گزارش مهرماه شاپرک بررسی شد
برندگان خدمات پرداختی در مهر
بر این اساس باید گفت که گزارش اقتصادی شاپرک در مهر ماه ۱۴۰۱ مبنی بر بررسی وضعیت عملکرد شرکت‌ها، تعیین سیاست‌های آنان و همچنین بررسی روند پرداخت شرکتهای متفاوت در روز‌های اخیر منتشر شده است. همچنین در این گزارش سهم شرکتهای PSP در استفاده از کارتخوان‌های فعال فروشگاهی و کارتخوان‌های کم‌تراکنش و فاقد تراکنش ارائه شده است. شرکتهای PSP واسطه تجاری بین بانک‌ها و مشتریان تجاری در حوزه خدمات پولی و مالی کشور هستند که تمام خدمات مورد نیاز برای کسب و کار مشتریان را فراهم می‌کنند. بر این اساس ابتدا باید سهم تعدادی و مبلغی هر یک از شرکتهای PSP در بازارها را مورد بررسی قرار داد؛ زیرا این شاخص سبب شناخت حوزه فعالیت و نحوه سرمایه‌گذاری در هر یک از شرکتهای PSP می‌شود.
سهم شرکت‌ها در بازار
با توجه به عوامل مذکور، شرکت‌ها بر اساس تعداد و مبلغ تراکنش و محبوبیت آنها در میان سرمایه‌گذاران مورد بررسی قرار گرفتند. در میان ارائه‌دهندگان سهم‌های تعدادی، شرکت «پرداخت الکترونیک سامان»، «به‌پرداخت ملت » و «تجارت الکترونیک پارسیان» در بین سایر شرکت‌ها بیشترین تعداد تراکنش را در مهر ماه ثبت کردند. بر این اساس «پرداخت الکترونیک سامان» با سهم ۱۹/ ۵۱ درصد در صدر جدول و پس از آن «به‌پرداخت ملت» و «تجارت الکترونیک پارسیان» به ترتیب با ۴۸/ ۱۹ درصد و ۹۴/ ۱۴ درصد بالاترین سطح تعداد تراکنش را نسبت به سایر شرکت‌ها در مهر ماه ثبت کردند. علاوه بر مبلغ تراکنش هر شرکت در ماه مهر، تعداد تراکنش آنها نیز مورد بررسی قرار گرفت. بر این اساس شرکتهای «به‌پرداخت ملت» با ۴۰/ ۲۰ درصد، «پرداخت الکترونیک سامان» با ۴۴/ ۱۶ درصد و «پرداخت الکترونیک سداد» با ۳۱/ ۱۲ درصد، بیشترین رتبه را در تعداد تراکنش‌های مهرماه ثبت کردند.
سهم تراکنش‌های استانی مهرماه
سهم تراکنش‌های کارتخوان‌های فروشگاهی هر استان در مهر ماه بررسی شد. در این میان شرکت «پرداخت الکترونیک سامان»، «به‌پرداخت ملت» و «تجارت الکترونیک پارسیان» در اکثر استان‌های کشور نسبت به سایر شرکت‌ها در تراکنش کارتخوان فروشگاهی امتیاز بالاتری را دریافت کرده‌اند. علاوه بر سهم تراکنش‌ها، تعداد کارتخوان‌های هر شرکت در فروشگاه‌های سراسر کشور نیز در مهر ماه ۱۴۰۱ بررسی شد. شرکتهای «پرداخت الکترونیک پاسارگاد»، «پرداخت الکترونیک سامان»، «تجارت الکترونیک پارسیان» و «کارت اعتباری ایران کیش» بیشترین تعداد کارتخوانها را در فروشگاه‌های استان کشور به خود اختصاص دادند. عوامل مذکور نشان‌دهنده عملکرد شرکت و استفاده شرکت‌ها از این ابزارها برای رسیدن به اثربخشی است.
اما سوال این است که شاخص اثربخشی چیست و چگونه می‌توان از آن استفاده کرد؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که شاخص اثربخشی با نسبت گرفتن از سهم هر شرکت از تراکنش‌های شرکت به سهم همان شرکت از ابزار کارتخوان فروشگاهی است که عدد به دست آمده نشان‌دهنده میزان اثربخشی کارتخوان‌های یک شرکت در شبکه پرداخت الکترونیک و میزان توانایی در جذب تراکنش‌ها است. اگر عدد به دست آمده برای شرکت مورد نظر برابر یک باشد بدین معنی است که شرکت مذکور به اندازه سهم خود در ابزارها، به جذب تراکنش پرداخته است و اگر این عدد برای شرکت مذکور بالاتر از یک باشد به این معنی است که این شرکت فراتر از سهم خود ابزار موفق به جذب تراکنش‌ها شده است.
بر این اساس عملکرد مختلف هر یک از شرکتهای پی اس پی در کسب سهم تراکنش‌ها و تعداد کارتخوانها گاهی سبب کاهش شاخص اثربخشی نیز می‌شود. بر این اساس شرکتهای «به‌پرداخت ملت»، «فراپردازان آروند امید»، «پرداخت الکترونیک سامان»، «تجارت الکترونیک پارسیان» و «آسان پرداخت پرشین» موفق به کسب عدد بالاتر از یک در شاخص اثربخشی شدند. شرکت «فراپردازان آروند امید» نسبت به ماه گذشته با افزایش ۱۳۰/ ۰ واحدی در مهرماه رو‌به‌رو بود. این امر می‌تواند ناشی از افزایش سهم تعداد پایانه‌های کارتخوان فروشگاهی فعال سیستمی و سهم تراکنش‌های کارتخوان فروشگاهی این شرکت باشد.
کارتخوان‌های کم‌تراکنش
در این میان به کارتخوانی کم‌تراکنش گفته می‌شو که در بازه دوماهه متوالی کمتر از ۶۰تراکنش در هر ماه و مجموع مبالغ تراکنش آن در دو ماه متوالی کمتر از ۲۰ میلیون ریال در هر ماه باشد. دو شاخص تعداد کارتخوانها و تعداد تراکنش‌ها می‌توانند چشم‌انداز خوبی به شرکتهای پی‌اس‌پی درباره نحوه توزیع این ابزارها ارائه دهند. به دنبال این موضوع باید به شرکتهای فاقد تراکنش در شبکه شاپرک در مهر ماه اشاره کرد. این موضوع به این معنی است که شرکتهای مذکور در شبکه شاپرک فعال هستند اما تراکنشی از سوی آنها صورت نگرفته است. شرکتهای «فراپردازان آروند امید»، «به‌پرداخت ملت»، «پرداخت الکترونیک سامان» و «آسان پرداخت پرشین» از جمله شرکت‌هایی هستند که در مهر ۱۴۰۱ به بالاترین شاخص اثربخشی کارتخوان‌های فروشگاهی تراکنش‌دار دست یافته‌اند.
در این میان شرکت «فراپردازان آروند امید» نسبت به ماه گذشته با روند صعودی به میزان ۹۰/ ۴۰ واحدی مواجه شد. در مقابل آن، تنها ۸۵/ ۶ درصد از کل کارتخوان‌های فعال سیستمی شرکت «پرداخت الکترونیک سداد» را کارتخوان‌های کم‌تراکنش و فاقد تراکنش مالی آن شامل می‌شوند. این امر در نتیجه افزایش تعداد کارتخوان فروشگاهی و تعداد تراکنش‌های این شرکت در مهرماه بوده است. اما چه عواملی سبب کثرت کارتخوان‌های فروشگاهی کم‌تراکنش یا فاقد تراکنش شده است؟ در پاسخ به این سوال باید به مداخله بانک‌ها در این موضوع اشاره کرد؛ زیرا در ایران کارتخوانها به صورت رایگان در اختیار پذیرندگان قرار می‌گیرد و کلیه هزینه‌های آن از جمله: هزینه نصب، نگداری و کاغذ رول توسط بانک پرداخت می‌شود.
عامل دیگری که سبب افزایش کارتخوان‌های فاقد تراکنش شده، الزام شرکت پی‌اس‌پی نصب کارتخوان بدون توجه به کارآیی آن در فروشگاه‌ها است و به سبب نمایشی بودن کارتخوان، مورد استقبال فروشندگان قرار نمی‌گیرد. این موضوع در سایر کشورها بر خلاف ایران است؛ زیرا در اکثر کشورها پذیرندگان کارتخوان فروشگاهی با اجاره دستگاه باید هزینه‌های مزبور را خودشان پرداخت کنند. این امر سبب می‌شود تا بهره‌وری در به کارگیری کارتخوانها در سایر کشورها بیشتر باشد.
