مدیرعامل شرکت «پتروشیمی پلی استایرن انتخاب» در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» اعلام کرد
موانع سیاستی توسعه صنعت پتروشیمی
یکی از مشکلاتی که از سال گذشته برای شرکت‌های پتروشیمی ایجاد شده، حذف معافیت ماده ١٣٢ و معافیت مالی عملکرد در مناطق ویژه بوده که مزیت فعالیت آنها را از میان برده است. از طرف دیگر بر اساس یک تصمیم غیر‌کارشناسی، کالاهای انتهایی زنجیره پتروشیمی جزو کالاهای نیمه خام محسوب شده که در نتیجه آن مبلغ ارزش افزوده پرداخت شده توسط صادرکنندگان، غیر‌قابل استرداد شده است. مجتمع «پتروشیمی پلی استایرن انتخاب» از سال ١٣٩٦ به بهره‌برداری رسیده است. این مجموعه بزرگ‌ترین تولیدکننده پلی استایرن انبساطی بوده و ظرفیت اسمی تولید آن ٢٥٠هزار تن است. همچنین سال گذشته به میزان تولید ٢٠٠هزار تن رسیده است. پلی استایرن‌‌ها به سه بخش اصلی پلی استایرن معمولی (GPPS)، پلی استایرن مقاوم (HIPS)و پلی استایرن انبساطی (EPS) تقسیم می‌‌شوند. این مجموعه تولیدکننده انواع گریدهای EPS است.
این مجموعه پلی استایرن را در دو گرید اصلی کندسوز و تند سوز تولید می‌کند. گرید F (کند سوز) معروف به گرید ساختمانی است که در صنعت ساختمان به عنوان بلوک‌‌های سقفی، دیوارهای ساختمانی استفاده می‌شود. گرید R (تند سوز) برای بسته‌بندی بوده که در صنایع بسته‌بندی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این مجموعه بزرگ‌ترین تولیدکننده پلی استایرن در خاورمیانه بوده و تنها تولیدکننده‌‌ای است که پلی استایرن را هر دو نوع گرید تولید می‌کند. ۴۰درصد تولیدات این شرکت در داخل به فروش شرکت رسیده و به مدت دوسال است که به صورت هفتگی به میزان ۲۹۰ تن در هر دو گرید در بورس‌کالا عرضه می‌شود. همچنین ۶۰درصد آن صادر می‌شود.
به گفته رهبر داودزاده، مدیرعامل شرکت پتروشیمی پلی استایرن انتخاب، ظرفیت تولید این مجموعه متناسب با بازار تعیین شده و به هر میزان از هر دو گرید، قابلیت تولید وجود دارد. این شرکت زیرمجموعه دیگری به نام شرکت «کیمیا صنایع دالاهو» دارد که در آینده نزدیک پلی استایرن معمولی و مقاوم را تولید خواهد کرد.
کاهش قدرت رقابت صادرکنندگان در بازارهای بین‌المللی
بزرگ‌ترین مانع صادراتی پتروشیمی‌‌ها، هزینههای مازادی است که در نتیجه دور زدن تحریم‌‌ها ایجاد می‌شود. برای انجام صادرات، تحریم‌‌ها باید شکسته شده و دور زدن تحریم‌‌ها هزینه زاست.
مدیرعامل شرکت پتروشیمی پلی استایرن انتخاب با اعلام این مطلب در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» گفت: در بخش لجستیک خارجی باید ایرانی بودن محصول را پنهان کرده و بابت این موضوع هزینههای اضافه‌‌تری پرداخت کنیم. به صورتی که اصلی‌‌ترین هزینه صادراتی، هزینه لجستیک بوده و به طور میانگین نزدیک به ٥٠٠ دلار در هرتن باید هزینه لجستیک پرداخت کنیم. به این ترتیب حمل یک کانتینر ۱۰هزار دلار هزینه دارد.
وی افزود: در واردات افزودنی‌‌های موردنیاز نیز مشکل وجود دارد. این موضوعات در مجموع هزینهها را افزایش داده و قدرت رقابت در بازارهای صادراتی را از بین می‌‌برد. دنیای تجارت، بیشتر بر اساس رقابت قیمتی شکل می‌گیرد و بحث کیفیت در رده بعدی قرار دارد.
رهبر داودزاده، درباره بازارهای صادراتی این مجموعه گفت: به ٨٠ کشور دنیا صادرات داریم و در قلب اروپا فروش داریم. جزو تولیدکنندگان با کیفیت محصول پلی استایرن بوده و لایسنس اروپایی داریم. سایر بازارهای صادراتی این مجموعه شامل روسیه، کشورهای منطقه CIS، کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس شامل امارات، اردن، سوریه، قطر، عمان و همچنین آمریکای جنوبی، اروپای شرقی، مرکزی، استرالیا، آفریقای جنوبی و کنیاست.
وی افزود: چین، بازار انتهایی محصولات ماست زیرا چین بزرگ‌ترین تولیدکننده پلی استایرن در جهان بوده و به همین دلیل کمترین قیمت پلی استایرن در این کشور است. محصولی را که نتوانیم بفروشیم، ناچارا به این کشور صادر می‌‌کنیم. تقریبا دو سال است که به چین هیچ صادراتی نداشته‌‌ایم.
وی افزود: در اروپا محصول را به مصرف‌کننده نهایی محصول داده و ترم‌‌های فروش ما عموما DDP (تحویل کالا در محل مقرر در مقصد بعد از ترخیص) است. به جرات می‌‌گویم تنها تولیدکننده پتروشیمی هستیم که این کار را انجام می‌‌دهیم. این کار فقط در بخش خصوصی امکان‌پذیر است زیرا باید هم ریسک‌‌های آن را بپذیرد و هم دانش آن را داشته باشد تا به مصرف‌کننده نهایی اروپایی محصول ایرانی تحویل داده شود.
داودزاده، درباره میزان تولید این مجموعه گفت: پتروشیمی انتخاب، بزرگ‌ترین تولیدکننده پلی استایرن انبساطی بوده و ٤٠درصد از تولیدات خود را در بازار داخل عرضه می‌کند. بیشترین میزان مصرف پلی استایرن انبساطی کشور در سال‌های گذشته حتی در زمان احداث پروژه‌‌های مسکن مهر، ١٠٠هزار تن بوده و مازاد آن باید صادر شود.
افزایش تنوع محصولات
مدیرعامل شرکت پتروشیمی پلی استایرن انتخاب درباره طرح توسعه‌‌ای مجموعه گفت: ظرفیت تولید محصول فعلی را اضافه نمی‌‌کنیم بلکه بحث تنوع تولید محصولات و گریدهایی را در دستور کار داریم که عمدتا در کشور مصرف نداشته و صادراتی هستند.
وی افزود: تولید تعدادی محصولات دیگر مانند پلی استایرن انبساطی خاکستری را نیز در برنامه تولید داریم. علاوه بر این احتمالا تا سال آینده تولید گریدهای غذایی را نیز خواهیم داشت که در کشور مصرف خاصی نداشته و در اروپا مصرف بیشتری دارد.
وی درباره افق پیش روی این مجموعه گفت: این مجموعه قصد دارد با تولید و صادرات ١٥٠هزار تن تولید پلی استایرن بازیگر اصلی این محصول در دنیا باشد و به تمام مشتریان اصلی خود در دنیا صادر کنیم. شرکت پتروشیمی انتخاب محصول پلی استایرن انبساطی و شرکت «کیمیا صنایع دالاهو» به عنوان شرکت زیرمجموعه محصولات پلی استایرن‌های مقاوم و معمولی را تولید می‌کند.
مشکل در تامین خوراک
موضوع تفاوت میزان ظرفیت اسمی و ظرفیت تولیدی مجموعه، مربوط به موضوع تامین خوراک است. اگر خوراک به اندازه کافی تامین شود، محصولات به میزان پیش‌بینی شده تولید می‌‌شوند. در سال ١٣٩٩ حدود ٩٠هزار تن و سال‌های قبل به میزان کمتری، تولید داشته‌‌ایم. دلیل این موضوع صرفا تامین خوراک بوده است.
وی افزود: سال گذشته به میزان ۲۰۰هزار تن تولید داشتیم و اگر مشکلات چهار ماه اخیر نبود به تولید ۲۵۰هزار تن می‌‌رسیدیم. از ابتدای سال تا شهریور ماه، میزان تولید این مجموعه به طور میانگین ٢٠ تا ۲۱هزار تن در هر ماه بود. اگر مشکل تامین خوراک پیش نمی‌‌آمد، می‌توانستیم به میزان تولید ٢٥٠هزار تن برسیم. اگر مشکل خوراک برطرف شود می‌توانیم تا سال آینده به تولید ۲۵۰هزار تن محصول دست پیدا کنیم.
داودزاده، درباره وضعیت تامین خوراک این مجموعه گفت: قرارداد تامین خوراک این مجموعه در بهمن ماه سال ١٣٩٩ منعقد و در اردیبهشت ماه سال ١٤٠٠ عملیاتی شد. نوع این قرارداد معروف به قرارداد take or pay (در هر صورت پرداخت) است. طبق این قرارداد اگر مصرف خوراک نیز نداشته باشیم، ملزم به پرداخت آن هستیم. تنها تولیدکننده خوراک این مجموعه (استایرن منومر)، شرکت پتروشیمی پارس است. ظرفیت تولید آن ٦٠٠هزار تن بوده که شرکت صنایع ملی پتروشیمی ایران، مجوز دریافت ۲۳۵هزار تن خوراک را برای ما صادر کرده است.
وی افزود: صادرات محصولات تولیدی در سال‌های گذشته، معضل‌‌های مختلفی داشت؛ در بعضی مواقع نقدینگی مناسبی نمی‌‌رسید تا بتوانیم بدهی‌‌ها را پرداخت کنیم در نتیجه خوراک قطع و تا زمان پرداخت بدهی، خوراک وصل نمی‌‌شد به همین دلیل معمولا میزان تولیدات مجموعه سینوسی بود. زمانی که با پتروشیمی پارس قرارداد بستیم، ضریب اطمینان تامین خوراک افزایش یافت و جریمه دیرکرد پرداخت با تاخیر گرفته شده و خط لوله خوراک وصل شد. تامین خوراک از زمان انعقاد قرار داد به صورت مداوم بوده و در حال حاضر مشکلی وجود ندارد.
این تولیدکننده در ادامه گفت: نوع قرارداد تامین خوراک این مجموعه به صورت انحصاری است. به علت اینکه فقدان خوراک باعث توقف تولید مجموعه شده بود، ناچارا این قرارداد را منعقد کردیم. زیرا پتروشیمی پارس، در تولید استایرن منومر انحصار دارد. در کشور دو پتروشیمی پارس و پتروشیمی تبریز این خوراک را تولید می‌کنند؛ ظرفیت تولید پتروشیمی تبریز ۱۰۰هزار تن بوده و صرفا برای مصرف خودش تولید می‌کند. تنها پتروشیمی پارس، خوراک را به صنایع پایین‌دستی ارائه می‌دهد.
توقف تولید ۴ ماهه به دلیل عدم‌تامین خوراک
این مجموعه تقریبا حدود ۴ ماه توقف تولید داشت. زیرا تولید خوراک توسط پتروشیمی پارس متوقف شد. علت این موضوع این بود که پتروشیمی پارس در اورهال غیر‌برنامه‌ریزی شده قرار گرفت و نتوانست هات اویل (روغن داغ) موردنیاز خود را از اروپا تامین کند.
مدیرعامل شرکت پتروشیمی پلی استایرن انتخاب با اعلام این مطلب گفت: برای تولید خوراک از گاز خالصی وارده به پتروشیمی پارس، اتان استحصال شده و در پتروشیمی آریا ساسول به اتیلن تبدیل می‌شود. اتیلن در پتروشیمی پارس با بنزن ترکیب و به اتیلن بنزن تبدیل شده و اتیلن بنزن در مبدل‌‌های حرارتی به استایرن منومر تبدیل می‌شود که خوراک اولیه ماست. در آن مبدل‌‌ها از هات اویل (روغن داغ) استفاده می‌شود. در فقدان هات اویل، مبدل‌‌ها به مدت سه ماه و نیم کار نمی‌‌کردند.
وی افزود: در نتیجه این موضوع قیمت بلوک سقفی (پلاست فوم) که برای سبک‌سازی و صنعتی‌سازی ساختمان استفاده می‌شود که در شهریور ماه تقریبا ۵۰هزار تومان به ازای هر ۲۵/ ۰ مترمکعب بوده به ٥٠٠هزار تومان رسیده و ۱۰ برابر شده است.
داودزاده، در ادامه گفت: قرارداد تامین خوراک مجموعه به گونه‌‌ای است که با زیان نیز مجبوریم محصول را تولید صادر و کنیم. زیرا اگر خوراک را مصرف نکنیم باید بابت هر تن آن مبلغ ۱۰۰۰ دلار پرداخت کنیم، اما اگر خوراک را مصرف و تولید کنیم ممکن است ۲۰۰ دلار زیان داشته باشیم. به عنوان مثال هزینه خوراک ۱۰۰۰ دلار، هزینه افزودنی‌‌ها ۳۵۰ دلار و هزینههای عملیاتی حدود ۱۰۰ دلار بوده و قیمت تمام شده تقریبا با نرخ فعلی استایرن به حدود ۱۵۰۰ تا ۱۶۰۰ دلار در هر تن می‌‌رسد. این قیمت تمام شده کف کارخانه به علاوه هزینه حمل ٣٠٠ دلاری (١٩٠٠ دلار) را باید ١٧٠٠ دلار در هر تن در اروپا بفروشیم. به عبارتی اگر کالا را تولید و صادر کنیم ممکن است ٢٠٠ دلار در هر تن زیان کنیم اما به پرداخت ۱۰۰۰دلار هزینه خوراک در نتیجه عدم تولید، ارجحیت دارد.
ضربه مهلک مالیات ارزش افزوده به کالاهای پتروشیمی
مشکلی که وزارت دارایی برای شرکت‌های پتروشیمی ایجاد کرده، حذف معافیت ماده ١٣٢ از سال گذشته بود. معافیت ماده ١٣٢ (معافیت مالی عملکرد در مناطق ویژه) مهم‌ترین مزیت فعالیت در قوانین مناطق ویژه است. لازمه هر سرمایه‌گذاری، تعریف یکسری از مشوق‌‌هاست. علت اینکه بخش خصوصی در بخش پتروشیمی سرمایه‌گذاری کرده مزیت‌‌های آن بوده است.
مدیرعامل شرکت پتروشیمی پلی استایرن انتخاب با اعلام این مطلب گفت: وزارتخانه‌‌های صمت، دارایی و نفت بدون کارشناسی، کالاهای پتروشیمی را جزو کالاهای نیمه خام محسوب کرده و بعد طبق قانون دانش‌بنیان اعلام شده برای صادرکنندگان، مبلغ ارزش افزوده‌‌ای که پرداخت شده، غیر‌قابل استرداد است.
وی افزود: این بزرگ‌ترین ضربه‌‌ای بود که به تولیدکنندگان زده شد. قیمت خوراک، بر اساس مصوبه هیات وزیران بر اساس قیمت فوب خلیج فارس منهای ٥درصد تعیین می‌شود. این قانون به این دلیل گذاشته شده که در شرایط تحریم، انتقال پول حداقل ٤ تا ٥درصد هزینه دارد. برای اینکه فعالیت تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی در دنیا قابل رقابت باشد، خوراک ۵درصد ارزان‌تر به آنها عرضه می‌شود. با اعمال قانون تعلق ارزش افزوده، قیمت خوراک از فوب خلیج فارس منهای ٥درصد به فوب خلیج فارس به علاوه ۴درصد تبدیل شده است. زیرا مجبوریم ٩درصد مالیات ارزش افزوده به شرکت پتروشیمی پارس به علاوه بهای خوراک پرداخت کنیم و زمانی که این کالای تولیدی صادر می‌شود چون از کشور خارج شده، ارزش افزوده آن قابل برگشت نیست.
این تولیدکننده در ادامه گفت: این موضوع به معنای خرید گران‌‌تر خوراک بوده و مانع بسیار بزرگی در صنایع پتروشیمی بوده که در صادرات نیز تاثیر دارد. زیرا باعث افزایش قیمت تمام شده و هزینهها شده و توان رقابت در تجارت بین‌المللی را سلب می‌کند.
وی افزود: با وجود این عملا رغبتی برای صادرات وجود ندارد. زمانی که رغبتی برای صادرات وجود نداشته باشد، تولید کاهش یافته، ورود ارز وجود نخواهد داشت. عملا تمام هزینههای ما با دلار ٤٠هزار تومان محاسبه می‌شود. در حال حاضر صادرات پتروشیمی انتخاب اندک شده است.
خطا در نیمه خام محسوب کردن کالاهای پایان زنجیره پتروشیمی
اگر کارشناسی درستی انجام می‌‌شد، نباید کالاهای پلیمری پایان زنجیره پتروشیمی را جزو کالای نیمه خام به حساب می‌‌آوردند.
مدیرعامل شرکت پتروشیمی پلی استایرن انتخاب با اعلام این مطلب گفت: پلی استایرن انبساطی، آخر زنجیره پتروشیمی بوده و چون محصول نهایی است نباید شامل قانون ارزش افزوده و حذف معافیت مالیاتی قرار گیرد. این موضوع ضد صادرات برای صنعت پتروشیمی است. امسال با انجمن صنعت کارفرمایی پتروشیمی هماهنگی شده و قرار است پیگیری‌های لازم در این زمینه انجام شود. امیدواریم بتوانیم بند ارزش افزوده را حذف کنیم.
وی افزود: به علت اینکه پلی استایرن انبساطی به عنوان کالای نیمه خام محسوب شده مشمول مالیات ارزش افزوده شده و در هنگام صادرات مالیات ارزش افزوده آن قابل استرداد نیست. اگر پلی استایرن انبساطی از قانون کالای نیمه خام خارج شود، قیمت خوراک معادل قیمت فوب خلیج فارس منهای ۵درصد محاسبه شده و در بازار صادراتی قابلیت رقابت دارد.
داودزاده، درباره لزوم خروج از این قانون خارج گفت: هدف قانون‌گذار این بوده که زنجیره صنایع پایین‌دستی ایجاد شود و فکر خوبی بوده است. به عنوان مثال نباید متانول را صادر کنیم بلکه بهتر است متانول را به اتانول تبدیل کنیم؛ زیرا ارزش افزوده بیشتری دارد. اما زمانی که دانش فنی تبدیل متانول به محصولات پایین‌دستی وجود ندارد، باید آن را صادر کنیم.
وی افزود: این موضوع درباره پلی استایرن انبساطی دو وجه دارد؛ یکی اینکه برای پایین‌دستی‌‌ها، لایسنس نداریم و بسیاری از پتروشیمی‌‌ها پایین‌دستی آن نیستند. نمی‌توان پلی استایرن انبساطی را به بلوک تبدیل و صادر کرد؛ زیرا به علت اشغال حجم و فضا صادرات آن توجیه اقتصادی ندارد.
این تولیدکننده در ادامه گفت: نکته بعدی این است که صنایع پایین‌دستی به علت صرفه اقتصادی همیشه در نزدیکی پتروشیمی‌‌ها هستند ؛زیرا هزینه حمل بسیار بالاست. یک کامیون حاوی پلاستوفوم معادل یک جامبوبگ پلی استایرن انبساطی با وزن ۱۰۰۰کیلوگرم بوده و عملا تبدیل پلی استایرن انبساطی به پلاستوفوم جهت صادرات آن، صرفه اقتصادی ایجاد نمی‌‌کند.
وی افزود: هر موضوع غیر‌کارشناسی مخل است. به عنوان مثال اوره محصول نهایی پتروشیمی بوده زیرا صنعت پایین‌دستی آن کشاورزی است، اما لزوما تولیدکنندگان اوره نمی‌توانند کشاورزی راه بیندازند. همچنین پلی استایرن در پایان زنجیره پتروشیمی بوده و ماده لازم برای تولید بلوک‌‌های سقفی (پلاست فوم) است. هر پلاستوفومی که تولید می‌شود از نظر حجمی شامل ٩٠درصد هوا و ١٠درصد پلیمر است. در نتیجه پلیمر پلاستوفوم قابل صادرات نبوده، بلکه پلاستوفوم، در زنجیره تولید، پایین‌دست پلی استایرن، محسوب می‌شود.
