قطعات را هنگام ورود به کشور حذف کنیم. الان البته موضوع ممنوعیت واردات لوازم خانگی وجود دارد، این درحالی است که پیش از آن با اینکه ممنوعیت نداشتیم تعداد بسیار کمی تلویزیون وارد کشور می‌شد. آمار گمرک در سال ۹۶ چهار هزار دستگاه در مقیاس ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار تعداد موارد تولید بود که این چهارهزار عدد نیز مربوط به تلویزیونهای خاص می‌شد مثلا نمونه‌هایی که تحت تعرفه نمایشگرها لحاظ می‌شد. در زمانی که تعرفه‌ها بالا نبود قاچاق راحت‌تر انجام می‌شد. به این دلیل که وقتی کالایی از گمرک ترخیص می‌شود شناسه پیدا می‌کند و از مبدأ تا مقصد آن کاملا مشخص و شفاف است. حالا چرا این حجم بالای کالای قاچاق وارد ایران می‌شود؟ به این دلیل که قاچاق در کشور ما دو‌طرفه است. بنابراین اگر کالا را به قیمت خرید هم بفروشد باز سود می‌کند چون سود آن در دیگر کالای قاچاقی است که از ایران خارج کرده است.»
خدمات پس از فروش
خدمات پس از فروش موضوع مهمی است که توجه خریدار را به خود جلب می‌کند. شهیدی در این خصوص اطمینان می‌دهد که تلاش‌‌ها بر این است که حقوق مشتری حفظ شود. «ما در این خصوص حتما حق را به مشتری می‌دهیم و به همین دلیل اعتقاد داریم که یکی از قوی‌ترین بخش‌های فعالیت ما، خدمات پس از فروش است. حدود ۲۵ میلیون تلویزیون در منازل خانواده‌های ایرانی وجود دارد. نمایندگان مجاز ما روزانه بیش از ۱۰ هزار بار در سراسر کشور برای تعمیر و سرویس و رفع مشکلات به خانه‌های مشتریان مراجعه می‌کنند. در همین ارتباط نظام‌های مختلفی را ایجاد کردیم تا بتوانیم بهترین خدمات پس از فروش را به مشتریان ارائه دهیم. البته با این حال فضای خدمات همواره جای توسعه دارد.آمارهای ما و راستی‌آزمایی‌هایی که وزارت صمت انجام می‌دهد نشان داده که رضایت مشتریان از خدمات پس از فروش بالای ۹۰ درصد است. ولی معمولا صدای نارضایتی خیلی بیشتر از صدای رضایت شنیده می‌شود. در علم مهندسی نیز گفته می‌شود اگر مشتری کالایی را که مشکل دارد تهیه کند به ۲۰ تا ۳۰ نفر خبر می‌دهد که این کالا معیوب است و اگر یک کالای خوب و مناسب خریداری کند به ۳ تا ۵ نفر اطلاع می‌دهد. با این حال ما برای مشتری احترام زیادی قائل هستیم و به نظام خدمات پس از فروش اهمیت بالایی می‌دهیم.»
این فعال عرصه لوازم صوتی و تصویری ادامه داد: «در صنعت لوازم خانگی بر خلاف کالایی مانند خودرو که مشتری به سمت تعمیرگاه می‌رود کارشناس‌های ما عمدتا و تا ۸۰ درصد به منازل مشتریان مراجعه می‌کنند. در بحث خدمات پس از فروش چند عامل دیگر را رعایت می‌کنیم که شامل افزایش توان فنی کارشناسان، رفتار و برخورد مناسب با مشتری و دیگر موارد است. روی این موضوع به‌شدت کار شده ولی با این حال همیشه از نقد رسانه‌ها استقبال کرده که اگر مشکلاتی در این بخش وجود دارد آن را برطرف و اصلاح کنیم. حدود ۱۲ شرکت بزرگ و معتبر برای خدمات پس از فروش در کشور داریم که آنها هزینه‌های هنگفتی برای اعتبار برند خود انجام داده‌اند و طبیعتا به دنبال این نیستند که با گوش ندادن به صدا و رضایت مشتری، شرایط و محبوبیت خود را به خطر بیندازند. البته امکان دارد شرکت‌های کوچکی وجود داشته باشند که به موضوع خدمات پس از فروش اهمیت زیادی ندهند اما همه شرکت‌های معتبر در این زمینه به بهترین شکل ممکن کار خود را انجام می‌دهند. البته درباره برخی مدل‌های قدیمی و خصوصا شرکت‌هایی که از ایران رفتند مشکل تامین قطعه داریم و تحریم‌ها در این رابطه برای ما افزایش هزینه بالایی داشته است. ما در این بخش ۳ تا ۵ درصد هزینه اضافی برای تهیه قطعات کالاها پرداخت می‌کنیم تا در شرایط تحریم بتوانیم آنها را وارد کشور کنیم در حالی که اشخاصی که اقدام به قاچاق کالا می‌کنند بدون صرف این هزینه‌ها اقدام به فروش کالای خود می‌کنند.»
شرایط بازار پس از خروج برندهای خارجی
محمدرضا شهیدی درباره شرایط این بازار پس از خروج برندهای مشهور از ایران نیز گفت: «پیش از این عمده بازار مصرف لوازم خانگی در اختیار دو برند خارجی بود که البته محصولات آنها در داخل ایران تولید یا مونتاژ می‌شد. البته با تلاش مدیران و سهامداران این دو شرکت خارجی، با اینکه آنها در کشور نمایندگی ندارند، اما هنوز در بازار ما حضور دارند و با برندهای دیگری فعالیت می‌کنند. خروج این شرکت‌ها از ایران به دلیل تحریم‌ها علیه ایران اتفاق افتاد و این خواست شرکت‌های داخلی نبود. پس از خروج آنها از ایران تولید نه تنها کاهش پیدا نکرد بلکه با افزایش تولید نیز مواجه شدیم. البته در دو سال اول مشکلاتی وجود داشت اما به مرور برطرف و حجم تولید بیشتر شد و همچنین فضای رقابتی بیشتری نیز در میان تولیدکنندگان ایرانی شکل گرفت و شرکت‌ها با ظرفیت بیشتری در حال کار هستند. به همین دلیل حالا تعداد تبلیغات برندهای تولید داخل نیز بیشتر شده است. ولی در مجموع وقتی موضوع تحریم وجود دارد آسیب جدی به بخش‌های مختلف وارد می‌کند اما تولیدکننده ایرانی سعی کرده این آسیب‌ها را جبران کند یا به حداقل برساند. این مهم برای صنعت لوازم خانگی اتفاق افتاده و توانسته خودش را با شرایط موجود وفق دهد.»
وی با اشاره به آمار تعداد تولیدکننده‌های لوازم خانگی در کشور گفت: «در حال حاضر بالای ۵۰۰ تولیدکننده لوازم خانگی در کشور وجود دارد که در بخش ساخت تلویزیون ۸ کارخانه و در بخش ساخت یخچال نیز ۱۵ شرکت تولیدکننده داریم که این شرکت‌ها ۹۰ درصد تولید بازار را در اختیار دارند.»
گران‌فروشی یا کاهش ارزش پول ملی؟
دبیر انجمن صوتی و تصویری درباره شیوه قیمت‌گذاری و شائبه افزایش قیمت این محصولات گفت: «به صورت کلی باید گفت در همه زمینه‌های تولید افزایش قیمت نداشتیم بلکه کاهش ارزش پول ملی اتفاق افتاده است. به همین دلیل برخی افرادی که به دنبال فرافکنی هستند عنوان «گران‌فروشی» را اطلاق می‌کنند که این تعریف مناسبی از لحاظ اقتصادی نیست. چطور می‌شود که هم مواد غذایی، هم مواد پروتئینی، لوازم خانگی و همچنین خودرو و دیگر کالاها همه با هم گران شوند. بنابراین ارزش پول ملی نسبت به چند سال اخیر پایین آمده و به یک‌ششم خود رسیده است. جالب اینکه قیمت لوازم خانگی نسبت به افزایش نرخ ارز و کاهش ارزش پول ملی نوسان کمتری داشته و ثبات نسبی داشته است. بنابراین حاشیه سود بالایی برای تولیدکننده لوازم خانگی وجود ندارد. تعدادی از شرکت‌های اصلی لوازم خانگی در بورس حضور دارند و می‌توان در سیستم کدال بورس نسبت سودآوری آنها را مشاهده کرد. در مواقعی سودآوری این شرکت‌ها از سودی که مد نظر سازمان حمایت بوده کمتر است. با شرایط فعلی اقتصادی ما تمایل داریم که کالای ارزان‌تری به مشتری بدهیم، چرا که تیراژ فروش ما بالاتر می‌رود و در میزان فروش بالاتر است که تولیدکنندگان سود مناسب‌تری خواهند داشت. ولی با کاهش ارزش پول ملی و کاهش قدرت خرید مصرف‌کننده، تولیدکننده شرایط خوبی ندارد.»
وی موارد تاثیرگذار در قیمت تمام شده لوازم صوتی و تصویری را تشریح کرد و گفت: «قیمت تمام شده ما از سه بخش و مولفه مواد اولیه، میزان دستمزد و هزینه‌های جاری دیگر تشکیل می‌شود. مواد اولیه شامل دو قسمت خارجی و داخلی است که در بخش تلویزیون ۶۰ درصد آن خارجی است و به قیمت روز بستگی دارد. مواد اولیه داخلی که شامل PVC و فولاد می‌شود نیز بستگی به قیمت‌های جهانی آن دارد. درباره دستمزد نیز البته طبقه کارگر تحت فشار قرار دارند، ولی وقتی به یکباره ۵۷ درصد به میزان دستمزد آنها اضافه می‌شود عدد بزرگی است که بر نرخ تورم اثر‌گذار خواهد بود. هزینه‌های جاری دیگر نیز که شامل آب، برق، گاز، بیمه، هزینه‌های گمرکی و... است در قانون بودجه افزایش پیدا می‌کند و تولیدکننده در آنها نقش و دخالتی ندارد. به این ترتیب است که مولفه‌های قیمت تمام‌شده کالا محاسبه می‌شود. با این حال ما معتقد هستیم لوازم خانگی کمتر از نرخ تورم افزایش قیمت داشته است، ولی باز هم تاکید می‌کنم که مشکل اصلی مربوط به کاهش ارزش پول ملی و کاهش قدرت خرید مصرف‌کننده است. با این حال ما حداکثر سعی خود را کردیم که با افزایش تیراژ تولید، کاهش هزینه‌ها و بهینه‌سازی راندمان تولید بتوانیم نقش موثری در افزایش تولید ملی داشته باشیم. در شرایط فعلی بازار لوازم خانگی نه دچار رکود تورمی است و نه رونق مناسب را دارد ولی همه مشکلات به کاهش قدرت خرید بر‌می‌گردد.»
چشم‌انداز آینده بازار لوازم صوتی و تصویری
محمدرضا شهیدی درباره ارزیابی از آینده این بازار نیز گفت: «ما آینده بازار را به سمت عدم تعادل متمایل نمی‌بینیم و معتقد هستیم دوران تلاطم فروکش پیدا کرده است. البته افت‌و‌خیز و فراز و نشیب‌هایی وجود دارد. از سوی دیگر خطوط مختلف تولید لوازم خانگی در حال افزایش است. اما به نظر می‌رسد برخی مشکلات مانند تغییر در برخی موانع بانکی نیز اگر برطرف شود نسبت به ایده‌‌آل‌‌تر شدن شرایط آینده خوش‌‌بین‌‌تر خواهیم بود. موضوع دیگر اینکه دولت باید حمایت بیشتری از تولیدات بخش خصوصی داشته باشد. به عنوان مثال اگر شرکت پارس الکتریک را در نظر بگیریم که عمده سهام آن متعلق به سازمان تامین اجتماعی و شرکت شستا است و در بورس هم قرار دارد، ارزش بازار آن حدود ۲ هزار میلیارد تومان است. وضعیت سودآوری آن نیز به این ترتیب است که از تولید ۴۰۰هزار دستگاه در سال، ظرف چند ماه گذشته به ۶ تا ۷ هزار دستگاه رسیده است. بنابراین از دولت توقع می‌رود وقتی توصیه به افزایش تولید ملی دارد در درجه اول به واحد‌های خودش سروسامان بدهد. در این شرایط دولت باید الگوی بخش خصوصی باشد. این شرکت را نه به بخش خصوصی واگذار می‌کنند و نه خودشان مشکلات آن را برطرف می‌کنند.
وی در انتها درباره صادرات صنعت لوازم خانگی نیز گفت: «در این بخش لازم است که حرکت‌های رو به جلویی داشته باشیم. درباره صادرات نهایی محصول به جز کالاهایی مثل کولرهای آبی یا لباسشویی‌های دوقلو، در سایر بخش‌ها مانند صادرات قطعه پتانسیل بالایی داریم. به این دلیل که مواد اولیه، نیروی کار ارزان و انرژی‌های مختلف با قیمت مناسب داریم که باعث سودآوری در موضوع صادرات می‌شود.»
