چه عواملی منابع ارزی را از بانک‌ها خارج می‌کند؟
سریال کاهش سپرده های ارزی
در خصوص سپردههای بلندمدت ارزی، می‌توان گفت که تقریبا تمام بانک‌های مورد بررسی با عدم تغییر یا کاهش ذخایر روبه‌رو بوده و تنها بانک کارآفرین رشد یک درصدی در سپردههای بلندمدت ارزی را تجربه کرده است. از طرف دیگر، در موضوع سپردههای کوتاهمدت ارزی هم تنها چهار بانک از ۱۲ بانک بررسی شده شاهد رشد ذخایر ارزی کوتاهمدت بوده‌‌‌اند. طرح دریافت سهم ارزی سالانه به علاوه نوسانات روزانه بازار ارز و نااطمینانی در خصوص قیمت ارز برای بلندمدت را می‌توان علت تمایل افراد به سپردهگذاری کوتاهمدت بیان کرد. نوسانات قیمت ارز موجب می‌شود تا افراد تمایل بیشتری به نگهداری ارز به‌صورت کوتاهمدت داشته باشند که در زمان مناسب بتوانند به موقع داراییهای خود را به فروش برسانند.
عملکرد بانک‌ها در جذب سپرده
همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، مجموع سپردههای ارزی بانک‌های بورسی با کاهش یک درصدی روبه‌رو بوده است. در این بین تنها بانک کارآفرین با رشد منابع ارزی روبه‌رو بوده که این موضوع هم نتیجه افزایش چشمگیر در جذب سپردههای کوتاهمدت بوده است. میزان سپردههای کوتاهمدت این بانک طی اردیبهشت سال‌جاری رشد بیش از ۴هزار درصدی داشته و از حدود ۳/ ۶ میلیارد تومان به بیش از ۲۷۱ میلیارد تومان رسیده است. همچنین سپردههای بلندمدت این بانک هم از ۳/ ۹۹ میلیارد تومان به ۹/ ۹۹ میلیارد تومان رسیده که رشد یک درصدی این بخش از منابع ارزی را نشان می‌دهد. درنتیجه این موضوع، مجموع منابع ارزی این بانک رشدی ۲۵۱ درصدی داشته است.
در بخش سپردههای کوتاهمدت، علاوه بر بانک کارآفرین، سه بانک خاورمیانه، ملت و پاسارگاد شاهد افزایش مانده سپردهها بوده‌‌‌اند. میزان مانده سپردههای بانک خاورمیانه با رشد ۲۷ درصدی، از ۹/ ۱هزار میلیارد تومان به ۵/ ۲هزار میلیارد تومان رسیده است. بانک ملت در جایگاه بعدی قرار داشته که این بانک با رشد ۱۴درصدی سپردههای کوتاهمدت، مانده سپردههای خود را از ۹/ ۶هزار میلیارد تومان به ۹/ ۷هزار میلیارد تومان رسانده است. بانک پاسارگاد نیز شاهد رشد یک درصدی در مانده سپردههای ارزی کوتاهمدت خود بوده است. در بحث سپردههای بلندمدت، تنها بانک کارآفرین رشد یک درصدی را تجربه کرده و دیگر بانک‌ها رشد خاصی در این بخش نداشته‌‌‌اند. اما نکته جالب اینجاست که تقریبا تمام سپردههای بلندمدت بانک سینا تسویه شده و عملا میزان منابع ارزی این بانک به صفر رسیده است.
انواع سپردههای ارزی
سپردههای ارزی مانند سپردههای ریالی انواع مختلفی دارند. بانک‌ها با ارائه طرح‌های مختلف سپردهگذاری به مشتریان امکان می‌دهند تا با توجه به نیاز‌های خود سپرده مناسب را انتخاب کرده و از مزایای آن بهره‌مند شوند. انواع سپرده ارزی عبارتند از: سپردههای ارزی قرض‌الحسنه و مدت‌دار. سپردههای ارزی قرض‌الحسنه خود به دو دسته سپردههای پس‌انداز و جاری تقسیم میشوند. سپردههای قرض‌الحسنه، وجوه نقد مشتریان را نگهداری کرده و مشتری در قبال سرمایه‌گذاری خود در بانک، انتظار دریافت سود ندارد. سپردههای قرض‌الحسنه پس‌انداز ارزی به منظور محافظت از دارایی نقدی افتتاح میشوند و هر زمان که مشتری درخواست کند، امکان برداشت تمام سپرده وجود دارد.
در سپردههای قرض‌الحسنه جاری ارزی، دسته چکی در اختیار مشتری قرار می‌گیرد تا با آن عملیات بانکی ارزی خود را انجام دهد. در مقابل سپردههای قرض‌الحسنه، سپردههای مدت‌دار قرار دارد که مشتری با هدف دریافت سود و حفظ ارزش دارایی خود اقدام به افتتاح این نوع سپردهها می‌کند. شرایط سپردههای ارزی مدت‌دار مانند سپردههای ریالی بوده و بانک با توجه به مدت سپردهگذاری و نرخ سود مصوب به این سپردهها سود پرداخت می‌کند. همچنین امکان برداشت از سپردههای ارزی مدت‌دار تا پایان مدت سرمایه‌گذاری وجود نداشته و در صورت درخواست مشتری برای برداشت، سپرده با نرخ شکست مواجه می‌شود.
اهمیت سپردهپذیری ارزی بانک‌ها
سپردهپذیری یکی از خدماتی است که بانک‌ها از گذشته تاکنون ارائه داده و به کمک آن ابزارهای سیاستی بسیاری ابداع شده است. سپردهها در بانک‌ها علاوه بر اینکه از امنیت مناسبی برخوردارند، موجب میشوند تا نقدینگی در دست مردم کاهش یافته و با سرمایه‌گذاری‌‌‌‌‌‌های بانک، به سمت افرادی که نیازمند نقدینگی هستند حرکت کنند. درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری سپردهها یا سود ناشی از وام دادن آنها، بخش اعظمی از درآمد بانک‌ها را تشکیل می‌دهد و به همین منظور جذب سپرده بیشتر یکی از اولویت‌‌‌های بانک‌ها محسوب می‌شود. سپردهگذاری در بانک‌ها شامل انواع ارزها، یعنی حتی ارزهای خارجی نیز می‌شود. این نهادهای مالی برای تامین مالی اموری که به ذخیره ارزهای خارجی نیاز دارد، باید به جذب سپردههای ارزی بپردازند.
در ایران، به‌‌‌دلیل اعمال تحریم‌‌‌های گوناگون و همچنین تقاضای سفته‌‌‌‌‌‌بازی بالا برای ارزهای خارجی، دستیابی به این‌‌‌گونه دارایی‌‌‌‌‌‌ها برای نیازمندان اصلی آن مانند تولیدکنندگان سخت‌‌‌‌‌‌تر است. بنابراین جمع‌‌‌آوری ارزهای خانگی یکی از مهم‌ترین عواملی است که می‌تواند جریان ارزها را به سمت نیازمندان اصلی آن هدایت کند. سپردههای ارزی یکی از مهم‌ترین سپرده‌‌‌هایی است که توسط بانک‌ها جذب می‌شود. این سپردهها علاوه بر اینکه امنیت اسکناس‌‌‌‌‌‌های خارجی افراد را تضمین می‌کنند، این دارایی‌‌‌‌‌‌ها را به سمت چرخه تولید هدایت خواهند کرد. در ایران که تحت‌تاثیر تحریم‌‌‌ها دسترسی به ارز با مشکلات متعددی مواجه است، اهمیت این‌‌‌گونه سپردهپذیری بیشتر مشخص می‌شود.
دولت در کنار بانک‌ها در تلاش است تا با وضع سیاست‌‌‌های تشویقی مردم را برای سپردهگذاری ارزی در بانک‌ها تشویق کند. هرچند که پیش‌تر سابقه نه چندان جذابی در بازگشت دارایی‌‌‌‌‌‌ها به افراد وجود داشته، ولی دولت می‌تواند با اصلاح قوانین، اعتماد‌‌‌سازی دوباره‌‌‌‌‌‌ای انجام دهد. بانک‌ها با جذب سپردههای ارزی، نقدینگی موردنیاز خود را برای امور اعتباری ارزی تامین می‌کنند. باتوجه به تحریم‌‌‌ها و سختی تامین ارز مورد نیاز برای بانک‌ها، سپردههای ارزی می‌توانند کمک شایانی در این حوزه باشند. علاوه بر این موضوع، جمع‌‌‌آوری ارزهای خانگی می‌تواند نوسانات بازار ارز را نیز کنترل کند.
بانک‌ها برای جذب سپردههای ارزی معمولا از متداول‌‌‌‌‌‌ترین ابزار خود یعنی نرخ سود سپرده استفاده می‌کنند. آنها با تقاضای یک ارز خاص از سوی مشتریان و همچنین منابع در دسترس خود، نرخ بهره مناسب را برای جذب سپردههای ارزی انتخاب کرده و به نوعی با توجه به نرخ سود، با یکدیگر در جذب داراییهای ارزی رقابت می‌کنند. علاوه بر این موضوع، بانک‌ها معمولا تسهیلات ویژه را هم برای سپرده‌‌‌‌‌‌گذاران در نظر می‌‌‌گیرند تا بتوانند آنان را بیشتر نسبت به سپردهگذاری تشویق کنند. در ایران، بانک‌ها خدمت سپردههای ارزی را برای سه ارز دلار، یورو و درهم ارائه می‌دهند.
