در گفت‌وگو با رئیس سازمان ملی استاندارد بررسی شد
سازوکار نشان «حلال» در صنعت غذا
از سوی دیگر، اگرچه بسیاری بر این باورند که صنعت حلال صرفا به موادی مثل غذاها و نوشیدنی‌ها مرتبط می‌شود، ولی باید گفت که این‌طور نیست و حلال به‌دسته گسترده‌ای از فعالیت‌ها هم اطلاق می‌شود که در این خصوص می‌توان به مواد دارویی، فعالیت‌های مالی، بانکداری، پوشاک، هتلداری، هواپیمایی، مواد بهداشتی و مواد آرایشی و... اشاره کرد. نکته جالب این است که این نوع از تولیدات صرفا برای مصرف‌کننده مسلمان تولید نمی‌شود و مصرف‌کننده‌های دیگری از دیگر ادیان هم دارند، به‌طوری‌که حتی کشورهای غیرمسلمان نیز به‌منظور جذب گردشگری استفاده از نشان حلال را به‌صورت گسترده در دستور کار قرار داده‌اند و می‌توان گفت این کشورها درحال‌حاضر به‌عنوان پایگاه‌های مهمی برای صادرات محصولات با نشان حلال محسوب می‌شوند. نکته مهم این است که اقلام غذایی که بتوانند به‌صورت صحیح و پیشرو به‌عنوان حلال ارائه شوند، خواهند توانست اطمینان مصرف‌کننده را جلب کنند و بخش مهمی از نوع تولید و برند را به‌دست بیاورد و به اصطلاح خود را در بازار جا بیندازند. به‌طور خلاصه، باید گفت علامت حلال خود یک بیمه مجدد یا اطمینان بیشتر برای کالا است. با این شرایط می‌توان گفت این راه، راهی نیست که شکست خورده باشد یا اینکه تنها به بازارهای محلی معطوف شده باشد بلکه گستردگی بازار این صنایع موجب شده نشان حلال به سرمایه‌گذاری امن بدل شود.در واقع صنعت غذایی حلال به‌عنوان بخشی ویژه در بازارها به سرعت درحال رشد است و کاملا واضح است که یک فرصت مغتنم برای تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگانی است که در پی بازارهای جدید هستند و میزان گسترش و رشد بالای مصرف غذاهای حلال و توجه به این برند در سال‌های اخیر فرصت‌های خوبی برای تولیدکنندگان مواد غذایی ایجاد کرده است. اما نکته‌ای که در این میان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، داشتن استراتژی منسجم برای وارد شدن به بازارهای جهانی در مقوله بازار حلال است و با این شرایط در صورتی که ایران بخواهد جایگاه محکمی در این بازار به‌دست آورد، باید نقشه راه ورود به این بازارها را طراحی کند.
ایران در مسیر استاندارد حلال
اما با توجه به اهمیتی که استاندارد حلال در دنیا به‌دست آورده این سوال مطرح می‌شود که ایران تاکنون چه اقداماتی در این زمینه صورت داده است؟ در این‌خصوص نیره پیروزبخت، رئیس سازمان ملی استاندارد در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به اینکه ایران حدود ۱۲ -۱۳ سال است که وارد مقوله نشان «حلال» شده است، می‌گوید: با راه‌اندازی موسسه استاندارد و اندازه شناسی کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اسلامی که ایران نیز عضو آن است، بعد از یک دوره فعالیت در این موسسه متوجه شدیم که این مقوله در ایران مغفول مانده است و کشورهایی مانند، مالزی، اندونزی و ترکیه مقرراتی برای خودشان تدوین کرده‌اند، اما به دلیل اینکه این اعتقاد در کشور ما وجود دارد که همه چیز در ایران بالذات حلال است، وارد بحث تجارت حلال یا نشانه‌گذاری حلال نشده بودیم و با توجه به اهمیت این مقوله گام‌های اولیه در این زمینه برداشته شد.به گفته رئیس سازمان ملی استاندارد، پس از ارزیابی‌های صورت گرفته و ورود به حوزه موسسه اسمیک (موسسه استاندارد و اندازه شناسی کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اسلامی) فعالیت‌های خود را برای تدوین استاندارد حلال آغاز کردیم و پیش از مصوب شدن این استاندارد از سوی مجلس توانستیم عضو هیات‌مدیره این موسسه شویم، در این فاصله سایر کشورها شروع به تدوین استاندارد غذای حلال کردند و ما ناگهان مواجه شدیم با ۳۲ کشور سنی مذهب عضو این موسسه درحالی‌که تنها ایران کشور شیعه مذهب عضو محسوب می‌شد و برای اینکه بتوانیم در این امر گام اساسی برداریم، مشترکات را مدنظر قرار دادیم و با کمک مراجع توانستیم استاندارد منطقه‌ای غذای حلال که مرجع اصلی بین‌المللی در غذای حلال است را با انطباق بیش از ۹۸ درصد فقه شیعه جعفری تدوین کنیم که این موفقیت بزرگی برای ما محسوب می‌شد.
به گفته پیروزبخت، اقدامات صورت گرفته در سطح بین‌المللی درحالی بود که در داخل کشور همچنان به مقوله غذای حلال توجه نمی‌شد و این استاندارد در داخل جدی گرفته نمی‌شد و پراکندگی کاری هم در این خصوص زیاد صورت می‌گرفت، به‌طوری‌که طرف خارجی نمی‌دانست برای مذاکره در زمینه تجاری در صنعت غذای حلال باید به چه بخشی مراجعه کند، از این جهت برای رفع این مشکل مجلس این ماموریت را به سازمان ملی استاندارد محول کرد.براساس قانون مصوب، سازمان ملی استاندارد ایران به‌عنوان تنها مرجع رسمی اعطای نشان حلال موظف است به منظور حصول اطمینان از انطباق استانداردهای حلال با موازین فقه اسلامی و نظارت بر اجرای آن یک فقیه مجتهد متجزی صاحب‌نظر در مسائل حلال به شورای نگهبان پیشنهاد و پس از تایید فقهای شورای نگهبان با حکم رئیس سازمان برای چهار سال منصوب کند. این حکم برای دوره‌های بعدی نیز قابل تمدید است. از سوی دیگر حکم این ماده نافی اختیارات و نظرات فقهای شورای نگهبان در اصل چهارم قانون‌اساسی نیست. در مورد ذبح و صید حلال رعایت ماده ۶ قانون نظارت شرعی ذبح و صید مصوب، الزامی است.رئیس سازمان ملی استاندارد افزود: تاکنون ۴۲ علامت استاندارد حلال صادر شده که این به غیر موارد ذبح و صید می‌شود. اما آنچه به تازگی اتفاق افتاده (پنج‌شنبه گذشته ۱۳ دی ماه) به تشکیل شورای فقهی حلال در سازمان ملی استاندارد مربوط می‌شود.
پیروزبخت در ادامه به اشاره به اهمیت این مقوله عنوان کرد: در ابتدای امر برای اجرایی کردن این استاندارد در ایران شناخت موضوعی کافی وجود نداشت، اما درحال‌حاضر این شناخت در دنیا به‌وجود آمده است؛ این نکته را نیز باید در نظر گرفت که گردش مالی نشان حلال در دنیا ۲۵۰۰ میلیارد دلار است که ۷۰۰ میلیارد دلار آن به صنعت غذا باز می‌گردد به همین دلیل ما نیز سعی کردیم که سهمی از این گردش مالی داشته باشیم.به گفته رئیس سازمان ملی استاندارد، آنچه در ابتدا تصور می‌شد این بود که باید فقط در مقوله صنعت غذا ورود کنیم این درحالی است که ما باید روی منسوجات، چرم، پوست، مواد آرایشی و... ورود کنیم و مقوله نشان حلال را برای این محصولات نیز مدنظر قرار دهیم.پیروزبخت در ادامه با اشاره به آیین‌نامه اجرایی قانون تقویت و توسعه نظام استاندارد که هفته گذشته مصوب شد، عنوان کرد: در این آیین‌نامه بند ویژه‌ای برای نشان حلال تدوین شده که این امر نشان‌دهنده اهمیت این نشان است. در این بند از آیین‌نامه ذکر شده که در اجرای بند یک ماده هفت قانون صادرات کالاهای تولید داخل کشور در صورت درخواست متقاضی منوط به دریافت نشان حلال از سازمان است و صدور هرگونه گواهی و نشان حلال و نظارت بر آن در کشور منحصرا با سازمان ملی استاندارد است.رئیس سازمان ملی استاندارد درخصوص اینکه بیشتر چه محصولاتی مدنظر سازمان ملی استاندارد برای اخذ نشان حلال هستند نیز عنوان کرد: در این خصوص دسته‌بندی محصولات صورت گرفته و برای اولویت فعلا بحث غذا مطرح است و برخی از منسوجات و علاوه بر مواد مذکور سعی داریم که در حوزه گردشگری ورود کنیم.به گفته پیروزبخت، اهمیت این نشان را از آنجا می‌توان درک کرد که علاوه بر کشورهای مسلمان کشورهای غیراسلامی نیز خواهان استفاده از محصولات غذایی با نشان استاندارد حلال هستند که در این خصوص می‌توان به کشورهای روسیه و ارمنستان اشاره کرد؛ به‌طوری‌که کشور ارمنستان خواهان آن شده که دفتری از سوی این سازمان در این کشور راه‌اندازی شود که این امر نشان‌دهنده اهمیت نشان حلال است.
حوزه‌های محصولات حلال
اما با رصد کالاهایی که با نشان حلال در بازار عرضه می‌شوند می‌توان گفت که بازار جهانی حلال، در غذا متوقف نشده و در سال‌های اخیر به حوزه‌های دیگری نیز افزایش پیدا کرده است و در برگیرنده «غذای حلال، داروی حلال، مواد بهداشتی حلال، مواد آرایشی حلال، گردشگری حلال، خدمات مالی حلال از قبیل بانکداری، بورس، بیمه و...، ترانزیت حلال، پوشاک حلال، خدمات جانبی حلال از قبیل رسانه، ورزش و تفریحات، کسب‌وکار و... » می‌شود. تدوین «استاندارد غذای حلال» توسط کارشناسان استاندارد کشورهای اسلامی از اقدامات مهمی است که راه را برای اجرای استاندارد حلال در کلیه کشورهای اسلامی آماده می‌سازد تا صدور گواهی برند حلال در سراسر جهان توسط سازمان‌های مجاز با هماهنگی موسسه استاندارد و اندازه‌شناسی کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اسلامی (اسمیک) انجام پذیرد و باعث سهولت در امور واردات و صادرات می‌شود.
